İnsanın yaşamında aralarından seçim yapacağı seçeneklerin olması iyi bir şeydir. Mağazaların yalnızca bir öğeye sahip olduğu veya yalnızca önceden ayarlanmış bir arkadaş listesine sahip olabileceğinizi veya izleyecek yalnızca bir TV kanalının olduğu bir dünya hayal edin. Bu muhtemelen oldukça sıkıcı bir hayat olacaktı. Başka seçeneğe sahip olmamak, bir şekilde kafese kapatılmak veya köleleştirilmek anlamına gelir.
Ancak her güzel şeyin bir de arka yüzü vardır. Seçim iyi bir şey olsa da çok fazla seçenek hayatımızı zorlaştıracaktır. Seçenek sayısının fazlalaşması literatürde analiz felci adı veren bir soruna neden olacaktır. İşte bu noktada Hick Yasası karşımızda bir uyarı gibi dikilir.
Adını İngiliz ve Amerikalı psikologlar William Edmund Hick ve Ray Hyman’dan alan Hick yasası veya Hick-Hyman yasası bizlere, karar verme süresinin mevcut seçeneklerin sayısı ve karmaşıklığı ile arttığını söyler. Diğer bir deyişe, seçenek sayısı ne kadar fazlaysa, bir karara varmak için geçen süre o kadar uzun olur. Yani seçimler ve harcanan zaman arasında doğrudan bir ilişki vardır.
Bu yasa deneysel olarak da kanıtlandı. Hick bu iki kavramın logaritmik olduğunu ispatlarken, Ray Hyman zaman ile kullanıcıya ulaşan bilgi arasındaki doğrusal ilişkiyi kurguladı. Aşağıda da gördüğünüz gibi seçenek sayısının artması, karar verme sürecini logaritmik olarak arttırmaktadır. Hick yasasında geçerli olan parametreler a) Zaman (tepki süresi) b) Seçimler c) Karmaşıklık biçiminde tanımlanmaktadır.
Konu İle İlgili Bir Deney
Detaylarını Sheena Iyengar tarafından yapılan konuşmada bulabileceğiniz gibi, bu deney zengin ürün yelpazesi ile bilinen bir süpermarkette gerçekleşmiş. Marketin iki farklı köşesine, iki stant açmışlar. Birine 24 çeşit, diğerine ise 6 çeşit reçeli yerleştirip, müşterileri tanıtmak istemişler. Çıkan sonuçlar oldukça ilginç aslında. 24 çeşit reçel olan stantta market müşterilerinin %60’ının durmasına karşın, reçel satın alan kişi sayısı %3 olmuş. 6 çeşit reçel sunan stantta insanların daha azı, %40’ı durmuş. Ancak satın alınan reçel sayısı bu sefer %30 kadarmış.
Sonuçta anlaşılmış ki, yapılacak seçimlerin azaltılmasının karar verme sürecini hızlandırmada önemli bir katkısı var. Bunca seçenek arasında bocalarken, bunun bize geri dönüşü sadece stres olmuyor elbette. Kimi zaman seçim yapmak zor geldiği için erteliyoruz. Bazen acele ile yanlış seçimler yapıyoruz. Bazı zamanlarda da bir seçim yapsak bile aklımız diğer seçeneklere takılı kaldığı için tam olarak mutlu olamıyoruz. Psikologlar, en mükemmel seçeneği seçsek bile, daha az tatmin olmamızın ‘diğerlerini’ düşünmekten dolayı kaçınılmaz olduğunu savunuyor.
Günümüzde Hick Yasası
Günümüzde Hick Yasası, ara yüzü sadeleştirmenin kullanıcının karar verme sürecini hızlandırdığı anlaşıldığı için, daha çok tasarımcılar tarafından kullanılmakta. Ancak mesele insan psikolojisi olunca tasarımdan ticarete, birebir ilişkilerden sosyal propagandaya kadar bu kanunu kullanmak mümkün.
Bir örnek olarak sadece ne izleyeceğimize karar vermek için en az bir saat harcadığımız Netflix’i örnek verebiliriz. Bir kerede bize sunulanların arasından seçim yapmak kolay değildir. Kullanıcıların daha hızlı sonuca varmasına yardımcı olmak için Netflix kısa süre önce, bölgenizdeki popülerliğe ve izlenme yüzdesine göre şovları listeleyen “Ülkenizdeki En İyi 10” adlı yeni bir bölüm yayınladı.
Bu konu hakkında bir başka örnek de Spotify’dan gelsin. Uygulama, atladığınız ve atlamadığınız şarkılara bağlı olarak, kalıplarınızı analiz eder. Bunun sonucunda her biri benzer türdeki şarkıları birlikte gruplandıran günlük çalma listelerinizi oluşturur.
Yani, bir anlamda uygulama, müzik seçiminizi anlamak, birleştirmek ve tahmin etmek için çalışır. Sonuç olarak, kullanıcı şarkı dinlemek için daha fazla zaman harcar. Ancak ne dinleyeceğine karar vermek için daha az zaman harcar. Seçim kavramı Spotify’da bolca bulunsa da, müzik içeriğinizi düzene koymayı başarabilmeleri, eylemde kaybolmamanızı sağlar. Bu nedenle program popülerliğini korur.
Bazı Öneriler;
Analizi yapıp, formülü öğrendikten sonra acaba karar verme sürecimizi iyileştirmek için yapabileceğimiz hiç mi bir şey yok diye düşünebilirsiniz. Hick yasası bize kendimiz hakkında önemli bir bilgi verir. Bir kişinin önünde ne kadar çok seçenek varsa bir kişinin karar alması da o kadar uzun sürecektir. Bu yüzden alternatifleri minimize eden zeki bir stratejiye ihtiyacınız vardır. Aslında size yardım edecek bir kaç temel madde var.
- Azaltın: Mesela onlarca çeşit okumanız gereken kitap elinizin altında durmasın. Birini bitirmeden yenisini almayın. Çok seçenekli bir dünya yerine, basit bir ara yüze sahip olanı tercih edin.
- Somutlaştırın: İnsanların, seçeneklerin farkını anlaması için her seçeneğin sonuçlarını anlaması gerekiyor. Neden insanlar nakit yerine kredi kartı veya ATM kartı kullandıklarında yüzde 15 ila 30 daha fazla harcama yaparlar? Çünkü gerçek para gibi gelmez.
- Kategorilere ayırın: Seçenekler yerine ilgili olanları kategorilere ayırdığımız bir sistemle daha iyi baş edebiliyoruz. Sonuçta az, her zaman çoktur.
Göz Atmak İsterseniz
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Exceptions to Hick’s law: explorations with a response duration measure; Bağlantı: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
- Hick’s Law in User Experience Design; Yayınlanma tarihi: 17 Mayıs 2020; bağlantı: https://medium.muz.li/
- Hick’s law; https://en.wikipedia.org/wiki/Hick%27s_law
- Too much choice: The strange phenomenon of “analysis paralysis”; yayınlanma tarihi: 19 Mayıs 2022; Bağlantı: https://bigthink.com/thinking/choice-analysis-paralysis/
Matematiksel
Bu yazı çok güzel