Dünyanın bilinen ilk yazarı, MÖ 23. yüzyılda (yaklaşık MÖ 2285 – 2250) eski Mezopotamya’da yaşamış bir kadın olan Enheduanna’dır. Tarihte adını bırakmış bu olağanüstü kadın, yalnızca bir yazar ve şair değil, aynı zamanda bir prenses, başrahibe ve bilim insanıydı. Onun hikayesi, Mezopotamya’nın çalkantılı tarihine, kültürel dönüşümüne ve ilk büyük imparatorlukların yükselişine tanıklık eder.

Antik Yunancada “nehirler arasında” anlamına gelen Mezopotamya, MÖ 4. binyılın sonlarından itibaren Sümerliler tarafından şehir devletleriyle şekillendirildi. Ancak bu bağımsız şehir devletleri, merkezi bir otorite oluşturmayı başaramamıştı.
Bu durumu değiştiren, MÖ 2350’lerde Sargon liderliğinde Akad İmparatorluğu’nun kurulması oldu. Sargon, kuzeydeki Sami halklarını ve güneydeki Sümerlileri tek bir devlet çatısı altında birleştirerek tarihin ilk imparatorluğunu kurdu. Bu sırada, Mezopotamya’da din, kültür ve bilimde büyük bir ilerleme dönemi yaşandı.

Enheduanna: Sargon’un Kızı ve Ur’un Başrahibesi
Mezopotamya toplumlarında din önemli bir yer edinmişti. Her kentte belirli bir tanrı ya da tanrıçaya ithaf edilmiş yerler bulunmaktaydı. Bu yerler aynı zamanda kralın kontrolü elinde tutmasını da sağlıyordu. Bu gibi yerlerde bulunan başrahibeler ise çoğunlukla kraliyet ailesinden seçiliyordu.

Babası tarafından Ur şehrindeki Ay Tanrısı Nanna’nın tapınağına başrahibe olarak atanan Enheduanna, dini liderlik görevini yerine getirirken Sümer ve Akad kültürlerini birleştirme misyonunu da üstlenmişti. “Cennetin Süsü” anlamına gelen adı, onun gökyüzü ile olan manevi bağını simgeliyordu.
Başrahibe olarak, tapınakların yönetiminden ve dini törenlerin düzenlenmesinden sorumluydu. Çoğunluğu kadınlardan oluşan bir rahibe topluluğu ile çalışıyor ve dini uygulamaların yanı sıra toplumsal düzenin sağlanmasında etkili bir figür olarak öne çıkıyordu.
Tapınak organizasyonlarını yönetiyor, Sümer-Akad kültürel birliğini sağlıyor ve dönemin bilimsel gözlemlerini yönlendiriyordu. Tapınaktaki görev süresi boyunca, gökcisimlerinin hareketlerini kayıt altına alan bir sistemin kurulmasına öncülük etti. Bu çalışmalar, astronomi tarihindeki ilk adımlardan biri olarak kabul edilmektedir.

Enheduanna Bir Çok Ünvanının Yanında Tarihteki İlk Yazar Olarak Tanınmaktadır
Enheduanna’nın en büyük mirası, yazdığı şiirler ve ilahilerdir. Sümer diliyle yazdığı eserler arasında, İnanna’ya İlahiler ve İnanna ve Ebih Efsanesi gibi metinler bulunmaktadır. Enheduanna’nın eserleri, Mezopotamya’nın zengin edebi mirasında önemli bir yer tutar.
Anonim eserlerin çoğunlukta olduğu dönemde, Enheduanna adını eserlerinde açıkça belirtmiştir. Bu, hem bir kadın olarak entelektüel varlığını savunmasını hem de sanatına olan sahipliğini göstermektedir.

Enheduanna, aynı zamanda bilimle de ilgilenmiştir. Gökyüzü gözlemleri yapmış, ayın döngülerini kayıt altına almış ve bu gözlemlerden hareketle astronomik hesaplamalar yapmıştır. Tapınak İlahisi 42, onun bilimsel çalışmaları hakkında önemli bilgiler içerir. Bu ilahide, gökyüzünün ölçümünden ve yeryüzünde matematiksel hesaplamalar yapılmasından bahseder.

Enheduanna’nın çalışmaları, ilk takvim sistemlerinden biri olan ay takviminin gelişimine katkıda bulunmuştur. Bu nedenle 2015 yılında Merkür’deki bir kratere onun adı verilmiştir.
Enheduanna’ya dair bilgiler, yalnızca eserlerinden değil, arkeolojik bulgulardan da elde edilmiştir. Bunlar arasında, hizmetkarlarına ait silindir mühürler ve kendisine adanmış alçı kabartmalar bulunur. En önemli keşiflerden biri, Enheduanna Diski olarak bilinen alçı bir levhadır. Bu disk, onu dini bir ritüel sırasında tasvir eder ve sosyal statüsünü vurgular.

Sonuç olarak
Enheduanna, yalnızca Mezopotamya edebiyatının değil, insanlık tarihinin de önemli bir parçasıdır. Onun kişisel hikayesi, bir kadının yaratıcılığı, gücü ve entelektüel varlığını savunmasının antik çağdaki çarpıcı bir örneğidir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Hidden women of history: Enheduanna, princess, priestess and the world’s first known author. Yayınlanma tarihi: 12 Şubat 2019; Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Hidden women of history: Enheduanna, princess, priestess and the world’s first known author/
- Enheduanna: High Priestess of the Moon and the First Known Author. Yayınlanma tarihi:25 Haziran 2019; Bağlantı: https://www.ancient-origins.net/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarakda büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel