Birçok insan, Dünya’nın yazın güneşe daha yakın, kışın ise güneşten daha uzak olması nedeniyle sıcaklığın değiştiğini zanneder. Bu fikir mantıklı olsa da yanlıştır. Aslına bakarsanız Kuzey Yarımküre ‘de Ocak ayı dünyanın güneşe en yakın olduğu zamandır. 2024 için dünyanın güneşe en yakın olduğu zaman 3 Ocak 2024 olacaktır.
Çoğumuz mevsimleri güneşe yakınlık ile eşleştirme alışkanlığına sahibiz. Ancak mevsimlerin oluşumunun yakınlık ya da uzaklık ile hiçbir ilgisi yoktur. Yılın farklı dönemlerinde farklı mevsimler görülmesinin nedeni aslında Dünya’nın eksen eğikliğidir. Gerçekten de gezegenimizde mevsimler konusunda Güneşe yakınlık ciddi bir rol oynasaydı; Kuzey Yarımkürede yaz mevsimini yaşarken aynı anda Güney Yarımkürede kış mevsimini yaşayamazdık.
Eğer Dünya yörünge düzlemine dik bir eksen etrafında dönüyor olsaydı, yeryüzünün herhangi bir bölgesi Güneş ışınlarını yıl boyunca hep aynı açı ile alırdı. Ancak Dünya’nın kendi etrafında döndüğü eksen ile Dünya’nın yörünge düzlemi arasında 23 derece, 27 dakikalık bir açı vardır. Bu yüzden Dünya Güneş’in etrafında dolanırken yeryüzünün belirli bir bölgesine düşen Güneş ışınlarının geliş açısı devamlı değişir. Güneş ışınlarının daha dik açılarla geldiği dönemlerde yaz, daha eğik açılarla geldiği dönemlerdeyse kış yaşanır.
Dünya’nın Güneşe En Yakın Ve En Uzak Olduğu Zamanlar Ne Zamandır?
Dünya Güneş etrafında eliptik bir yörünge takip eder. Yaklaşık olarak 365 gün 6 saat süren bu yörüngede Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu bir nokta ve Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu başka bir nokta gerçekten de var olmak zorundadır. Ancak en yakın olduğu nokta Ocak başına, en uzak olduğu nokta ise Temmuz başına denk gelir.
Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu noktaya günberi, en uzak olduğu noktaya da günöte denir. Dünya ve Güneş günberi sırasında, günöte dönemine göre birbirlerine %3 daha yakındır. Bir yıllık süre içinde Güneş’in öğle vakti gökyüzündeki konumunu çizerseniz, gökyüzünde sekiz rakamı oluşturur. Bu gördüğünüz sekiz sayısının gökbilimdeki karşılığı analemmadır. Bu şeklin en alttaki ve en üstteki noktaları sırasıyla kış ve yaz gündönümleridir.
Aşağıdaki görüntü, 4 Ocak 2007 tarihine aittir ve öğlen vakti çekilmiştir. Bu görüntüde de Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu zamanı görebilirsiniz. En uzak olduğu nokta ise Temmuz başında ( görüntüye göre 7 Temmuz 2007) olur.
Dünya Güneşe Yakın Olsa da Ocak Ayında Hava Neden Soğuktur?
Dünyanın yüzeyin ısınması ya da soğuması, gezegenin ne kadar güneş ışınımı emdiği ile ne kadarını yaydığı arasındaki dengeye bağlıdır. Dünyanın eliptik yörüngesi nedeniyle Dünya’ya ulaşan güneş ışınımı miktarı Ocak ayında Temmuz ayına göre yaklaşık %6,5 daha fazladır. Bu yakınlık nedeniyle dünyanın daha fazla ısınması gerektiğini düşünmemiz mantıklıdır.
Ancak Dünya’nın yüzeyi tekdüze değildir. Karalar genellikle sudan çok daha hızlı ısınır ve soğur. Su, sıcaklığını yükseltmek ve düşürmek için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar. Dolayısıyla daha yavaş ısınır ve soğur. Kış aylarında kuzeye doğru gittikçe, yani Güneş’ten uzaklaştıkça, gün ışığının miktarı ve yoğunluğunda azalma görülür. Bu arada, az güneş ışığı alan bu alanlar uzaya ısı yaymaya devam eder. Yaydıkları ısıdan daha az güneş ışığı aldıkları sürece soğumaya devam edeceklerdir. Bu özellikle ısıyı suya göre çok daha kolay kaybeden kara için geçerlidir.
Gün ışığı açısından, gezegenin diğer tarafındaki insanlar bizim gördüklerimizin tam tersini görüyor. Örneğin şu anda onlar için yaz mevsimi yaklaşıyor ve gün ışığının tadını yakında bol bol çıkarmaya başlayacaklar. Ancak önemli bir fark var.
Güney Yarımküre, Kuzey Yarımküre’ye göre çok daha az karaya ve çok daha fazla suya sahiptir. Güney okyanuslarının etkisi sayesinde, Güney Yarımküre’deki kara kütleleri, Kuzey Yarımküre’deki karalara göre daha az aşırı sıcaklıklara sahip olma eğilimindedir. Yani gezegenin karşı tarafında yaşayanlar yaz aylarında daha fazla güneş ışığı alıyor olsa da oradaki hava alıştığınız yaz koşullarından farklı olacaktır.
Yazının devamında konu ile ilgili göz atmak isterseniz: Sahra Çölü Neden Her 21.000 Yılda Bir Yemyeşil Bir Araziye Dönüşüyor?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why Earth is Closest to Sun in Dead of Winter. Yayınlanma tarihi. 2 Ocak 2007; Bağlantı: https://www.space.com
- How the Earth’s tilt creates short, cold January days. Yayınlanma tarihi: 10 Ocak 2022. Kaynak site: Converstaion. Bağlantı: How the Earth’s tilt creates short, cold January days
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
