Dünyanın En Kısa Zeka Testi Sadece Üç Sorudan Oluşuyor

Yale Üniversitesi Profesörü Shane Frederick tarafından 2005 yılında oluşturulan, dünyanın en kısa zeka testi, sadece üç matematik tabanlı sorudan oluşuyor. Bu test Bilişsel Yansıma Testi olarak da biliniyor. Sorular hayli basit olmasına rağmen testi çözenlerin yalnızca %17’si soruların hepsini doğru cevaplayabildi. Peki, siz soruların kaçını doğru çözebilirsiniz? 

Son yirmi yıldır komplo teorilerine ve bunlara inanan insanlara yönelik bilimsel ilgi giderek artıyor. Bazıları bu tür hikayelere inanmanın zekayla bağlantılı olduğunu düşünse de, araştırmalar insanların nasıl düşündüğünün daha önemli olabileceğini göstermeye başlıyor.

2018’de Avrupa’nın dört bir yanından insanlar üzerinde yapılan bir anket, İngiliz katılımcıların %60’ının en az bir komplo teorisini desteklediğini buldu. Üstelik sonuçlar sorunun sadece zeka ya da eğitim olmadığını da gösteriyor. Bu nedenle de komplo teorilerine yatkınlık, kişilerin düşünme biçimi ile ilişkili gibi gözüküyor.

Sezgisel düşünme, daha çok kişisel deneyimlere ve içgüdüsel hislere dayalıdır. Diğer yol ise daha yavaş, daha analitik bir yoldur ve ayrıntılı bilgi işleme dayanır. Sezgilerinizle mi hareket edersiniz yoksa herhangi bir eyleme geçmeden önce durup düşünür müsünüz? Dünyanın en kısa zeka testi olarak ünlenen aşağıdaki üç soru aslında buna bir cevap vermeye çalışıyor.

Bilişsel Yansıma Testi Nedir?

1. Bir raket ve bir topun birlikte maliyeti 1,10 liradır. Raket toptan 1 lira daha pahalı olduğuna göre topun fiyatı ne kadardır?
2. 5 makine 5 ürünü 5 dakikada üretmektedir. 100 makine 100 ürünü kaç dakikada üretecektir.?
3. Bir gölde bir nilüfer vardır ve her gün iki kat büyüklüğe ulaşmaktadır. Eğer nilüfer, 48. günün sonunda gölü tamamen kaplamış ise, gölün yarısını kaplaması kaç gün sürer?

İşe giderken, bilinçli olarak düşünmek zorunda kalmadan hangi rotayı izleyeceğinizi her zaman bilirsiniz. Otomatik olarak metro istasyonuna yürür, alışkanlıkla aynı durakta iner ve aklınız başka yerlerde dolaşsa bile ofisinize ya da okulunuza fazla zahmet etmeden yürürsünüz. 

Ancak diyelim ki bir sabah metro hattının çalışmadığını gördünüz. Bu durumda kendinizi işe gitmek için alternatif rotaları analiz ederken bulmanız olasıdır. Otobüsler çalışıyor mu? Dışarısı yürümek için çok mu soğuk? Ayrıca bir araç paylaşımının maliyeti nedir? Sonucunda bu gibi sorulara cevap verebilmek için beyin gücünüzün bir kısmını harcamanız gerekecektir. Yukarıda ele aldığımız iki senaryo Sistem 1 ve Sistem 2 düşünceye birer örnek idi.

Sistem 1 Ve Sistem 2 Düşünme Nedir?

Sistem 1 Düşünme:  Beynimizin durumlara ve uyaranlara karşı hızlı, otomatik, bilinçsiz ve duygusal tepkilerdir. Hızlı ve sezgisel düşünme sistemidir. Otomatik olarak ve çok az çabayla gerçekleşir. İçgüdü ve deneyimlerimiz tarafından yönlendirilmektedir.

Bu nedenle ayakkabı bağlarınızı nasıl yapılacağını düşünmeden bağlayabilirsiniz. Yada içgüdüsel olarak kaldırımdaki bir su birikintisinin üzerinden atlamanız gerektiğinin bilirsiniz.

Sistem 2 Düşünme:  Beynimizin daha karmaşık problemleri çözerken kullandığı yavaş, zahmetli ve mantıklı moddur. Daha fazla çaba gerektirir, bilinçli ve mantıklıdır. Dikkat ister ve bu nedenle de hem fiziksel, hem de zihinsel olarak yorucudur. Örneğin, kalabalıkta bir arkadaş ararken, aracınızı dar bir alana park ederken bu düşünce iş başındadır. Ayrıca herhangi bir matematik sorusu çözmeye çalıştığınızda da Sistem 2 kontrolü ele alacaktır.

Sürekli aktif olması ve bilişsel olarak zorlayıcı olmamasından dolayı aslında çoğu kararımızı bizim için sistem 1 verir. Sistem 2 sadece zorlandığımızda ve ihtiyaç duyduğumuzda devreye girer. Ancak genelde son sözü söyler.

Sistem 1 daha motive edici ve yaratıcıdır, sezgiseldir, ancak mantık hatalarına ve manipülasyonlarına daha açıktır. 2021 tarihli bir meta-analiz çalışması, sezgisel düşünme tarzının zekayla ilgisi olmadığını bize gösterdi. Yani, gerçekten zeki insanlar bile, sezgisel düşünme tarzlarına geri dönmeye daha yatkınlarsa, komplo teorilerine karşı karşı hassas olabiliyorlardı.

En Kısa Zeka Testi Sonuçları Bize Ne Gösteriyor?

Birçok kişi sezgilerine fazlaca güvendi­ğinden kendinden aşırı emin olur. Bilişsel çabayı tatsız bulup, mümkün mertebe ondan kaçınır. Bunun sonucunda da hata yapmaya eğilimli olur. Buna bir örnek dünyanın en kısa zeka testini çözdüğüne inanan binlerce üniversite öğrencisi idi. Dünyanın en seçkin üniversitelerindeki bu öğrenciler çoğunlukla sezgisel, yani yanlış yanıtı vermişlerdi.

Şimdi ilk soruya verdiğiniz cevabı kontrol edelim. Bir topun fiyatını 10 kuruş olarak bulmuş olabilir misiniz? Bu kolay bilmecenin ayırıcı özelliği cazip ve yanlış bir yanıtı akla getirmesidir. Topun maliyetini x kabul edersek, raketin maliyeti x+1 biçiminde olacaktır. İkisine toplam ödenen 2x+1= 1,1 biçimindedir. Bu basit denklemi çözersek x=0,05 bulunur. Bu da 5 kuruş demektir.

2. soru için genellikle verilen cevap 100 olmuştur. Oysaki doğru cevap 5 olacaktır. son olarak, her gün nilüfer iki katına çıkacak biçimde büyüyor ise 47. günde gölün yarısı dolu demektir. Ancak bir çok kişinin bu soruya verdiği cevap 24’tür.

Sonuç olarak

Bilişsel yansıma testi, dünyanın en kısa zeka testi olmasa da, bi­lişsel yanılgılara yatkınlığımızın IQ testleri gibi alışıldık zeka öl­çümlerinden daha iyi göstergeleri olduğunu bizlere gösterdi. Komplo teorilerinin ardındaki psikolojiyi ne kadar iyi anlarsak, onlarla başa çıkmak için o kadar donanımlı oluruz.

Kaynaklar ve ileri okumalar:

• Attridge, Nina & Inglis, Matthew. (2013). Advanced Mathematical Study and the Development of Conditional Reasoning Skills. PloS one. 8. e69399. 10.1371/journal.pone.0069399.
• The Cognitive Reflection Test: World’s shortest IQ test, that most people fail. Yayınlanma tarihi: 4 Temmuz 2023. Bağlantı: The Cognitive Reflection Test: World’s shortest IQ test, that most people fail
• Erceg, Nikola & Bubić, Andreja. (2017). One test, five scoring procedures: different ways of approaching the cognitive reflection test. Journal of Cognitive Psychology. 29. 1-12. 10.1080/20445911.2016.1278004.
• Ypofanti M, Zisi V, Zourbanos N, Mouchtouri B, Tzanne P, Theodorakis Y, Lyrakos G. Psychometric Properties of the International Personality Item Pool Big-Five Personality Questionnaire for the Greek population. Health Psychol Res. 2015 Oct 19;3(2):2206. doi: 10.4081/hpr.2015.2206. PMID: 26973962; PMCID: PMC4768534.
• Bargh, J. A. (1992). The ecology of automaticity: Toward establishing the conditions needed to produce automatic processing effects. The American Journal of Psychology, 105(2), 181. https://doi.org/10.2307/1423027

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel