MIT’den Prof. Shane Frederick tarafından geliştirilen ve Bilişsel Yansıma Testi olarak adlandırılan test için en kısa zeka testi desek de temelde IQ’yu ölçmek amacı ile geliştirilmemiştir. Aslında bu testin ölçmeye çalıştığı şey çok daha inceliklidir.
Sezgilerinizle mi hareket edersiniz yoksa herhangi bir eyleme geçmeden önce durup düşünür müsünüz? Bu soruya bir cevap için, en kısa zeka testi olarak isimlendirilen, aşağıdaki üç soruya bakın ve aklınıza ilk gelen cevabı bir yere not alın. En kısa zeka testi aslında çok basit üç matematik sorusu. Ancak bu sorulara hızlıca cevap vermeniz gerekiyor.
- Bir raket ve bir topun birlikte maliyeti 1,10 liradır. Raket toptan 1 lira daha pahalı olduğuna göre topun fiyatı ne kadardır?
- 5 makine 5 ürünü 5 dakikada üretmektedir. 100 makine 100 ürünü kaç dakikada üretecektir.?
- Bir gölde bir nilüfer vardır ve her gün iki kat büyüklüğe ulaşmaktadır. Eğer nilüfer, 48. günün sonunda gölü tamamen kaplamış ise, gölün yarısını kaplaması kaç gün sürer?
Bilişsel Yansıma Testi Nedir?
Yukarıdaki soruların cevaplarını yazının sonunda aktaracağız. Ancak öncelikle bu üç sorunun neyi ölçmeyi amaçladığını açıklamalıyız. Yukarıda okuduğunuz sorular size çok kolay gelmiş olmalıdır. Ancak yaklaşık üç kişiden biri her üç soruya da yanlış cevap verirken, %83’ü en az bir yanlış cevap veriyor. Soruların kendisi büyük ölçüde belirli bir yanıtı teşvik ediyor, ancak birkaç dakikalık düşünme, kolay yanıtların yanıltıcı olduğunu ortaya koyuyor.
İşe giderken, bilinçli olarak düşünmek zorunda kalmadan hangi rotayı izleyeceğinizi her zaman bilirsiniz. Otomatik olarak metro istasyonuna yürür, alışkanlıkla aynı durakta iner ve aklınız başka yerlerde dolaşsa bile ofisinize ya da okulunuza fazla zahmet etmeden yürürsünüz.
Ancak diyelim ki bir sabah metro hattının çalışmadığını gördünüz. Bu durumda kendinizi işe gitmek için alternatif rotaları analiz ederken bulmanız olasıdır. Otobüsler çalışıyor mu? Dışarısı yürümek için çok mu soğuk? Ayrıca bir araç paylaşımının maliyeti nedir? Sonucunda bu gibi sorulara cevap verebilmek için sabah sabah beyin gücünüzün bir kısmını harcamanız gerekecektir. Yukarıda ele aldığımız iki senaryo Sistem 1 ve Sistem 2 düşünceye birer örnek idi.
Sistem 1 Ve Sistem 2 Düşünme Nedir?
Sistem 1 Düşünme: Beynimizin durumlara ve uyaranlara karşı hızlı, otomatik, bilinçsiz ve duygusal tepkilerdir. Hızlı ve sezgisel düşünme sistemidir. İnsanları gördüğümüzde hızlı şekilde eforsuz olarak onları tanımamızı sağlayan şey budur.
Otomatik olarak ve çok az çabayla gerçekleşir. İçgüdü ve deneyimlerimiz tarafından yönlendirilmektedir. Bilinç dışıdır ve bir nevi otomatik pilota benzer. Bu nedenle ayakkabı bağlarınızı nasıl yapılacağını düşünmeden bağlayabilirsiniz. Yada içgüdüsel olarak kaldırımdaki bir su birikintisinin üzerinden atlamanız gerektiğinin bilirsiniz.
Sistem 2 Düşünme: Beynimizin daha karmaşık problemleri çözerken kullandığı yavaş, zahmetli ve mantıklı moddur. Daha fazla çaba gerektirir, bilinçli ve mantıklıdır. Dikkat ister ve bu nedenle de hem fiziksel, hem de zihinsel olarak yorucudur. Örneğin, kalabalıkta bir arkadaş ararken, aracınızı dar bir alana park ederken bu düşünce iş başındadır. Ayrıca herhangi bir matematik sorusu çözmeye çalıştığınızda da Sistem 2 kontrolü ele alacaktır.
Sürekli aktif olması ve bilişsel olarak zorlayıcı olmamasından dolayı aslında çoğu kararımızı bizim için sistem 1 verir. Sistem 2 sadece zorlandığımızda ve ihtiyaç duyduğumuzda devreye girer. Ancak genelde son sözü söyler. Sistem 1 daha motive edici ve yaratıcıdır, sezgiseldir, ancak mantık hatalarına ve manipülasyonlarına daha açıktır. Bir çoğumuzun farkında olmadan kullandığı bilişsel önyargılarımızdan genellikle sistem 1 düşüncelerimiz sorumludur.
Bilişsel Yansıma Testi Sonuçları Bize Ne Gösteriyor?
Binlerce üniversite öğrencisi yukarıdaki soruları yanıtladı ve sonuçlar şaşırtıcıydı. Dünyanın en seçkin üniversitelerindeki bu öğrenciler sezgisel, yani yanlış yanıtı verdi. Birçok kişi sezgilerine fazlaca güvendiğinden kendinden aşırı emin olur. Bilişsel çabayı tatsız bulup, mümkün mertebe ondan kaçınır. Bunun sonucunda da hata yapmaya eğilimli olur.
Şimdi ilk soruya verdiğiniz cevabı kontrol edelim. Bir topun fiyatını 10 kuruş olarak bulmuş olabilir misiniz? Bu kolay bilmecenin ayırıcı özelliği sezgisel, cazip ve yanlış bir yanıtı akla getirmesidir. Topun maliyetini x kabul edersek, raketin maliyeti x+1 biçiminde olacaktır. İkisine toplam ödenen 2x+1= 1,1 biçimindedir. Bu basit denklemi çözersek x=0,05 bulunur. Bu da 5 kuruş demektir.
2. soru için genellikle verilen cevap 100 olmuştur. Oysaki doğru cevap 5 olacaktır. Her gün nilüfer iki katına çıkacak biçimde büyüyor ise 47. günde gölün yarısı dolu demektir. Ancak bir çok kişinin bu soruya verdiği cevap 24’tür.
Sonuç olarak
Bilişsel yansıma testi, dünyanın en kısa zeka testi olmasa da, bilişsel yanılgılara yatkınlığımızın IQ testleri gibi alışıldık zeka ölçümlerinden daha iyi göstergeleri olduğunu bizlere gösterdi. İlginç bir şekilde, bilişsel yansıma testindeki düşük puanlar, sahte haber başlıklarını sahte olarak görememeyle bağlantılıdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Attridge, Nina & Inglis, Matthew. (2013). Advanced Mathematical Study and the Development of Conditional Reasoning Skills. PloS one. 8. e69399. 10.1371/journal.pone.0069399.
- The Cognitive Reflection Test: World’s shortest IQ test, that most people fail. Yayınlanma tarihi: 4 Temmuz 2023. Bağlantı: The Cognitive Reflection Test: World’s shortest IQ test, that most people fail
- Erceg, Nikola & Bubić, Andreja. (2017). One test, five scoring procedures: different ways of approaching the cognitive reflection test. Journal of Cognitive Psychology. 29. 1-12. 10.1080/20445911.2016.1278004.
- Ypofanti M, Zisi V, Zourbanos N, Mouchtouri B, Tzanne P, Theodorakis Y, Lyrakos G. Psychometric Properties of the International Personality Item Pool Big-Five Personality Questionnaire for the Greek population. Health Psychol Res. 2015 Oct 19;3(2):2206. doi: 10.4081/hpr.2015.2206. PMID: 26973962; PMCID: PMC4768534.
- Bargh, J. A. (1992). The ecology of automaticity: Toward establishing the conditions needed to produce automatic processing effects. The American Journal of Psychology, 105(2), 181. https://doi.org/10.2307/1423027
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
1. soruda 2 adet top denilmiyor 2 adet olmadan oynanmıyorsa veya çeviri hatası yoksa cevap hatalı olmalı. tek olan Bir şeyin 1 dolar fazlası 1,1 ise 1,1-1=0,1 olur başkaca bir çözümü olmaz. çift veya takım demeden 2 top algılanmaz. Maliyeti denilerek de örtbas edilemez. diğer 2. ve 3. cevaplar doğru.
Celal bey’e katılıyorum.
1 dolar daha pahalı demek top+1=raket demektir soruda ve soruluş şeklinde hata yoktur saygılar..
öyle yapıyorum böyle çeviriyorum sonuç 0.1 Bi yanlışlık olmasın?
top 0,05 dolar ve raket top+1 dolardan 1,05 dolar.
ikisini de topladığımızda sorudaki gibi 1,10 dolar ediyor.
burada sorun ne ?
3. soruda bahsedilen yaprak bir önceki günden 2 kat ‘daha fazla’ yer kaplıyor ifadesine göre 1e 3lük bir oran elde ediyoruz. Cevaba göre ise 1e 2 lik bir oran var. “Yaprak bir önceki güne göre 2 kat yer kaplıyor.” ifadesi kullanılmalı diye düşünüyorum.
0.5 ‘e 1 dolar eklersen 1.1 dolarmı oluyor. Sevgiler.
Sonuç bana görede 0,10 dur,bunun farkli izahını daha detaylı şekilde görmek isterim.
Sorular çok basit, 3 ünü 30 saniyede doğru olarak çözdüm.
Hadi ya sorunu bir sen göremiyorsun
Eeeee sonuç ne. Cevapları verdik bence hepsini doğru yaptım. Size göre 2 ve 3 ü doğru yaptım. Kiiii 1. Sorunun 10 cent olduğunu düşünüyorum.
Tenis 1 topla oynanır
0.5 e 1 dolar değil 1.05 dolar ekleyeceksin. 1.05+0.5= 1.1 dolar etmiş olur. sevgiler