Birçok psikolog ve beyin uzmanı, beynin işlevleriyle ilgili iki ayrı bilme ve kavrama sistemi olduğunu düşünür. Bunlardan biri “otomatik sistem”, diğeri ise “düşünce sistemi” olarak tanımlanır. Beyin çaba gerektiren, vakit alan ve yorucu olan düşünce sistemi yerine, sezgi yoluyla düşünmemize neden olan otomatik sistemle çalışmaya daha yatkındır.
Beklenmedik şekilde büyük bir yağ sızıntısının üzerinde kaymaya başlayan bir arabanın direksiyonunda olduğunuzu düşünün. Olayın tam olarak bilincine varmadan tehlikeye tepki verecek ve direksiyonu çevireceksiniz. İşte otomatik sistem budur. İkinci sistemin ana işlevlerinden biri, otomatik sistemin önerdiği düşünce ve eylemleri izleyip denetlemek, bazılarının doğrudan davranışsal olarak ifade edilmesine izin verirken diğerlerini bastırmak veya değiştirmektir.
En Kısa Zeka Testi Denilen Bilişsel Yansıma Testi ( The Cognitive Reflection Test ) Nedir?
MIT’den Prof. Shane Frederick tarafından geliştirilen ve Bilişsel Yansıma Testi olarak adlandırılan test için az önce zeka testi desek de temelde IQ’yu ölçmek amacı ile geliştirilmemiştir. Aslında bu testin ölçmeye çalıştığı şey çok daha inceliklidir. Bu test 2005 yılında geliştirilse de internette yakın zamanda yayınlandı. Bu süreçte bir çok kaynak “Dünyanın en kısa zeka testi” biçiminde soruları paylaştığı için karışıklık olmaması adına biz de aynı biçimde bir başlık atmak istedik.
Yazımızın başında da ifade etmeye çalıştığımız gibi insanlarda iki tip düşünme süreci vardır. Bunlara araştırmacılar kolaylık olması adına sırasıyla Sistem 1 ve Sistem 2 süreçleri olarak tanımlarlar. Direksiyon örneğinde verdiğimiz, Sistem 1 işlemleri kendiliğinden gerçekleşir ve fazla dikkat gerektirmez. Bunun sonucunda da beyin gücümüzü tüketmez.
Bir sınav esnasında sınıfa giren kişinin yüzüne bakıp onun matematik öğretmeniniz olduğunu fark etmeniz bu süreç ile ilişkilidir. Anında ve zahmetsizce gerçekleşir. Zekadan, uyanıklıktan, motivasyondan veya o sırada çözmekte olduğunuz matematik probleminin zorluğundan etkilenmeyecektir.
Ancak, hesap makinesi olmadan 19163 sayısının karekökünü hesaplamaya çalışıyorsanız o esnada Sistem 2’yi kullanmanız gerekir. Bu süreç çaba, motivasyon, konsantrasyon ve kuralların uygulanmasını gerektirecektir. Tüm bunlar da doğal olarak zihinsel enerjiyi tüketecektir.
Biraz sonra sizlere aktaracağımız sorular insanların kararlar alırken, bazı sorulara cevap verirken hangi sistemi daha çok kullandıklarını anlamak amacı ile hazırlandı. Sorular aslında çok basit üç matematik sorusu. Ancak bu sorulara hızlıca cevap vermeniz gerekiyor. Şimdi aşağıdaki soruların her birine aklınıza gelen ilk cevabı verin ve sonra okumaya devam edin.
Bilişsel Yansıma Testi Soruları
- Bir raket ve bir topun birlikte maliyeti 1,10 liradır. Raket toptan 1 lira daha pahalı olduğuna göre topun fiyatı ne kadardır?
- 5 makine 5 ürünü 5 dakikada üretmektedir. 100 makine 100 ürünü kaç dakikada üretecektir.?
- Bir gölde bir nilüfer parçası vardır ve her gün bu parça iki kat büyüklüğe ulaşmaktadır. Eğer bu parça 48. günün sonunda gölü tamamen kaplamış ise, gölün yarısını kaplaması kaç gün sürer?
Şimdi Kendimizi Kontrol Etme Zamanı
Şimdi ilk soruya verdiğiniz cevabı kontrol edelim. Bir topun fiyatını 10 kuruş olarak bulmuş olabilir misiniz? Bu kolay bilmecenin ayırıcı özelliği sezgisel, cazip ve yanlış bir yanıtı akla getirmesidir. Problemi çözelim. Topun maliyetini x kabul edersek, raketin maliyeti x+1 biçiminde olacaktır. İkisine toplam ödenen 2x+1= 1,1 biçimindedir. Bu basit denklemi çözersek x=0,05 bulunur. Bu da 5 kuruş demektir.
Sezgisel, otomatik yanıtın doğru sayıyı bulanların da aklına geldiğini rahatlıkla varsayabiliriz; ancak onlar sezgilerine direnmeyi başarmıştır. Topun 10 kuruş olduğunu söyleyen bir kimse hakkında önemli bir gerçeği daha söyleyebiliriz. Bu kişi yanıtın sağlamasını yapmamış ve sezgisel bir yanıtı onaylamıştır.
Dahası, sezgisel yanıtı veren kişilerin apaçık bir sosyal ipucunu gözden kaçırdıklarını da söyleyebiliriz. Bu kişiler bu kadar basit ve cevabı bariz bir sorunun bir araştırmaya dahil edilmesinin nedenini düşünmeden cevaplamışlardır. Sonucunda eğer düşünselerdi cevaplarını kontrol etme ihtiyacı duyarlardı.
Bilişsel Yansıma Testi Sonuçları Bize Ne Gösteriyor?
Binlerce üniversite öğrencisi yukarıdaki soruları yanıtladı ve sonuçlar şaşırtıcıydı. Dünyanın en seçkin üniversitelerinden kabul edilen ve öğrencilerinin de ortalamanın üzerinde olduğu bilinen Harvard, MIT ve Princeton’daki öğrencilerin yüzde 50’sinden fazlası sezgisel, yani yanlış yanıtı verdi. Diğer üniversitelerde ise bu oran yüzde 80’in üzerindeydi.
Birçok kişi sezgilerine fazlaca güvendiğinden kendinden aşırı emin olur. Bilişsel çabayı tatsız bulup, mümkün mertebe ondan kaçınır gibi görünür. Başka bir çalışmada da 10 kuruş yanıtını verenlerin, 5 kuruş yanıtını verenlere göre önemli ölçüde daha az sabırlı olduğu bulunmuştur.
Bilmeceleri çözmek için sorgusuz sualsiz sezgilerine uyan bireyler, 1. Sistem’ in başka önerilerini de kabul etmeye eğilimli gösterdi. Örneğin, sezgisel yanıt veren öğrencilerin %63’ü gelecek ay ellerine 3.800 dolar geçmesindense, bu ay 3.400 geçmesini yeğleyeceklerini söyledi.
Sipariş ettikleri bir kitabın ertesi gün teslimi için ne ödeyecekleri sorulduğunda, CRT puanları düşük olanlar yüksek olanlardan iki kat fazla para ödemeye hazır olduklarını bildirdiler. Bu test bilişsel yanılgılara yatkınlığımızın IQ testleri gibi alışıldık zeka ölçümlerinden daha iyi göstergeleri olduğunu bizlere gösterdi. Dünyanın en kısa zeka testi olmasa da bu test sonucunda ortaya konulan zeka ile rasyonellik arasındaki ayırımın yeni keşiflere yol açıp açmayacağını ise zaman gösterecek.
Merak Edenler İçin Diğer Soruların Cevabı
- 2. soru için genellikle verilen cevap 100 olmuştur. Oysaki doğru cevap 5 olacaktır.
- Her gün yaprak iki katına çıkacak biçimde büyüyor ise geriye döndüğünüzde 47. günde gölün yarısı dolu demektir. Ancak bir kişinin bu soruya verdiği cevap ise 24’tür.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Shane Frederick; Cognitive Reflection and Decision Making; Bağlantı: https://pubs.aeaweb.org/
- World’s shortest IQ test only has three questions – but 80 percent fail it; Bağlantı: https://www.mirror.co.uk/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
1. soruda 2 adet top denilmiyor 2 adet olmadan oynanmıyorsa veya çeviri hatası yoksa cevap hatalı olmalı. tek olan Bir şeyin 1 dolar fazlası 1,1 ise 1,1-1=0,1 olur başkaca bir çözümü olmaz. çift veya takım demeden 2 top algılanmaz. Maliyeti denilerek de örtbas edilemez. diğer 2. ve 3. cevaplar doğru.
Celal bey’e katılıyorum.
1 dolar daha pahalı demek top+1=raket demektir soruda ve soruluş şeklinde hata yoktur saygılar..
öyle yapıyorum böyle çeviriyorum sonuç 0.1 Bi yanlışlık olmasın?
top 0,05 dolar ve raket top+1 dolardan 1,05 dolar.
ikisini de topladığımızda sorudaki gibi 1,10 dolar ediyor.
burada sorun ne ?
3. soruda bahsedilen yaprak bir önceki günden 2 kat ‘daha fazla’ yer kaplıyor ifadesine göre 1e 3lük bir oran elde ediyoruz. Cevaba göre ise 1e 2 lik bir oran var. “Yaprak bir önceki güne göre 2 kat yer kaplıyor.” ifadesi kullanılmalı diye düşünüyorum.
0.5 ‘e 1 dolar eklersen 1.1 dolarmı oluyor. Sevgiler.
Sonuç bana görede 0,10 dur,bunun farkli izahını daha detaylı şekilde görmek isterim.
Sorular çok basit, 3 ünü 30 saniyede doğru olarak çözdüm.
Hadi ya sorunu bir sen göremiyorsun
Eeeee sonuç ne. Cevapları verdik bence hepsini doğru yaptım. Size göre 2 ve 3 ü doğru yaptım. Kiiii 1. Sorunun 10 cent olduğunu düşünüyorum.
Tenis 1 topla oynanır
0.5 e 1 dolar değil 1.05 dolar ekleyeceksin. 1.05+0.5= 1.1 dolar etmiş olur. sevgiler