Merkezi Virginia eyaletindeki Langley’de bulunan Merkezi İstihbarat Teşkilatının (CIA) genel merkezinin dışındaki avluda, Kryptos olarak bilinen, anlamsız görünen harflerle kaplı 3,7 metre uzunluğunda dalga şeklinde bakır bir heykel bulunur. Aslında bu heykel sanatçı Jim Sanborn tarafından tasarlanan bulmacadır. Kryptos heykeli toplam 1800 karakter içeren şifreli mesajlar alır.
Kryptos aslında dört farklı şifreli mesaj içerir. Bunlardan üçü, 2010 ve 2014’te yapımcısı Sanborn’dan alınan iki ipucu sayesinde, Ulusal Güvenlik Dairesi çalışanları ve bir bilgisayar bilimcisi olan James Gillogly tarafından çözülmüştür.
Ancak Sanborn, Kryptos’un dördüncü pasajının ne anlama geldiğine dair birkaç ipucu verse de, 97 karakterlik son kısım hala çözülememiştir. Bu bakış açısıyla, ‘Kryptos’ isminin hakkını vermektedir. Zira Kryptos kelimesi Yunanca da ‘Gizli’ anlamına gelir.
Kryptos Heykeli Arkasındaki Sanatçı Jim Sanborn Kimdir?
1945 doğumlu, daha çok Jim Sanborn olarak bilinen Herbert James Sanborn, sanat tarihi ve sosyoloji alanlarında çift ana dal ile mezun olmuş Amerikalı bir sanatçıdır. Kendisi eğitimine Pratt Enstitüsü’nde devam etmiş ve buradan da heykel dalında yüksek lisans derecesi almıştır.
Sanborn, kariyeri boyunca sanat eserleri, özellikle de heykelleri için çok sayıda ödül kazanmıştır. Kendisinin bir çok eseri önemli müzelerde sergilenmektedir. Sanborn, ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Tayvan’d, halka açık alanlar da yaptığı sanat eserleri ile de tanınıyor.
Şifrelerini kendi yazdığı, Kryptos heykeli de bunlardan biri ve aslında ilkidir. Bir başka ünlü çalışması da aşağıda gördüğünüz “Cyrillic Projector” adı verilen çalışmasıdır.
Dünyanın en büyük kriptograflarından bazılarına ev sahipliği yapan CIA’nın merkezi avlusuna bir kriptografik sanat enstalasyonu yerleştirmek de aslında onun fikridir. Bunun eğlenceli bir entelektüel faaliyet olacağını ve şifrelerin kısa süre içinde çözüleceğini düşünmüştü.
Ancak sonuç hiç de düşündüğü gibi olmadı. Sonucunda otuz üç yıl boyunca Sanborn, sayısız ipucu talebine ve şifrenin ne anlama geldiğine dair binlerce yanlış beyana katlanmak zorunda kalacaktı.
Bugün bu heykel, dünyanın önde gelen kriptograflarının pencerelerinin hemen dışında dursa da, bir bölümü hala çözülmedi. Özellikle K4 olarak bilinen paneldeki son 97 karakter kripto dünyasını şaşırtmaya devam ediyor.
Kryptos Heykeli Hangi Mesajları Taşıyor?
Heykeli yapan kişi Jim Sanborn olsa da şifreleri tasarlarken tek başına değildi. Bu çözülemez şifreyi yazma işinin arka planında da Kryptos ile nadiren ilişkilendirilen bir isim olan, Merkezi İstihbarat Teşkilatı Şifreleme Merkezi’nin emekli başkanı Edward Michael Scheidt de yer alıyordu.
İkili birlikte çalışarak Kryptos heykelindeki şifreleri hazırlarken, ilk üç bölümün kolayca çözülmesini düşünmüşlerdi. Ancak son bölümün gerçek bir meydan okuma olması gerektiğine karar vereceklerdi.
Heykelin deşifre edilen ilk bölümünde “Gölge ve ışıkların yalanları arasında, hayallerin detayları vardı.” yazılıydı. İkinci bölüm; heykelin yakınlarındaki bir konumun koordinatlarını veriyordu. Ayrıca, 1990’da ilk kez sergilendiğinde CIA’nın başında olan William Webster’a bir gönderme içeriyordu. Sanborn’un ona kodu deşifre etmesi için bir anahtar verdiği yazıyordu.
Üçüncü bölümde ise 1922 yılında Antik Mısır firavunu Tutankamon’un mezarını açan Arkeolog. H. Carter’ın günlüğünden bir bölüme yer verilmişti.
İlk Üç Bölüm Nasıl Deşifre Edildi?
İlk iki bölümün şifresini deşifre etmek için şifre kırıcılar Vigenère tablosundan faydalanmışlardı. Şifreleme yöntemleri tarih boyunca birçok uygarlık tarafından yetkili olmayan kişilerin mesajları anlamasını önlemek için kullanılmıştır. Bu nedenle birçok klasik şifre vardır. Ancak en ünlüleri Sezar şifresi ve Vigenere şifresi olarak bilinmektedir.
Sezar şifresi aslında oldukça basit bir mantıkla çalışır. Sezar şifresinde şifre alfabe, düz alfabe harflerinin kendinden sonraki üçüncü harfle yer değiştirir. Şifreli metni alan kişi ise her harfi kendinden önceki üçüncü harfle değiştirerek düz metni elde eder.
Ancak bir değil birden çok alfabe kullanılırsa işler karışır. Çok alfabeli şifreyi 1553 yılında Giovan Batista Belaso adlı bir İtalyan geliştirmiştir. “Vigenere” adı ise, aynı dönemde farklı bir şifre icat eden Fransız Blaise de Vigenère’den gelir.
Bu şifrelemenin en büyük farkı çoklu alfabe kullanarak şifrelemenin yapılmasıdır. Arkasında yatan mantık ise Sezar şifrelemeyle aynıdır. Vigenere şifresi güvenlidir, ancak yine de kırılması oldukça kolaydır. Bunu kırmanın ilk adımı, anahtarın uzunluğunu bulmaktır.
Nitekim bu sayede ilk iki bölüm deşifre edilmişti. Üçüncü bölümün ne anlama geldiğinin anlaşılması içinde bilgisayarlardan destek alınmıştı. Ancak son bölümde hiçbiri işe yaramıyor!
Son İpucuna Rağmen Şifre Hala Çözülemiyor!
Jim Sanborn, Kryptos heykelindeki 4. bölümün şifresini çözmek isteyenler için farklı ipuçları paylaştı. İlk ipucu, 2010 yılında geldi. Buna göre 97 harften oluşan 4. bölümde, 64’ten 69’a kadar olan harfler “Berlin” kelimesine karşılık geliyordu. 2014’te açıklanan ipucu, 70. ve 74. harfler arasında “Saat” yazdığını belirtiyordu. 2020 yılındaki son ipucunda ise 23. ve 34. harfler arasında “KUZEYDOĞU” yazdığı açıklandı.
Sanborn’un ipucunu ortaya çıkarmasından bu yana geçen üç yıl içinde bulmaca hala çözülmedi. Aslına bakarsanız bu bölüm çözülse bile tahminen bizleri başka bulmacalar bekliyor. Sanborn heykeldeki asıl gizemin hiçbir zaman tam olarak anlaşılamayacağını belirtiyor.
Sanborn bu konu hakkında, “Yazdıklarımı okuyabilecekler, ancak ne yazdığımı anlayamayacaklar. Heykelin sırrı çözüldükten sonra keşfetmeleri gereken şeyler var, orada gerçek anlamını asla keşfedemeyecekleri şeyler var. İnsanlar her zaman ‘bununla ne demek istedi’ sorusunu soracaklar.” ifadelerini kullanıyor.
Amerikalı sanatçı; heykeldeki sırrın deşifre edilmesinin tahmin ettiğinden daha uzun sürdüğünü, bu süreçte sırrı açık artırmada satarak, elde edilen geliri bir yardım kuruluşuna bağışlamayı düşündüğünü dile getiriyor.
Yazımın sonunda şifreli mesajları ile matematikçileri uzun yıllar meşgul eden ve hala kim olduğu anlaşılamayan Zodiac Katili hakkında da bilgi alabilirsiniz. Detaylar burada: Şifreli Mesajların Ardındaki Kişi Zodiac Katili Kimdi?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Kryptos, The CIA Sculpture With A Coded Message That No One Has Been Able To Solve. Yayınlanma tarihi:12 Haziran 2023; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/kryptos?
- Nobody Has Solved This Cryptographic Puzzle for 30 Years. Think You Can? Yayınlanma tarihi: 3 Şubat 2020; Bağlantı: https://www.popularmechanics.com/
- For Over 30 Years, the CIA’s Brightest Minds Have Been Unable to Solve This Cryptic Code. Yayınlanma tarihi: 14 Ekim 2022; Bağlantı: https://northernvirginiamag.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
