Solomon Shereshevsky: Asla Unutmayan Adam İle Tanışın

Muhtemelen hepimiz hayatımızın belirli dönemlerinde daha iyi hatırlama yeteneğimizin olmasını, bir şeyleri unutmamayı diledik. Ancak bazen ne dileğimiz konusunda dikkatli olmamız gerekir. Unutkan olmak gibi bir şeyi unutmamak da aslında bir sorundur. Bunun ne anlama geldiğini anlamak için asla unutmayan adam Solomon Shereshevsky ile tanışalım.

Yazımıza konu olan Solomon Shereshevsky, 20. yüzyılın başında Moskova’da yaşayan bir gazeteci idi. Onun yeteneklerini ilk fark eden kişi çalıştığı gazetenin editörü oldu. Shereshevsky, toplantılarda hiç not tutmuyordu. Bu yüzden editör ilk başta onun güvenilmez bir çalışan olduğunu düşünse de, kısa zamanda genç adamın kendisine verilen tüm bilgileri mükemmel bir şekilde hatırladığını fark etti.

Sonrasında da onun nörolog Alexander Luria ile buluşmasını ayarladı. İlk görüşmelerinden sonra Luria, genç gazetecinin alışılmadık rahatsızlığından büyülendi. Sonraki otuz yıl boyunca düzenli olarak onu görmeye, sıkıntılarını ve yeteneklerini titizlikle not etmeye ve hafızasını test etmeye başladı. Amacı onun yeteneklerinin sınırını bulmaktı.

1920’lerden itibaren otuz yıl boyunca çeşitli testler yaptıktan sonra notlarında yazığına göre, sonunda onun olağanüstü belleğinin sınırlarını keşfetmekten vazgeçmişti. Luria, bilimsel makalelerine ek olarak, 1965’te daha geniş bir okuyucu kitlesine yönelik ilginç bir kitap yazdı. Bu kitapta unutamayan hastasıyla yaşadığı seanslarını anlattı.

Sınırsız Hafıza Kapasitesinin Sırrı Neydi?

Dünyayı Solomon Shereshevsky’nin gözünden görme girişimini aktardığı The Mind of a Mnemonist: A Little Book About a Vast Memory başlıklı kitabının İngilizce çevirisi 1968’de yayınlandı. Luria kitabında Shereshevskii’den kısaca “S” diye bahsetmekteydi. Luria, Shereshevsky’nin kusursuz hafızasının sırrının sinestezi adı verilen bir durum olduğunu söyledi.

Duyularımız dünyaya açılan pencerelerimizdir ve tüm deneyimlerimizi onların sayesinde ediniriz. Ancak bazı kişilerde duyular birbirine karışır, birleşir. Bunun bir sonucu olarak bazı insanlar sadece müzik dinlemekle kalmaz, tadına bakar, koklar, görür ve hatta bundan biraz gıdıklanır. Bu kişilerde duyma, dokunma, tat alma, görme, işitme iç içedir. İşte buna sinestezi ya da diğer adıyla birleşik duyu denir. 

Sinestezi, yani Yunanca syn (birlikte) ve aesthesis (algı/his/duyum) kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkan “synaesthesia”, beynin herhangi bir algı modalitesini uyarmasıyla, diğer duyuların da harekete geçip birden fazla kanalda uyarılma oluşumuna verilen tıbbi isimdir. Örneğin, bu kişiler limonun tadına baktıklarında veya bir zil sesi duyduklarında ya da kırmızı rengi gördüklerinde bir sayıyı düşünürler.

Sinestezi ilk etapta kulağa keyifli bir durum gibi gelir. Örneğin bir şiir okurken, her kelimenin belirli bir koku, tat, renk veya sesi tetiklemesini kim istemez ki? Ancak gerçekte işler bu biçimde yürümez. Örneğin Shereshevsky bir restoranda yemek yerken, menüdeki rastgele bir kelime, iştahını kaybetmesine neden olacak tat ve koku karışımına neden oluyordu. Aynı anda hem yiyip hem de gazete okuyamıyordu. Yemeğin gerçek tadı, kelimelerin tetiklediği tatla birleşiyor ve okuduğu şeyi anlamasını zorlaştırıyordu.

Ancak öte taraftan sinestezi ona bir de süper güç kazandırmıştı. Solomon Shereshevsky’nin bağlantılı duyuları bir kelimeyi hatırlaması istediğinde o kelimenin tadını ve sesini de eşzamanlı olarak duyması anlamına geliyordu. Daha sonra bu kelimeyi hatırladığında, bunu ona anımsatacak birçok tetikleyici de elinde oluyordu.

Unutmayan Adam Unutmayı Öğrenmek Zorundaydı

Tüm bu sürecin ardından Solomon Shereshevsky gazetecilik kariyerinden vazgeçti ve gösterilerde ezberleme konusundaki inanılmaz kapasitesini insanlara göstererek hayatını kazandı. Zamanla bazı şeyleri unutabilmek için kendine telkin uygulamaya başladı. Bu sayede vücut işlevlerini bile kontrol eder duruma geldi. Solomon Shereshevsky başarısına rağmen, gösteri dünyasında hiçbir zaman büyük bir tatmin yaşamadı ve bir süre sonra vazgeçti. Daha sonra Moskova’da taksi şoförü oldu. Ne yazık ki 1958’de unutmak için sığındığı alkol nedeniyle hayatını kaybetti.

Kültürümüzde dikkatler ve çalışmalar daha çok hatırlama üzerine odaklanmıştır. Ancak unutmayan adam Shereshevsky’nin hikayesi unutmanın da aynı derecede önemli olabileceği ortaya koymaktadır. Hatta unutamama bazen hatırlayamamadan daha yıkıcıdır.

Kaynaklar ve ileri okumalar için:

• Fornazzari L, Leggieri M, Schweizer TA, Arizaga RL, Allegri RF, Fischer CE. Hyper memory, synaesthesia, savants Luria and Borges revisited. Dement Neuropsychol. 2018 Apr-Jun;12(2):101-104. doi: 10.1590/1980-57642018dn12-020001. PMID: 29988344; PMCID: PMC6022980.
• The Mystery of S., the Man with an Impossible Memory; Yayınlanma tarihi: 12 Ağustos 2017; Bağlantı: https://www.newyorker.com/
• Mecacci L. Solomon V. Shereshevsky: the great Russian mnemonist. Cortex. 2013 Sep;49(8):2260-3. doi: 10.1016/j.cortex.2013.05.007. Epub 2013 Jun 7. PMID: 23871306.

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel