Çağın vebası olarak da isimlendirdiğimiz stres genellikle olumsuz ve kaçınmamız gereken bir durum olarak nitelenir. Pek çok ciddi hastalıkta stresin önemli bir etmen olduğu bilinir. Stresli bir gün yorgunluk, kas gerginliği veya şiddetli bir baş ağrısı ile sonuçlanacaktır. Stresli bir hafta, sizi üzgün, endişeli, sinirli, huzursuz hissettirir.
Yaşadığınız stres kronikleşirse, sonuç fiziksel rahatsızlıklara da neden olacaktır. Sonuçta stresin kötü olduğu vurgulanır ve bununla ilgili sizlere bir çok örnek verebiliriz. Ancak aslında bu her zaman doğru değildir. Yerkes-Dodson yasasının ortaya koyduğu gibi her stres zararlı değildir.
Yerkes-Dodson Yasası Nedir?
Psikolog Robert Yerkes ve John Dillingham Dodson tarafından 1908’de geliştirilen Yerkes-Dodson yasası, performans ile stres arasında bir ilişki olduğunu öne sürer. Belli bir stres seviyesinin performansı iyileştirmeye yardımcı olabileceğini, ancak belirli bir noktanın ötesinde performansın bozulduğunu belirtir. Dolayısıyla stres akıllı bir biçimde kontrol etmeyi başarmamız durumunda, çoğumuz için kısa vadede avantaj sağlar.
uyarılma düzeyi ile performansı arasında ilişki vardır.
Diğer bir deyişle bir miktar stres aslında yararlıdır. Stres olmasaydı psikolojik olarak zayıf düşerdik. Üstesinden gelebildiğimiz zorluklar büyümemize katkı sağlarken kendimize saygı, kendi kendimize yeterlilik ve esnek dayanıklılık kazanmamıza yardımcı olur.
Bir sınavdan önce yaşadığınız kaygı, Yerkes-Dodson Yasasının nasıl işlediğinin bir örneğidir. Optimal bir stres seviyesi, teste odaklanmanıza ve çalıştığınız bilgileri hatırlamanıza yardımcı olacaktır.
Ancak Yerkes – Dodson yasasına göre, uyarım optimum noktaya ulaşırsa performans en yüksek düzeye gelir. Aşırı yada düşük uyarılma karşısında kişi yeterli performans sergileyemez. Diğer bir deyişle çok fazla sınav kaygısı konsantre olma yeteneğinizi bozar. Bu da doğru cevapları hatırlamanızı zorlaştırır.
Yerkes-Dodson Yasası İle Nasıl Tanıştık?
1908’de yayınlanan ünlü bir makalede Robert M. Yerkes ve John D. Dodson, fareleri bir deney kutusuna yerleştirerek alışkanlık oluşumunu araştırdı. Kutuda bir yuva ve biri siyah biri beyaz olmak üzere iki odacık vardı.
Yuvadan çıkmaya zorlanan fareler, geri dönmek için ya siyah odayı ya da beyaz odayı seçmek zorunda kaldılar. Siyah odayı tercih eden farelere elektrik şoku verilecekti. ( Bu nedenle de bu deney temelinde çok tartışılacaktı). Deney düzeneğini aşağıda görebilirsiniz.
Yerkes ve Dodson fareler üzerinde yaptıkları bu deneyin sonucunda farelere verdikleri elektrik şokunun onları labirentin diğer ucuna geçmek için harekete geçirdiğini fakat şokun seviyesi yüksek dereceye ulaştığında farelerin performanslarının düştüğünü gözlemlediler.
Yerkes ve Dodson sonrasında, farelerin güçlü bir şoktan kaçınmak için basit görevleri, hafif bir şoktan kaçınmak için de kompleks görevleri öğrendiklerini de belirlediler. Daha sonraki araştırmacılar, bunun anlamını hayvanın katıldığı herhangi bir görevin güçlük derecesine göre, optimum bir uyarılmışlık düzeyinin bulunması gerektiği şeklinde açıklayacaklardı.
Stres Ve Performans Arasındaki İlişki Karmaşıktır
Yerkes – Dodson yasasına göre, uyarım optimum noktaya ulaşırsa performans en yüksek düzeye gelir. Aşırı yada düşük uyarılma karşısında kişi gerekli performansı sergileyemez. Sonucunda yetersiz uyarım bir motivasyon problemine neden olur. Sonucunda bu da yüksek performansa engeldir.
Benzer bir biçimde aşırı uyarılma da motivasyonu ve başarıyı engelleyen en büyük faktörler arasındadır. Sonucunda fiziksel ve zihinsel açıdan aşırı yüklenme kişinin kapasitesini zorlarsa sonuç yine olumsuz olacaktır.
Yerkes-Dodson yasası, zihinlerimizin ve bedenlerimizin stresle nasıl ilişki kurduğunu ve stresle nasıl başa çıktığını anlamak için yararlı bir kestirme yol sağlar. Stresin bizimle beraber var olmaya devam edeceğini kabul edip, ondan kaçmak yerine onunla “arkadaş olmayı” deneyerek stresin olumsuz etkilerinden kaçınmak mümkün olabilir.
Unutmamak gerekir ki stresin işlevi bize zarar vermek değildir. Stres, başa çıkacak kaynaklara sahip olmadığımızı hissettiğimiz bir tehditle karşılaştığımızda yaşadığımız biyolojik ve psikolojik bir tepkidir.
Stres anında duygular ve korkudan sorumlu amigdala, hipotalamusa mesaj göndererek vücudu tepki vermeye hazırlayan elektriksel ve kimyasal mesaj zincirini başlatır. İlk adım, sinir sistemini “savaş ya da kaç” moduna sokmaktır.
Yani temelinde stres, tehlikelere karşı hızlı tepki vermemizi sağlamaktadır. Ancak bu durum elbette sadece kısa süreli stres için geçerli olacaktır. Ayrıca göz atmak isterseniz. Biyolojileri ile Bizleri Şaşırtan Çıplak Kör Fareler İnsanlığın Umudu Olabilir
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Yerkes-Dodson law: This graph will change your relationship with stress. Yayınlanma tarihi: 8 Temmuz 2022; Bağlantı: https://bigthink.com
- The Yerkes-Dodson Law and Performance. yayınlanma tarihi: 24 Mayıs 2022; Bağlantı: https://www.verywellmind.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
