4 Ekim 1582 Perşembe gecesi insanlar uykuya yattılar ancak uyandıkları tarih 15 Ekim 1582 Cuma Günü olacaktı. Aradaki on gün hiç yaşanmadı. Bu nedenle takvimimizde 5 – 14 Ekim 1582 arasındaki on gün yoktur.
1582’de Papa Gregory XIII Gregoryen takvimini tanıttı. Bundan önce, Roma dünyasının ve Avrupa’nın çoğu, Julius Caesar’ın MÖ 45’te tanıttığı Jülyen takvimini kullanıyordu. Jülyen takvimi kendisinden önceki takvimlere göre sorunsuz çalışan bir takvimdi. Bu takvim, her dört yılda bir artık yıl içeren 365 günlük bir takvim öneren bir gökbilimci ve matematikçi olan İskenderiyeli Sosigenes tarafından tasarlanmıştı.
1582 Yılında Takvimler İle İlgili Yaşanan Sorun Nasıl Çözüldü?
Jülyen takvimi 1600 yıl boyunca neredeyse hiç değişmeden kaldı. Ancak bir sorun vardı. Jülyen takvimi her 314 yılda yaklaşık bir gün kayıyordu. Bunun sonucunda da 1570’lerin ortalarına gelindiğinde Jülyen Takvimi, yılın gerçek mevsimlerinin 10 gün gerisindeydi. Bahar ekinoksu aslında 12 Mart’ta ya da o civarlarda gerçekleşiyordu. Ancak bu durumda da Paskalya tarihi ile uyumlu olmuyordu.
Bütün bunlar, Dünya yılının Julius Caesar tarafından belirlenen 365¼ günden yaklaşık 11 dakika eksik olması nedeniyle gerçekleşti. Bu nedenle Papa Gregory XIII, Jülyen Takvimi’nde değişiklik yapmak üzere bir komisyon atadı.
Doktor Aloysius Lilius ve Cizvit gökbilimci Christopher Clavius’un liderliğindeki komisyon, bilim adamları ve din adamlarına danıştı. Yarım on yıl boyunca çeşitli fikirlerle boğuştuktan sonra komisyon, her 400’deki üç artık yılın (400’e bölünemediği sürece 00 ile biten yıllar) ortadan kaldırılmasını önerdi.
Bu öneri, takvimin mevsimlere göre daha fazla kaymasını önleyecekti. Ancak takvimi, ekinoksun Mart ayı sonlarında gelmesine göre ayarlamak için daha radikal bir çözüm gerekiyordu. Bunun üzerine Papa Gregory XIII döneminde, Aloysius Liliusa adında bir bilgin, yeni bir öneri ortaya attı. Bu öneri takvimden 10 günün silinmesi biçimindeydi.
Komisyon, raporunu 14 Eylül 1580’de papaya gönderdi. Papa, 24 Şubat 1582’de bir papalık fermanı yayınlayarak, yeni takvimin Ekim ayında (kutsal günlerin az olduğu bir dönemde) yürürlüğe gireceğini ilan etti. Buna göre, 4 Ekim’den sonraki gün 5 Ekim değil 15 Ekim olarak adlandırılacaktı.
1582 Yılındaki Takvim Değişikliğini Her Ülke Hemen Kabul Etmeyecekti
Bu, papanın emirlerine uymaya hevesli Katolik ülkeler için bile çok kısa bir süreydi. Ekim ayına kadar yalnızca İtalya, İspanya ve Portekiz tamamen hazırdı. Ancak yine de o dönemde yaşayan insanlar hayatlarından on günün eksildiğini düşünüyordu. Aslında kimse bu değişikliğe fazla da hevesli değildi. Hatta Almanya’nın Frankfurt şehrinde bir kalabalık, papaya ve onun matematikçilerine karşı ayaklandı. Ancak çabalar boşunaydı.
Direniş Protestan ve Doğu Ortodoks topraklarında en güçlüydü. Bunun sonucunda eski Jülyen takvimi Britanya’da ve kolonilerinde 1752’ye, Rusya’da ise 1918’e kadar geçerliydi. Sonunda Gregoryen takvimi uluslararası bir standart olarak kabul edildi. Ancak Afganistan, Etiyopya, İran, Nepal ve Suudi Arabistan dahil olmak üzere birçok ülke bunu hala benimsedi. Ayrıca bazı ülkeler Gregoryen takvimini diğer takvimlerin yanında kullanır.
Gregoryen takviminde artık yıl uygulaması da dört yılda bir kez olmak üzere devam ediyor. 100’ün katı olan yıllarda ise artık yıl uygulanmıyor, ancak 400’ün katı olan yıllarda uygulanıyor. Haliyle 1700, 1800 ve 1900 yılları artık yıl değildi. Ancak 2000 yılı ise 400’ün katı olduğu için artık yıldı. Bir sonraki artık yıl ise 2400 yılı olacak.
Gördüğünüz gibi aslında zamana fazlada takılmamak gerekiyor. Sonuçta hepsi biraz matematik biraz da tarihi ilişkiler ile alakalı. Ayrıca merak ederseniz: Artık Yıl Nedir? Şubat Neden 28 Gündür? Takvim ve Matematik
Kaynaklar ve ileri okumalar
- October 5-14 1582: The Ten Days That Didn’t Happen. Yayınlanma tarihi. 18 Ekim 2023. Kaynak site: Iff Science. Bağlantı: October 5-14 1582: The Ten Days That Didn’t Happen
- Oct. 8, 1582: Nothing Happens … in Catholic Lands. Yayınlanma tarihi: 8 Ekim 2010. Kaynak site: Wired. Bağlantı: Oct. 8, 1582: Nothing Happens … in Catholic Lands
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
