Coca-Cola’nın gizli formülünün dünyada sadece iki kişi tarafından bilindiği ve olası bir felaket durumunda bu iki kişinin bir araya gelerek formülü yeniden oluşturacakları ile ilgili efsaneyi duymuş olabilirsiniz. İki kişiden daha fazlasının biliyor olması çok daha olası olsa da gerçekten de günümüzde tam olarak ne içtiğimizi bilmiyoruz. Ancak Coca Cola’nın mucidi kabul edilen eczacı John Pemberton’un ne kullandığını biliyoruz.
Coca-Cola’nın Mucidi John Pemberton
Coca-Cola, eczacı John Pemberton’ın morfin bağımlılığıyla mücadelesi sonucunda ortaya çıktı. Pemberton, 19. yüzyılın sonlarında Columbus Muharebesi’nde yaralanmıştı. Bunun sonucunda da ağrılarını hafifletmek için düzenli kullandığı morfin içerikli ağrı kesici ilaçlara kısa süre içinde de bağımlı hale gelmişti.
John Pemberton, meslek hayatı boyunca edindiği bilgilere dayanarak, bağımlılığın tedavisi için çabaladı. Bunun için çeşitli otlar ve bitkilerle deneyler yapmaya başladı. Kendisi bu sorunu ile mücadele etmeye çalışırken, Parisli kimyager Angelo Mariani’nin ürettiği Vin Mariani adlı bir şaraba rastladı. Bu içecek, Bordeaux şarabı ve koka yaprağı özü karışımıyla sağlığınızı artırmayı vadediyordu. İçeceğin enerji artırıcı etkileri ise muhtemelen koka yaprağı özütündeki etkin madde olan kokainden kaynaklanıyordu.
Coca-Cola’nın Tarihi: Morfin ve Kokain
Günümüzde size garip gelecektir. Ancak aslında 1914 yılından önce kokain yasadışı değildi. Bu nedenle genellikle bulantı, astım ve kabızlığa neden olan çok sayıda hastalığı tedavi etmek için toniklerde ve haplarda kullanılmaktaydı. Pemberton bu şarabın French Wine Coca adını verdiği kendi versiyonunu üretip satmaya başladı. Bu içecek anti-depresan, ağrı kesici ve çok yönlü bir afrodizyak olarak tanıtılacaktı.
Ancak 1886’da Atlanta eyaletinde alkol yasağı getirilince, formülden alkol çıkartılarak yerine şurup konuldu. Ayrıca koka yaprağına kafein içeren kola tohumu ilave edilerek karbon dioksit ile gazlı bir içecek haline getirildi. Ancak kokain ile ilgili bir yasak yoktu. Pemberton’un tarifi 1888’de şişe başına yaklaşık dokuz miligram kokain içeriyordu.
Uzun zamandır arkadaşı olan Willis E. Venable ile birlikte çalışan ikili içeceklerini Coca-Cola adı altında pazarlamaya başladı. Ancak bu sefer tanıtımlarda, medikal amaçlardan ziyade, serinletici bir içecek olduğu belirtiliyordu. Coca Cola ilk olarak Jacops Pharmacy binasında sodalı memba içeceği olarak 5 centten
satılmaya başlanmıştır
Coca Cola’nın İcadı John Pemberton’a Aradığı Mutluluğu Sağlamayacaktı
İçecek kısa süre içinde çok sevilse de, ne yazık ki John Pemberton aradığı mutluluğu elde edemeyecekti. Bağımlılığın bilinen bir tedavisi olmadığı için, morfinin kokainle değiştirilmesi, durumunda yalnızca geçici bir rahatlama sağladı. Sonuçta morfin bağımlılığı geri döndü, bu da onun hem kazandığı parayı hem de sağlığını kaybetmesine neden oldu.
Parasızlık onu içeceğin haklarını çeşitli iş ortaklarına satmaya zorladı. 1887 yılında iş arkadaşı olan Asa Griggs Candler, John Pemberton’dan Coca-Cola’nın formülünü 2.300 dolara satın aldı. Sonrasında da üretim ve markalaşma süreci başladı. 1888 de de ilk Coca-cola fabrikasını kuracaktı. John Pemberton, 1888’de mide kanserinden öldü. Coca-Cola şirketindeki kalan hisseleri de tek oğlu Charles’a kaldı. Ancak kendisi de bir morfin bağımlısı olan Charles, babasından sadece altı yıl sonra ölecekti. Sonucunda aileden hiçbiri ürettikleri içeceğin başarısını göremedi.
Coca Cola’nın İsmi Ne Anlama Geliyor?
John Pemberton şurubunun içeriğinde kullandığı koka ve kola cevizinin isimlerini birleştirmiş ve bu isimlerin göze hitap etmesi için k harflerini c’ye dönüştürmüştü. Böylece Coca Cola ismi ortaya çıkacaktı. El yazısı biçimindeki sembolü ise John Pemberton’un muhasebecisi Frank Robinson’a aittir. İsim ve logo o günden bugüne değişmeden devam etmiştir.
Artan talebi karşılamak ve Coca Cola’yı taşınabilir yapma arzusu nedeniyle 1899 yılında üç girişimci iş adamı ile anlaşma yapılacaktı. Bu iş adamları Coca Cola’yı geniş ölçekli şişelemek için çalışmalara başladı. Beş yılın ardından Coca Cola 1900’lü yıllarda kendine özgü şişelerde üretim yapmaya başladı.
Coca Cola’nın Formülü Nedir?
Asa Griggs Candler, orijinal formülde birçok değişiklik yapmıştı. 1919’da ise Ernest Woodruff’ın yönettiği bir grup yatırımcı Candler’dan Coca Cola’yı satın aldı. 1919’dan 1925’e dek formül Trust Company Bankası’nda bir kasada, 1925’ten beri ise Atlanta’da Coca Cola genel merkezinin kasasında tutuluyor.
Ancak o dönemlerde bile Koka yaprağı özütü kullanıldığı biliniyor. Ancak 1929’da bilim insanları yaprak özütünün psikoaktif etkilerini anlamaya başlayınca içecek tamamen kokainsiz hale geldi. Günümüzde Coca Cola’nın koka özütünün yanı sıra hindistancevizi, limon, kişniş, tarçın ve portakal da dahil olmak üzere birçok doğal yağ içerdiği tahmin ediliyor. Ancak gizli karışımın detayları hala bir sır olarak saklanmaya devam ediyor.
Yazının başında da dediğimiz gibi formül ile bilgili detaylar basında yer almasa da günümüzde bu formülü sadece iki kişinin bilmesi pek de olası gözükmüyor. Ancak gerçekten de Coca Cola’nın markalaşma sürecinde formülü sadece iki kişinin bildiği bir süreç mevcut. Çünkü John Pemberton formülü iki kişinin yardımı ile geliştirmişti. Bu kişiler Willis Venable ve Frank Mason Robinson idi. Ancak bu kişilerin de formülü bir sır olarak saklayıp saklamadığını elbette bilemeyiz.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The Quiet Tragedy Behind John Stith Pemberton And The Invention Of Coca-Cola. yayınlanma tarihi: 8 Ağustos 2019; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/john-pemberton
- The Tragic Story Behind The Invention Of Coca-Cola. Bağlantı: https://historydaily.org/
- Is it true that only two people in the world know the recipe for coke?Yayınlanma tarihi: 28 Ekim 2014; Bağlantı: https://www.todayifoundout.com
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
