Kültür Devrimi’nin zirvesindeyken, Çin hükümeti tarafından başlatılan ve Tu Youyou adlı genç bir Çinli tıp araştırmacısının liderliğini yaptığı gizli bir operasyon olan Proje 523, bugüne kadarki en güçlü ve etkili sıtma önleyici ilaç tedavisini keşfetti. Bunun sonucunda da 2015 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü kazandı.
1960’larda Amerikan ve Vietnam güçleri arasındaki çatışmalar tırmanırken, sıtma Vietnam askerlerinin sağlığını tehlikeye atan bir numaralı hastalık haline geldi. Sivil nüfusta klorokin dirençli sıtma vakalarının sayısının artması Kuzey Vietnam’ın endişesini daha da artırdı.
1964’te Kuzey Vietnam hükümeti Çin lideri Mao Tse Tung’a yaklaştı ve sıtmayla mücadelede Çin’den yardım istedi. Mao, “Sizin sorununuzu çözmek bizimkini çözmekle aynı şeydir.” diye yanıtladı. Başkan Mao Zedong, bir tedavi bulmak için 23 Mayıs 1967’de Proje 523’ü başlattı.
523. Projenin üç hedefi vardı: Klorokin dirençli sıtmaya karşı yeni ilaç tedavilerinin belirlenmesi, klorokin dirençli sıtmaya karşı uzun vadeli koruyucu önlemlerin geliştirilmesi ve sivrisinek kovucuların geliştirilmesi. Başından beri, üst düzey gizli bir devlet görevi olarak sınıflandırılan Proje 523, askeri yetkililerin yönetimi altındaydı.
Çin ilaçlarına yönelik biyomedikal ilgi kendi başına yeni değildi. Ancak Proje 523 araştırmacılarının içinde çalıştığı kurumsal iklim, daha önceki sıtma karşıtı araştırma çabalarından farklıydı. Kısa süre içinde Tu Youyou da bu projede görev almaya başladı.
Tu Youyou Kimdir?
Tu Youyou 1930’da doğdu. 1950’lerde, devletin biyomedikal araştırmacıların araştırmaları ve uzmanlıkları aracılığıyla Çin tıbbını bilimsel hale getirme çabalarının özellikle yoğun olduğu bir dönemde tıp öğrencisiydi. 1969’da Pekin Geleneksel Çin Tıbbı Akademisi’nde bir sıtma araştırma grubunun başına yükseldi.
Grup, bitkilerde doğal olarak bulunan kimyasal bileşikleri inceleyen fitokimyasal araştırmacılardan ve ilaç bilimine odaklanan farmakolojik araştırmacılardan oluşuyordu. 2.000’den fazla Çin bitkisel preparatından oluşan bir listeyle başladılar. Sonunda bunlardan 640’ının olası sıtma önleyici aktiviteleri olduğu buldular.
Sürekli çalıştılar ve yaklaşık 200 Çin bitkisinden 380’den fazla özüt elde ettiler. Elde ettikleri 380’den fazla özütün arasında, bir qinghao ( Artemisia annua L. ) özütü umut verici görünüyordu, ancak tutarsızdı. Tu ve ekibi, mevcut tıbbi malzeme literatürüne geri döndü. Devamında qinghao’nun geleneksel bir tarifte göründüğü her örneği yeniden inceledi.
1972’nin yaz aylarında başlayan klinik çalışmalar sonucunda sıtmaya karşı etkin madde olan artemisinin keşfedilecekti. Fareler ve maymunlar üzerinde test ettiklerinde sonuç yüzde 100 başarılıydı. Tu ve iki meslektaşı, Hainan Eyaletindeki 21 hasta üzerinde test etmeden önce maddeyi kendi üzerlerinde test etti. Hepsi iyileşti. 1973-1978 yılları arasında yapılan klinik çalışmaların ardından artemisinin ilaç olarak kabul edildi.
Günümüzde artemisinin ve türevleri sıtma ilacı olarak tüm dünyada kullanılıyor. Proje 523’ün Çin materia medica’sını (maddelerin iyileştirici özellikleri hakkındaki geleneksel bilgi birikimi) benimsemesi, seçici benimseme ve detaylı araştırma yoluyla Çin tıbbını “bilimselleştirme” çabalarının daha yakın tarihli bir örneğidir.
Sonuç Olarak;
Büyük icatlar ve keşifler ancak sıkı ve kararlı çalışma sonucunda gerçekleşir. İcada giden yol uzun ve meşakkatli olduğu gibi icadın faydasının kanıtlanması ve genel kabul görmesi de uzun bir süre alır.
Tu Youyou’nun hikâyesinde olduğu gibi 1960’lı yılların sonunda başlayan araştırma ancak yarım yüzyıl sonra ödüle layık görülmüştür. Bilim uzun, zorlu bir süreçtir. Bu nedenle bilim insanının bildiği yoldan sabırla yürümesi başarıya giden yegâne yoldur.
Tu Youyou Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından bu yana birinci nesil Çin tıbbi çalışanlarının temsilcisi olarak görülmektedir. Birçok bilimsel ödüle layık görülen Tu Youyou evli ve iki kızı vardır. 2007’den beri Pekin’de eski bir apartmanda bulunan ofisinde çalışmalarına devam etmektedir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The secret Maoist Chinese operation that conquered malaria – and won a Nobel. Yayınlanma tarihi: 6 Kasım 2015. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: The secret Maoist Chinese operation that conquered malaria – and won a Nobel
- Rogers, Kara. “Tu Youyou”. Encyclopedia Britannica, 9 May. 2024, https://www.britannica.com/biography/Tu-Youyou.
- Tu Y. The discovery of artemisinin (qinghaosu) and gifts from Chinese medicine. Nat Med. 2011 Oct 11;17(10):1217-20. doi: 10.1038/nm.2471. PMID: 21989013.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
