Kötü dublajlı bir yabancı filmi fark etmek oldukça kolaydır. Oyuncuların ağızlarından çıkan sesler duyduğunuz, gördüğünüz dudak hareketleriyle uyuşmuyor gibi görünür. Başka bir deyişle, film sırasında görme ve işitme duyumuz aynı anda uyarıldığında bile, beynimiz hangi dudak hareketlerinin hangi konuşma sesleriyle birlikte gittiğini algılama konusunda gerçekten iyi bir iş çıkarır. Ancak duyularımız çoğu zaman bizi kandırma potansiyeline sahiptir. McGurk etkisi bunun ilginç bir örneğidir.
Çok uzun bir süre karanlık bir odada kilitli kaldığınızı düşünelim. Bu odada herhangi bir ses ya da ışık olmasın. Odanın dışından neler olup bittiğine dair en ufak bir fikriniz yok. Sadece ara sıra McGurk adında bir adam odaya girsin ve ve size dış dünyada neler olup bittiğini anlatsın.
Anlattıklarından bazıları sizi mutlu etsin, bazıları da canınızı sıksın. Bu durum da uzunca bir süre devam etsin. Bu durumda olsaydınız acaba McGurk’a güvenir miydiniz? Onun dürüstlüğünden şüphe etmeye başlamadan önce bunun daha ne kadar sürmesi gerekirdi?
Dünya hakkında bildiğimiz her şeye duyularımız aracılık eder. Açılış düşünce deneyinde McGurk, gözlerimizin ve kulaklarımızın rolünü oynamaktaydı. Gerçek hayatta da dünyayla doğrudan bir tanışıklığımız yoktur. Bunun yerine dünyanın doğru bir resmini çizmek için duyularımıza güveniriz. Ancak ne yazık ki duyularımız işlerini her zaman başarılı bir biçimde yapmamaktadır.
Bu tip bir surumla da karşılaştığımız zamanlarda ,çoğu zaman duyularımızın bize yanlış söylediklerini düzeltmek için zekamızı ve deneyimimizi kullanırız. Ancak hayatımızda gördüğümüz veya duyduğumuz şeylere bilmeden aldandığımız birçok an vardır. Hatta bir ömür boyu bu hataların hiç farkına bile varamayabiliriz. Duyularımızın bizi aldattığı en büyüleyici durumlardan biri McGurk etkisi olarak bilinmektedir.
McGurk Etkisi Nedir?
McGurk etkisi, görsel ve işitsel algılarımız arasındaki karışıklıktan ortaya çıkan ilginç bir fenomendir. Bu fenomen llk olarak 1970’lerde İngiliz bilişsel psikologlar Harry McGurk ve John MacDonald tarafından kazara gerçekleşen bir olay neticesinde ortaya konulmuştur. McGurk etkisi, bir kişi bir başkasının dudak hareketlerinin o kişinin söylediğiyle uyuşmadığını algıladığında ortaya çıkar.
1976 yılında Surrey Üniversitesi’nin Psikoloji bölümünde araştırmalar yürüten Harry McGurk ve asistanı John McDonald, esasen farklı bir araştırma için [ba], [da] ve [ga] hecelerini hem işitsel hem görsel dosyalar olarak kaydediyorlardı.
Fakat McGurk, asistanına [da] sesini işlememelerini, sadece [ba] ve [ga] seslerini işlemelerini söyler. Böylece asistan [ba] görselinin arkasına [ga] sesini, [ga] görselinin arkasına [ba] sesini yerleştirerek Harry McGurk’e yollar.
McGurk, bu sesleri dinlediğinde [da] sesinin de işlenmiş olduğunu fark edecekti. Aslında dublaj esnasında [ga] görselinin ardın [ba] sesi eklenince bu durum, McGurk’ün sesi [da] olarak algılamasına sebep olmuştu. Sonunda, fenomenin teknisyenin bir hatasından değil, insan algısındaki bir tuhaflıktan kaynaklandığını anladılar.
İkili devamında yürüttükleri çalışmada iki sonuca vardılar. Yaptıkları deneylere katılanların çoğu, aynı algı hatasını yaptı. Bunun sonucunda ise işittiğimiz konuşmanın gördüklerimizden etkilendiği bulgusuna ulaştılar. Ayrıca yaşın bir etken olduğu da gözlemlediler. Yaş arttıkça bu etki de artıyordu.McGurk etkisinin iki kat garip olan yanı, düzeltmeye oldukça dirençli olmasıdır. Yani McGurk etkisinin bir şey olduğunu bilmek bile yanlış sesi duymanıza engel olmaz. Kendiniz deneyin .
McGurk Etkisi Duyularımıza Fazla da Güvenmemiz Gerektiğini Hatırlatır
Filozofların şüphelendiği ve sinirbilimcilerin tekrar tekrar kanıtladığı gibi, beynimiz etrafımızdaki dünyayı inşa eder. Göremediğimiz detayları renklendirir. Gözlerimiz aslında çok küçük bir odak alanına sahiptir. Eğer bu odak daha fazla olsaydı, görsel duyusal girdinin miktarı, kafataslarımızın barındırabileceğinden çok daha büyük bir beyin gerektirirdi. Bu nedenle, beynin ayrıntılar konusunda biraz gevşek olması mantıklıdır.
Tabii ki, bu konuda yapabileceğimiz çok az şey var. Sonucunda duyularımız olmadan yaşamanın ve dünyaya erişmenin alternatif bir yolu yoktur. Bu nedenle yapabileceğimiz en fazla kolaylıkla aldanabileceğimiz hakkında bilgi sahibi olmaktır.
Son olarak hatırlatalım. Yaşadığımız salgının devamında maske takmak hala bir çok insanın olmazsa olmazı. Ancak sizlerin de gözlemleniş olduğu gibi bir maske aracılığıyla iletişim kurmaya çalışmak birçok zorluğu beraberinde getirir.
Sonucunda gördükleriniz ve duyduklarınız uyum içinde değildir. Bu nedenle konuşmayı maskeler olmadan yaptığınız gibi takip etmekte zorlanırsınız. Az önce sizlere aktardığımız McGurk etkisi, birinin dudaklarını görmemenin neden iletişimi zorlaştıracağını anlamada faydalı olan bir kavramdır.
Bunlara da göz atmanızı öneririz
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The McGurk Effect; Yayınlanma tarihi: 10 Temmuz 2021; Bağlantı: https://www.simplypsychology.org/
- The McGurk effect: An auditory illusion that shows how strongly our senses deceive us; Yayınlanma tarihi: 31 Ocak 2022; Bağlantı: https://bigthink.com/
- McGurk Effect (with explanation); https://www.youtube.com/watch?v=jtsfidRq2tw
- The Strange ‘McGurk’ Effect: How Your Eyes Can Affect What You Hear; yayınlanma tarihi: 28 Ocak 2017; bağlantı: https://www.livescience.com/
- What Is the McGurk Effect? How COVID-19 Masks Impact Communication; yayınlanma tarihi: 2 Şubat 2021; Bağlantı: https://www.verywellmind.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
