Pek çok eski kültürde, bazı geometrik şekiller kutsal kabul edilmektedir. Şekillerde oluşan kalıpların bazı özel anlamlara sahip olduğuna inanılmaktadır. Köklerini antik çağlardan alan bu düşünce günümüzde de Kutsal Geometri (Sacred Geometry) olarak biliniyor. Kutsal geometri ile ilgilendiğimiz zamanlarda da karşımıza mandalalar çıkıyor. Bunun sonucunda da günümüzde pek çok insan mandala boyuyor.
Son yıllarda oldukça popüler hale gelen mandalanın tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Yaklaşık 40.000 yıl öncesine ait olduğu düşünülen mağara çizimlerinde mandala benzeri pek çok şekil bulunmuştur. Gelin bu yazıda dünyada pek çok kültürde, farklı formlarda karşımıza çıkan mandaları biraz tanıyalım.
Mandala Nedir?
Mandala “daire” veya “tamamlama” anlamına gelen Sanskritçe bir kelimedir. Manda (enerji, öz) ve la (kap) anlamını taşıyan kelimelerin birleşimden doğar. Mandala’nın anlamı ve hatta biçimi için belirlenmiş bir tanım bulunmamaktadır. Ancak genellikle bazı ortak özelliklere rastlanır. Mandala, bir merkez ve çemberden oluşmaktadır. Ancak kare, sekizgen gibi farklı formlarda karşımıza çıkacaktır. En önemli özellikleri hepsinin bir merkez etrafında şekillenmesidir.
Aslına bakarsanız tığ işi danteller de bir çeşit mandaladır. Ancak elbette bu tasarımları yapan kişilerin ruhani bir hedefi yoktur. Ancak bu mandalanın hemen her kültürde bir biçimde karşımıza çıktığını bizlere hatırlatmaktadır.
Tarihsel anlamda mandalanın ortaya çıkışı hakkında kesin bir tarih veya bilgi olmamasına rağmen, büyük kitlelere yayılmasında doğu ve batıyı birbirine bağlayan İpek Yolu’nu dolaşan Budist rahiplerin büyük rol oynadığı bilinmektedir. Devamında Hinduizm ve diğer dini uygulamalarda da yerini alan mandala, günümüze kadar birçok farklı amaca hizmet etmiştir.
Modern Çağlarda Mandalalar Carl Jung’ın Çalışmaları İle Anımsanmıştır
Günümüzde mandalanın anlamı ve amacı üzerine en kapsamlı, çığır açan çalışmanın öncülüğünü, bir dizi çalışmasında konuya önemli ölçüde zaman ayıran ünlü İsviçreli psikiyatr Carl Gustav Jung ( 1875-1961) yapmıştır. Carl Jung’a göre pek çok mandala sezgisel ve irrasyonel bir karakter taşır ve sembolik içerikleri dolayısıyla bilinçdışını açığa çıkartan bir etki uygularlar. Bu sebeple de danışanın bilinçli olarak asla hissedemeyeceği hisleri taşıma ve ifade edemeyeceklerini ifade etme gibi büyülü bir özellikleri vardır.
Jung’a göre manastır ve tapınaklarda bulunan mandalalar sadece dış temsillerdir. Gerçek mandala ise, psişik dengenin bozulduğu ya da bir düşünceye duyguya ulaşılamadığı ama aranması da zorunlu olduğu zamanlarda, hayal gücü ile yavaş yavaş oluşturulabilecek bir iç imgedir.
Mandala, binlerce yıldır insan deneyiminin bir parçası olmuştur, ancak 1960’larda Jung’un eserlerinin popüler hale gelmesinden sonra terapi amaçlı olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca stresi azaltmadaki etkileri olduğu düşünüldüğü için yetişkinler için Mandala boyama kitapları en çok satanlar arasında yer almaya başlamıştır.
Sonuç olarak;
Köklerini Hinduizm’den alan Mandala sanatı gördüğünüz gibi farklı zamanlarda, farklı kültürlerde ve farklı formatlarda ortaya çıkmıştır. Daha sonra da M.C. Escher gibi modern sanatçıların çalışmalarında da yeniden canlandırılmıştır. ( Göz atmak isterseniz: Mindfulness – Farkındalık: Bir Çılgınlık mı Yoksa Bilimsel Bir Çözüm mü?)
Günümüz matematikçileri mandala desenlerindeki karmaşık modellerin temelindeki matematiksel ilkeleri anlamak adına çalışmalar yapmaktadır. Bu yeniden keşfetme ve matematiksel olarak tanımlama sürecine “etnomatematik” denir. Etnomatematik, genel olarak matematik ve kültür ilişkisinin incelenmesi ve farklı kültürlerde matematiksel düşüncenin nasıl geliştiğinin ortaya çıkarılması şeklinde tanımlanmaktadır.
Bu terim ilk defa Brezilyalı matematikçi ve eğitimci Ubiratan D’Ambrosio tarafından kullanılmıştır. Bu alanda yürütülen ilk çalışmalarda “ilkel” olarak adlandırılan, okuma yazma bilmeyen topluluklarla gerçekleştirilen matematiksel faaliyetler incelenmiştir. Bir örnek çalışmaya bu yazımızda göz atabilirsiniz: Khipu Düğümleri: İnka Uygarlığının Kadim Hesaplama Sistemi
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Is a Mandala? (No, Not Nelson. That’s Mandela). Bağlantı: https://people.howstuffworks.com/mandala.htm
- Ergür, İ. , Ergür, E. & Ergür, E. (2021). Mandala ve Sanat Terapisine Tarihsel ve Klinik Bakış . Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi , 4 (7) , 36-48 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/bpd/issue/60687/896437
- Mandala; Yayınlanma tarihi: 13 Ekim 2021; Bağlantı: https://www.worldhistory.org/mandala/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
