Herkes zaman zaman işe, okula ya da bir randevusuna geç kalır. Bu durum sık tekrarlamadığı takdirde, özellikle trafiğin yoğun olduğu bir şehirde yaşıyorsanız, son derece olağan bir durumdur. Bu nedenle geç kalma belli bir sıklıkta olması durumunda kabul edilebilir bir sorundur.
Ancak bu durum bazı insanlarda kronik bir durum haline gelmiştir. Bu kişileri sürekli olarak otobüsü, metroyu, treni kaçırmamak için etrafta koşuştururken görebilirsiniz. Muhtemelen, sözleştiğiniz yere 20 dakika sonra geldiğinde, bir bahaneyle durumu açıklamaya çalışan kişilerden birini siz de tanıyorsunuzdur.
Belki de sürekli geç kalma sorunu olan sizsiniz. Ne kadar alarm ve hatırlatıcı ayarlamış olursanız olun, kararlaştırılan bir yerde olmanız gereken süreyi bir türlü tutturamıyorsunuz. Her şeyi planlamanıza rağmen dakik olamıyorsanız, yalnız olmadığınızı bilin. Bu yazıda size öncelikle sorunun nedenini aktarmaya çalışalım.
Kronik Geç Kalma Zaman Yönetimi Sorunundan Kaynaklanır
Washington Üniversitesi psikologları Emily Waldun ve Mark McDaniel tarafından 2016’da yapılan bir araştırma, bu soruyu ele aldı. Bu sorunun prospektif bellek ile ilgili bir sorun olduğunu öne sürdüler. Prospektif bellek, kişinin gelecekte yapmaya niyetlendiği işleri zamanı veya yeri geldiğinde hatırlama ve yürütme becerisidir. Yani belirli bir zamanda bir şey yapmak istediğinizde kullandığınız bellek türüdür.
Bir deneyde, deneklere bir görevi tamamlamaları için belirli bir süre verdiler. Bu esnada deneklerden zamanı takip etmeleri istendi. Kendilerine verilen görev ise zamanı takip edemeyecekleri kadar meşgul olacakları bir görevdi. Sonuçlardan, bazı insanların diğerlerinden daha iyi zaman tahmin edicileri olduğu açıktı.
Aynı durumu Instagram’da gezinirken ya da haberleri okurken de yaşarsınız. İşe gitmeden önce beş dakika boş zamanınız olduğunu düşünelim. Bu esnada, telefonunuz ile zaman geçirmeyi tercih edebilirsiniz.
Ancak sadece beş dakikanın geçtiğini düşünürken, 20 dakikanın kayıp gitmesine bu süreçte de izin verebilirsiniz. Diğer bir deyişle zamanın nasıl geçtiğini anlamazsınız. Sonuç elbette yeni bir geç kalma vakası olacaktır.
Örneğin, bir yere varmak için gereken süreyi tahmin etmek için Google Haritalar’ı kullandığınızı düşünelim. Ancak yol boyunca karşılaştığınız biriyle sohbet etmek veya treninizin biraz gecikmesi gibi şeyleri hesaba katmazsanız, planınız sağlam olsa bile sonuçta geç kalırsınız.
İnsanların geç kalmalarına neden olan en yaygın ve basit sebeplerden birisi planlama hatasıdır. Yani bir işin ne kadar süreceğini tahmin edememektir. ( Detaylara göz atmak isterseniz: Planlama Yanılgısı: Yapılacaklar Listeniz Hiç Bir Zaman Gerçekçi Olmayacaktır)
Araştırmacıların elde ettiği verilere göre genellikle insanlar %40 oranında bir işin tamamlanabileceği süreyi hafife alıyor. Ancak kronik geç kalma alışkanlığının nedenleri daha derinlerde de saklı olabilir.
A Tipi ve B Tipi Kişilik
Psikologlar insanları kabaca A ve B tipi olarak iki türe ayırır. A tipi kişiler içimindeki Mark Zuckerberg’lerdir. Bu kişiler başarı takıntılı ve aşırı rekabetçidirler. B Tipi kişileri ise Van Gogh’a benzetebiliriz. Bu kişiler durgun, düşünceli, araştırmacı ve elbette yaratıcıdır.
Kişilikteki bu farklılık, kelimenin tam anlamıyla perspektifte bir farklılığa yol açar. Bunun sonucunda her iki kişilik de gerçekliği biraz farklı şekillerde algılar.
B Tipi, iyimserlik yanlılığı denilen şeyden muzdariptir. Yani bir görevin zorluğunu hafife alma eğilimi gösterecektir. A Tipi ise karamsarlık yanlılığı eğilimi gösterir. Bunun sonucunda da tahmin edebileceğiniz gibi, bir görevin zorluğunu abartmaya meyilli olacaktır.
Sonucunda geç kalmaya daha uygun olanlar A tipi iyimserlerdir. Ancak bu noktada da ilginç bir durum karşımıza çıkar. A tipi ve B tipi insanlar zamanın akışını farklı hissederler. Yapılan araştırmalar da bunu doğrulamıştır.
A tipi insanlar bir dakikalık süreci 58 saniye olarak hissederken, B tipi insanlar ise bir dakikanın 77 saniyede geçtiğini hissediyorlar. Aradaki bu 18 saniyelik fark ise biriktikçe geç kalma ile sonuçlanıyor.
Sonuç olarak, bir kişilik tipi, zamanı tahmin etmede diğerinden temelde daha iyidir. Kişilik konusuna gelince bunu değiştirmek için yapabileceğimiz pek bir şey yok. Ama kişiliğimizin farkında olmak düzeltme yönünde ilk adımdır. Göz atmak isterseniz: Beş Büyük Kişilik Özelliği Nedir? Bunlar Psikologlar İçin Ne Anlama Gelir?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Scientists Have Found Out Why You’re Chronically Late; Yayınlanma tarihi: 9 Şubat 2018; Bağlantı: https://www.sciencealert.com/
- Beat the clock: the surprising psychology behind being perpetually late. Yayınlanma tarihi: 1 Ocak 2020; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
