Dünya Sürekli Dönüyorsa Neden Dünya’nın Dönmesini Hissetmiyoruz?

Dünya, her 24 saatlik zaman diliminde kendi ekseni etrafında dönüyor. Ekvatorda saatte yaklaşık 1675 kilometre hızla dönüyor; bu bir uçaktan çok daha hızlı. Ancak yine de Dünya’nın dönmesini hissetmiyoruz. Başımız dönmüyor, ya da rüzgarından etkilenmiyoruz. Sadece alıştığımız için mi? Hayır, değil.

Dünyanın bu hareketi aynı zamanda açık bir gecede, tıpkı gündüz Güneş’in doğuşu ve batışı gibi, yıldızların doğuda yükselip batıda battığını göreceğiniz anlamına da gelir. Ancak Kuzey Kutbu’nda veya Güney Kutbu’nda durup yukarı bakarsanız, yıldızların üzerinizde bir daire şeklinde hareket ettiğini görürsünüz. Bunun nedeni, Dünya’nın ekseninin gökyüzünde, yıldızlar da dahil olmak üzere her şeyin etrafında hareket ediyormuş gibi görünen bir noktaya işaret etmesidir. Kuzeyde bu, Polaris adlı bir yıldıza çok yakın olur. Biz bu yıldızı Kutup Yıldızı olarak tanıyoruz.

Dünya’nın Dönmesi Neden Hissedilmiyor?

Bunun nedeni Dünya’nın dönüşünün tekdüze, değişmeyen bir hareket olması. Ve bizler sadece hareketteki değişiklikleri hissedebiliriz. Arabaya binmeyi veya uçakta uçmayı düşünün. Yolculuk sorunsuz gidiyorsa, neredeyse kendinizi hareket etmediğinize ikna edebilirsiniz. Yolculuk esnasında bir fincan kahve içmek isterseniz bunu sorunsuzca yapabilirsiniz. Çünkü kahve, fincan ve siz, araçla aynı hızda hareket ediyorsunuz.

Ancak araba veya uçak sabit bir hızla hareket etmeseydi bunu başarmanız kolay olmazdı. Eğer Dünya’nın dönüşü aniden hızlanıp yavaşlasaydı bunu kesinlikle hissederdiniz. Çünkü bu, hızlı bir arabaya binerken birisinin hızlanması ya da frene basması gibi bir duygu olurdu! Sabit hareket halindeki bir otobüsün içinde zıplarsanız ne olur dersiniz? Zıpladığınız noktanın daha gerisine mi düşersiniz. Elbette değil.

Hareket eden bir nesne, yönündeki veya hızındaki bir değişiklikle hareketinden saptığında, bir ivme yaşadığını söyleriz. Örneğin bir arabayla düz bir çizgide seyir halindeyken vücudumuzu etkileyen herhangi bir kuvvet hissetmeyiz. Ancak yol virajlı hale geldiğinde vücudumuz buna tepki göstermeye başlar. Viraja göre sağa ya da sola devriliriz.

Aynı şey gaza ya da frene bastığımızda da olur. Bu sefer de öne ya da arkaya doğru gider geliriz. Isaac Newton’un Birinci Hareket Yasasında belirttiği gibi, düz bir çizgide sabit bir hızda hareket eden bir vücut (sizinki dahil), üzerine bir dış kuvvet etki etmediği sürece bu şekilde hareket etmeye devam edecektir. Böyle bir dış kuvvet olmadan, vücut (sizinki dahil) hareket ettiğini bile fark etmez.

Dünya’nın Dönmesi İle İlgili Yanlış Anlayışlar

Dünyanın sürekli dönmesi, atalarımızın evrenin gerçek doğası konusunda kafalarının karışmasına neden olmuştu. Yıldızların, güneşin ve ayın hepsinin Dünya’nın üzerinde hareket ediyor gibi göründüğünü fark ettiler. Ancak Dünyanın hareket ettiğini hissedemiyorlardı. Dolayısıyla bu gözlemi mantıksal olarak Dünya’nın sabit olduğu ve “göklerin” üzerimizde hareket ettiği şeklinde yorumladılar.

Bu nedenle de jeosantrik (Dünya merkezli) evren fikrini yüzyıllar boyunca desteklediler. Kopernik (1473-1543), Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğünü iddia eden ilk kişi değildi. Antik Yunan astronom Sisamlı Aristarchus ( MÖ 310 – 230), evrenin Güneş merkezli astronomik hipotezini (güneş merkezli) öneren ilk kişi olarak kabul edilir.

Aristarchus’un devrimci astronomik hipotezi, Dünya’nın değil, Güneş’in evrenin sabit merkezi olduğu ve tüm gezegenlerin onun etrafında döndüğü idi. Ayrıca yıldızların uzak, hareketsiz güneşler olduğunu ve evrenin düşünülenden çok daha büyük olduğunu söyledi.

Ancak onun fikirleri ancak 16. yüzyılda tartışılıp anlaşılabildi. Her ne kadar hatasız olmasa da, Kopernik’in modeli sonunda dünyayı, Dünya’nın yıldızların altında kendi ekseni etrafında döndüğüne insanları ikna etti.

Dünya’nın Dönmesi Neden Bizi Dışarı Savurmuyor? Rüzgarını Hissetmiyoruz?

Dünya biraz yuvarlanan dev bir topa benziyor. O yuvarlanan topun üzerinde durmanız mümkün olmazdı. Ancak Dünya’dan düşmemenizin nedeni yer çekimi kuvvetidir. Bu bizi Dünyanın ortasına doğru çeker ve ayaklarımızın yere sağlam basmasını sağlar.

Dünya dönerken hava bile bizimle birlikte hareket eder. Bu nedenle, hızlı bisiklet sürerken ya da hız treninde yolculuk yaparken hissettiğiniz gibi sürekli bir esinti hissetmezsiniz. Dünyanın 24 saatlik dönüş hızı hayata son derece uygundur. Gezegenimizin dönüşü sırasında hızlanmadığı, yavaşlamadığı veya yön değiştirmediği göz önüne alındığında, dönüşünü fiziksel olarak algılamamız imkansızdır.

Ancak Dünya’nın dönmesi ile ilgili bir değişiklik olsa bunu kesinlikle hissedersiniz. Örneğin, Dünya aniden hızlanır veya yavaşlarsa, yerdeki her şey mevcut konumundan sökülüp atılır, bu da yok olmaktan başka bir şeyle sonuçlanmaz. Neyse ki, normal şartlar altında hiçbir zaman böyle bir şeyi yaşamayacağız. Gezegenimizin bir anda durması ya da hızlanması gibi bir durum söz konusu değil. Bu yüzden endişelenmeniz gereken bir şey yoktur.

Kaynaklar ve ileri okumalar:

• Why can’t we feel Earth’s spin?; Yaınlanma tarihi: 17 Kasım 2020. Kaynak site: EarthSky. Bağlantı: Why don’t we feel Earth’s spin?
• Curious Kids: If the Earth is spinning all the time, why don’t things move around?. Yyaınlanma tarihi: 27 Kasım 2020. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Curious Kids: If the Earth is spinning all the time, why don’t things move around?
• The thought experiment: What would happen if the Earth stopped spinning?; Bağlantı: https://www.sciencefocus.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel