ZİHİN AÇAN YAZILAR
Mozart Etkisi Efsanesi: Klasik Müzik Dinlemek Sizi Daha Akıllı Yapmaz
Muhtemelen klasik müzik dinlemenin zihninizi geliştirebileceğinizi duymuşsunuzdur. Hatta bebeklere, anne karnında olsalar bile, klasik müzik dinletmenin faydalarını da duymuş olabilirsiniz. Kısacası, Mozart Etkisi adı verilen…
Hayal Kuramama Durumu: Aphantasia
Tek bir hayal binlerce gerçeklikten daha güçlüdür… – Tolkien Hayal gücü yaratıcılık için olmazsa olmazlardan biri ancak bazı insanlar ne kadar uğraşsa da hayal gücü yeterince…
Ay’a Gerçekten İnildiğinin 7 Kanıtı
Ay’a gerçekten inildi mi inil(e)medi mi? Amerikalılar yalan mı söylüyor? Ruslar’ın inişin bir düzmece olduğunu iddia etmesi doğru mu? Ay’a iniş görüntüleri, astronotların yürüyüşleri Hollywood’dan…
“Good Will Hunting” Filminin Arkasındaki Gerçek Matematikçi
1998 yapımı Good Will Hunting ya da Türkçe adıyla Can Dostum filimini bir çok kişi bilir. Filme konu olan Will Hunting Massachusetts üniversitesinde çalışan, biraz da…
Rastgelelik Mümkün mü?
Bir zar attım. Üst yüze hangi sayı gelecek dersiniz? Sonuç tamamen rasgele değil mi? Değil. Gelecek sonuç benim atma hızıma, fırlatma açıma, zarın ağırlığına, içinde…
Stephen Hawking’in Kara Delik Bilgi Paradoksuna Müthiş Çözümü
Onun aklı gerçekten eşsizdi. Zamanımızın en büyük beyinlerinden birisi olan Stephen Hawking, arkasında kalbi kırık pek çok bilim aşığı bırakarak, öldü. Ölümünden aylar öncesine kadar hala…
Ürkütücü Bilgi: İnsan Derisiyle Kaplı Kitaplar
Kitaplar bir dost, yol gösterici olabilir, fakat kitapseverlerin bile mesafeli kalma ihtimalinin olduğu enteresan kitaplar mevcut: İnsan derisiyle kaplı kitaplar. Literatürdeki adıyla antropodermik kitap ciltçiliği…
Bilim Yeterince Heyecanlıdır – Kozmos
“Bilim, bilgi ve cehaletin sınırında ilerler. Biz bilmediklerimizi itiraf etmekten korkmuyoruz; bunda utanılacak bir şey yok. Utanılacak tek şey, tüm cevapları biliyormuş gibi davranmamızdır.Neil deGrasse…
Geometrik Bir Bakış Açısı İle Aşk
İnsanlık tarihinin en büyük sorularından biri: Aşk nedir? Kimi zaman acılı ve ulaşılmazken Kimi zamansa tutkulu ve sevecen… Freud’a göre, cinselliğin yüceltilmesi Harlow’a göre…
Müzik ve Yaratıcılık
İster sanat, ister bilim hangi kapıdan girersek girelim varmak istediğimiz nokta yeni bir şeyler ortaya koymak, yaratmak ya da diğer bir deyişle ölümsüzleşmektir. Önemli olan…
DÜNDEN BUGÜNE MATEMATİK
Ellisli Hippias’ın Kuadratriksi
M.Ö. beşinci yüzyılın sonlarına doğru Atina’da adlarına Sofistler dediğimiz halka açık özel dersler vererek maddi kazanç sağlayıp yaşamını sürdüren bir grup profesyonel öğretmen ortaya çıktı.…
Onu Bir de Kurmaca Dahisinden Dinleyin: Isaac Asimov ve Matematik
Matematik hakkında pek çok övgü cümlesi ona yapılmış pek çok güzelleme duyabilirsiniz. Muhtemelen bunların hiçbiri bir abartı da değildir. Ancak bu sözleri kimin söylediği de…
Sıfırın Ortaya Çıkışı ve Hayatımızdaki Yeri
“Rönesans aslında sıfırı içeren Arap sayı sisteminin gelişiyle başlamıştı. Böylece aritmetiğin siyah-beyaz dünyası birden muhteşem renklere büründü.” diye ifade edilir. Peki sıfır sayısı hakkında yeterince bilginiz…
Kübik Denklemin Ömer Hayyam’a ait Geometrik Çözümü
Aşağıda üç farklı gibi görünen ama aslında aynı olan denklem var. Sahi gerçekten aynı mı? Matematikte kavramları anlamlandırmanın bir yolu da onları resmetmektir. Tabi bu…
Babillilerin Kolay Hesaplama Yöntemi
Bir dönemin matematikçileri işlerini“matematik için matematik“ anlayışıyla değil, günlük hayatın ihtiyaçları yani “halk için matematik“ düşüncesiyle ortaya koyarlardı. Şartlar bunu gerektirince de pratik çözümlere ihtiyaç…
Limitin Öyküsü
Augugtin Louis Cauchy’nin (1789-1857) yaşadığı dönem, Fransa’da toplumsal kargaşaların, savaş ve ihtilallerin yoğun olduğu bir dönemdir. Buna karşın matematikte getirdiği tanımlar, detaylar üzerindeki son derece…
Kaos Teorisi ve Matematik
İnsanı tarih boyunca çok uğraştıran doğa olayları vardır. Hareket ve zaman bunların başında gelir. Bu gün kaos diye nitelenen fenomenler hareket kavramıyla doğrudan ilişkilidir. Basit hareketleri temsil…
Anlamak Çözmeye Yetmez
Hayır, yanılıyorsunuz! Matematikte söylenmiş en güzel sözü söyleyen adam bir matematikçi değil. (En azından bildiğimiz kadarıyla.) Fakat, onu yakından tanıyorsunuz! En güzel şarkılarından birinin içine gizledi…
İnsanın Anlama ve Bilme Serüveni: Bilimin Öncüleri
Bilgi durağan değildir, nesilden nesile aktarılır. Bugünü anlayabilmek için en çok da geçmişi bilmemiz gerekir. Bilim tarihine kısa bir yolculuk yapalım… İnsanın bilim ile ilişkisi çok…
Matematiksel Güzellik: Euler Formülü
Matematiksel güzellik nedir? Bir çok kişi bu soruya anlamlı bir cevap veremeyecektir. Oysa G.H.Hardy kitabında, teoremlere zarafeti kazandıran özelikleri şöyle sıralıyor: Ciddiyet, derinlik, genellik, beklenmedik olma, kaçınılmazlık…
MATEMATİK HER YERDE
Gökkuşağının Ardındaki Fizik
Doğanın bize sunduğu en güzel ışık gösterileri olan gökkuşakları birçok öyküye, efsaneye ve şarkıya ilham kaynağı olmuştur. Hepimiz, bu doğa olayını hayranlıkla izlesek de, nasıl…
Bir Matematik Sanatçısı: Phil Webster
Phil Webster, “Matematik Sanatçılığı”nı meslek edinmiş. Teknoloji, estetik ve tasarım becerilerine, matematik ve programlama becerilerini de ekleyerek ürettiği sanatsal çalışmalarla beğeni topluyor. Kendisi geometri, bilişsel…
Bir Pastayı Bilimsel Olarak Nasıl Kesersiniz?
Tek başınıza doğum gününüzü kutladığınızı düşünelim. Sonuçta pastanızı sizinle paylaşacak kimse olmadığını düşünürsek, bir dilimi bilindik biçimde kesecek ve kalanını ertesi gün tüketmek üzere dolaba…
A4 Kağıdının Hikayesi
Yüzlerce kez kullandığımız A4 dosya kağıdının ardındaki sırrı biliyor musunuz? Yetmişli yıllarda öğrenci olsanız bir rapor hazırlamaya kalktığınızda önemli bir sorunla karşılaşabilirdiniz Türkiye’de. O zamanlarda…
Pi Sayısını Hesaplamak İçin İlginç Öneriler
Matematikçiler pi sayısını hesaplamak için sonsuz serileri kullanırlar. Bu serilerin bazıları çok hızlıdır ve pi sayısına çabucak yakınsar, bazılarıysa nazlıdır; virgülden sonraki üçüncü terimi bulmak…
Aşkın Matematiği
Bir toplumda evlenme çağında olan ve kendine uygun eş arayan insanları en ideal şekilde nasıl eşleştirebiliriz? Matematiksel düşünceyi, insanları yakından ilgilendiren bu probleme uygulayalım biraz.…
Dünyamızın Çöplük Olmaya Doğru Hızla Gidişinin Denklemi
İnsanlık dünyayı değiştiren etmenlerin en önde gideni ve bunu sanayileşmiş toplumlar bir göktaşı çarpmasına eşdeğer ölçekte yapmayı başarıyor. İşte bu da insan faktörünün çevreyi tamamen…
Kafaları Karıştıran Görsel Yanılsamalar
Gözler sadece zihnin algılamaya hazır olduğu şeyleri görür…Henri-Louis Bergson Yukarıdaki nesneye bakın, vazo mu yoksa iki surat mı? Şekil ve zemin, iki farklı resim ortaya…
Fourier Dönüşümü: Müzik ve Fotoğraf Paylaşımını Mümkün Kılan Matematik
Görselde gördüğünüz, Fourier Dönüşümü. Eğer Spotify, iTunes, Google Music tarzı servisleri kullanarak müzik dinliyorsanız, bu matematiksel formüle teşekkür edebilirsiniz. Hatta internette gördüğünüz fotoğrafları minik JPG formatına…
P ile NP Birbirine Eşit midir? Bu Ne Demektir?
“Biri bana öyle bir program yazsın ki, bu program, 1’den 50’ye kadar olan sayıların kareköklerini iki kümeye ayırsın ve bu iki kümedeki kareköklerin toplamları birbirine…
YÖN VERENLER
Hukuk ile Matematik: Arthur Cayley
Herhangi bir bilim alanında araştırma yapan bir bilim insanının, aynı bilimin diğer dallarıyla da ilgili çalışmalar yapması çok doğaldır. Ancak,…
Paul Meier: Tıbbi Araştırmalarda Devrime Yol Açan İstatistikçi
Paul Meier istatistik alanını iki ana yolla etkiler: Klinik araştırmalarda tedavilerin etkinliğini belirlemede yanlılığı ortadan kaldırmaya yardımcı olan bir yöntemin…
Düdüklü Tencerenin Mucidi: Denis Papin
Denis Papin (1647-1712) düdüklü tencereyi icat eden, silindir ve pistonlu buhar makinesi fikrini ortaya atan Fransız fizikçidir.. Kendisi, çağdaşları gibi…
Biyofilozofinin Babası: Jonas Salk
28 Ekim 1914’de doğan Jonas Salk, tıp alanında döneminin en saygın bilim insanlarından birisiydi. İlk zamanlarda düşüncelerine değer verilmeyen Salk,…
Astronomiye Yön Verenler
En azından birkaç satırla da olsa hatırlayalım günümüzü şekillendiren bu dahileri… Stephen Hawking (1942 – 2018 ): Evrenin büyük patlamayla başlayıp…
Gözden Düşen Bir Matematikçi: Molla Lütfi
Bilim tarihinde önemli işler yapmış öyle kişiler vardır ki hiç kimse onları tanımaz. Aslında bu kişiler için bilinçli bir biçimde…
EĞİTİM ÜZERİNE
Akıllı Çocuklar Yetiştirmenin Püf Noktaları
İlkokul yıllarında parlak bir öğrenci olan bir çocuk ilkokulu sorunsuz bitirdi. Bu süre içinde ödevlerini düzenli bir biçimde yapıyor ve…
Matematik Öğretmek Ayrı Bir Sanattır
Jerry King “Savaş generallere bırakılmayacak ölçüde önemliyse, benzer nedenlerle, matematik eğitimi de matematikçilere bırakılmayacak ölçüde önemlidir” der. King’in net bir…
Eğitimde STEM Yaklaşımı Üzerine
STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) eğitimi fen, teknoloji, mühendislik ve matematiğin entegre bir şekilde öğretilmesini içeren ve okul öncesinden yükseköğretime kadar…
Bir Bilimsel Makale Nasıl Okunur?
Bir bilimsel makaleyi anlamak için nasıl okunması gerektiğini bilmek gerekir. Özellikle bir akademisyen veya bilim insanı değilseniz bu konuda oldukça…
Vaka Analizi ile Öğrenme
Örnek olay (vaka analizi) incelemelerinde sunulan açık uçlu problemler, öğrencilerin yaşamları ile bağlantılı çalışmalar yapmalarına olanak sunmaktadır. Öğrencileri henüz gerçekleşmemiş…
8. Zeka: Doğa Zekası
Howard Gardner, bilim çevrelerinde etkili olan çoklu zekalar kuramını 1983 yılında geliştirdi. Gardner IQ testlerine dayalı geleneksel zeka anlayışının son…
Doğru Öğrenme Teknikleri İle Başarınızı Arttırabilirsiniz!
Okul yılları çok eskilerde kalsa da öğrenme açlığı hiçbir zaman bitmez. Yeni bir el becerisi edinmek, bir yabancı dili akıcı…
Çocuğunuz İçin Mental Olmayan Matematik
Matematiği öğrenmek ve öğretmek için bir kısa, sihirli bir yol yok! Ne geçmişte, ne de günümüzde… Son zamanlarda çocuklara “mental…
BİLİM ve TOPLUM
Rekabet İçin Gerekli Üçlü: Veri, Bilişim ve İnovasyon
İçinde bulunduğumuz yüzyılın bilişim, inovasyon ve buna paralel olarak veri yüzyılı olarak değerlendirildiği bir dönemdeyiz. Rekabet dünyasında iki seçeneğiniz vardır.…
Nefret ve Saldırganlık Dürtülerinin Bilişsel Nedenleri
İnsanda bulunan nefret ve saldırganlık dürtülerini anlayabilmek kolay değil. Bunun nedeni hormonların, güdülerin, dürtülerin, deneyimlerin, sosyal koşullanmaların, bilişsel işleyişlerin doğurduğu…
6 Adımda Agnotoloji Yani Cehalet Yayma Bilimi
Bugün dünyada kanserden sigaranın zararlarına, iklim değişikliğinden genetiği değiştirilmiş organizmalara kadar pek çok alanda gerçek ile gerçek olmayan arasında toplumun…
Yengeç Sepeti Sendromu Kavramına Sosyal Psikoloji Cephesinden Bakış
Tek yengeç kapaksız bir kovadan rahatlıkla çıkabilirken sayı arttıkça kaçış imkânsızlaşır. Çünkü birbirlerini yukarı itmek yerine, aşağı çekerek engellerler. Sonunda…
Dilimin Ucunda Fenomeni
Size bir soru yöneltildi ve yanıtı biliyorsunuz ama bir türlü aklınıza doğru kelime gelmiyor. Sanki tam dilinizin ucunda. Belki de sizde geri…
Nöro-Psikolojik Bakış Açısı İle Odaklanmak
Teknolojinin bu denli kuşattığı bir yüzyılda lazer gibi odaklanmak neredeyse imkânsız bir hale geldi. Hedeflerimizi gerçekleştirme yolunda başarılı olmak için…
Tekrarlanan Yalan Bilgi Gerçeğe Dönüşür
“Tekrarlanan yalan gerçeğe dönüşür” sözü çoğunlukla Nazi propaganda bakanı Jospeh Goebbels’e atfedilir ve propagandanın temel kuralı olarak bilinir. Kısacası bir…
Bayramsız, Seyransız İyilik: Altruizm
Charles Dickens’ın iki Şehrin Hikayesi adlı kitabında bir olay anlatılır. Yer Paris, Fransız İhtilali zamanları. Bıçağın altına yatmak için sıra…
SORGULAYAN YAZILAR
Kendini (Yeniden) İnşa Etmek
Var olmak, en eski çağlardan bu yana insan zihnini kurcalayan en önemli kavram olmuştur. Varlık neyle açıklanabilir ya da varlığı…
Dinlemek: Meziyet mi Yoksa Eziyet mi?
Dinlemek eğer karşınızda buna değer bireyler varsa enfestir, meziyettir ancak diğer türlü zaman kaybıdır. Dinlemek Kişiye Göre Değişir: Karşınızdaki kişi,…
Düşünceleriniz Daha Hızlı Yaşlanmanıza Neden Olabilir
Araştırmacılar, zihinsel kalıplarınızın telomerlerinize (hücrenin DNA’sının önemli kısımlarına) zarar verebileceğini, yaşamınızı ve sağlığınızı olumsuz etkileyebileceğini söylüyorlar. Nobel Ödüllü bilim insanı…
İnsanlar İşlerini Robotlara mı Kaptıracaklar?
Abraham Lincoln’ un da bulunduğu ortamda birisi şöyle bir soru sorar: “Bir köpeğin kuyruğuna ayak dersek köpeğin kaç tane ayağı…
Karanlık Çağlar Yeniden mi Geliyor?
Fransa’daki Lasko mağarasına çizilen resimler otuz bin yıldır sapasağlam yerinde duruyor. Mısır yazıtları altı bin yıldır ayakta ve okunabiliyor. Sümer yazıları dört…
Kitap Okumak Ruh Sağlığınızı İyileştirebilir mi?
Yeni araştırmalar, kitap okumanın ruh sağlığının üzerindeki çeşitli etkilerini açıklıyor. Pek çok kitap kurdu, sosyal medyanın yaygınlaşan kullanımının kitap okuma…
V for Vendetta: Maskenin Ardındaki Fikir
“Bizim hikâyemiz de her hikâyede olduğu gibi gelecek vaat eden bir politikacıyla başlar. Oldukça dindar bir adamdır ve tutucu bir…
Can Sıkıntımız Bize Ne Demek İstiyor?
Blaise Pascal’a göre, “hayatta hiçbir şey işlevsizlik, tutkudan yoksunluk, yapacak hiçbir şeyin olmaması kadar dayanılmaz değildir. Çünkü insan bu durumda…
