Sinirbilim

IQ Nasıl Ölçülür? IQ Seviyeleri Nedir? En Yüksek IQ Kaçtır? Tüm Bunlar Önemli midir?

IQ zekânın kaygan, belirsiz doğasını hesaba katan bir ölçümdür. Ancak yine de çoğu insan bu testlerin olduğundan daha kesin sonuçlar verdiğini varsayar.

Tarih boyunca, insanları sınıflandırmak için birçok şey denedik. İnsanları bilişsel yeteneklerine göre sınıflandırmak için de IQ testlerini oluşturduk. Günümüzde de bir kişinin zekasını ölçmek için yaygın olarak bu testleri kullanıyoruz. Bu testlerin neticesinde de çeşitli zeka düzeylerini kategorize etmek için IQ seviyeleri tablosuna başvuruyoruz. Öncelikle IQ nasıl ölçülür kısmını açıklayalım.

Aslında Türkçe’de yaygın bir biçimde kullandığımız IQ, İngilizcede zeka katsayısı anlamına gelen intelligence quotient kelimelerinin baş harfleridir. Bireyin zekasını sözlü anlama, algısal akıl yürütme, hafıza ve işlem hızı alanlarındaki test performansına dayalı olarak ölçmeye çalışan bir sayıdır. Bunu, bir IQ testinde ne kadar iyi performans gösterdiğinizle ölçülen zihinsel yaşınıza karşı kronolojik yaşınızı (yıl olarak kaç yaşında olduğunuzu) ölçerek yapar.

Doğru yorumlanırsa çocuklarda zeka testi, eğitimcilerin etkili öğretim yöntemlerini bulmalarına yardımcı olur ve belirli öğrenme güçlüklerini tanımlamalarını sağlar. Ortalama IQ, genel popülasyonun temel puanını ifade eder. Bu nedenle, ortalama bir IQ’ya sahip olmak, normal zeka aralığında olduğunuz anlamına gelir.

IQ Nasıl Ölçülür?

IQ Nasıl Ölçülür
Bu testler standart çan eğrisini verecek şekilde tasarlanmıştır. IQ testi, ortalama insan zekasını 100 puana denk gelecek şekilde ölçeklendirmiştir ve standart sapması 15’tir. Yani insanların büyük bölümünün zeka düzeyi birbirine yakındır.

Bir popülasyonun ortalama IQ’su her zaman 100’dür. Geçerli IQ testleri, saptanan “normal” dağılıma göre sizin kendi popülasyonunuzdaki tipik zekâ dağılımında nereye düştüğünüzü söylerler. Yani tipik bir IQ testi sizin ham zekânızı ölçmez ama popülasyonun geri kalanıyla karşılaştırıldığında ne kadar zeki olduğunuzu söyler.

Bunun kafa karıştırıcı sonuçları da olur. Diyelim ki kuvvetli bir virüs 100’ün üstünde IQ’ya sahip herkesi dünyadan silip süpürdü. Geride kalan insanlar hâlâ 100 ortalama IQ’ya sahip olacaktır. Ancak salgından önce 99 IQ’ya sahip olanlar aniden 130 üstüne çıkacaktır. İşte bu nedenle IQ testlerini kesin bir referans olarak kabul etmek sakıncalıdır.

IQ Testleri Zekamız Hakkında Bize Ne Söyler?

Sir Francis Galton, 1882’de zeka için modern bir test türeten ilk kişiydi. Araştırması ilerleyen süreçte James McKeen Cattell tarafından geliştirildi. 1905’te Alfred Binet ise bu öncül çalışmalardan yola çıkarak daha geçerli bir test tasarladı. Onun bu çalışması öncüllerinden farklı bir yaklaşım sergilediğini için ilk modern IQ testi olarak kabul edilmektedir.

IQ Nasıl Ölçülür

Bu çalışmaya göre, 10 yaşındaki bir çocuk, 12 yaşındaki çocukların cevaplayabileceği soruları yanıtlayabilirse, bu çocuğun 12 yaşında bir zihinsel yaşta olduğu kabul edildi. Zekası fiziksel yaşını zihinsel yaşından 12-10 = 2 çıkartılarak değerlendirilir. Bu çocuğun yaşının ortalama zekasının 2 yıl ilerisinde olduğu anlamına gelir.

İlerleyen zamanda bu testi ele alan William Stern, iki yaşı birbirinden çıkarmak yerine bölmeyi tercih etti. Bu durumda yukarıdaki örneğimiz için 12/10 = 1.2 sayısına ulaştık. En sonunda da Lewis Terman, son noktayı koyarak bu sayıyı 100 ile çarpmamız gerektiğini söyledi. Bunun sonucunda da IQ seviyeleri günümüzde alışkın olduğumuz biçimine büründü.

IQ Nasıl Ölçülür
IQ nasıl ölçülür sorusunun cevabı aslında bu görselde gizlidir.

Yani 1,2 (1,2 x 100) = 120 oldu. Bu test daha sonra, yetişkinlerin bilişsel performansını inceleyen Donald Wechsler tarafından yetişkinler için dönüştürülecekti. Stanford-Binet testi ve Wechsler Zeka Ölçekleri, günümüzde en yaygın kullanılan IQ testlerinden ikisidir.

IQ Seviye Aralıkları Nedir?

IQ Nasıl Ölçülür

Belirlenen IQ seviyeleri bize bir kişinin bilişsel yeteneklerinin toplam olası insan zekası spektrumunda nerede olduğunu söyler. Bununla birlikte, bu statik bir aralık değildir. Yani farklı türde IQ testlerinin farklı aralıkları vardır. Tek bir IQ testi türünde bile aralıkları bile zaman içinde değişmeye devam eder. Bu nedenle IQ’yu ölçmek istediğimizde hangi ölçeğe göre değerlendirildiğimizi bilmememiz önemlidir.

Bazı IQ testleri hem kristalize hem de akıcı zekayı ölçer. Kristalize zeka, yaşam boyunca kazanılan bilgi ve beceriyi ifade eder. Yani gerçeklere dayanır ve yaşla birlikte gelişir. Kristalize zeka gerektiren durumlar arasında okuduğunu anlama ve kelime bilgisi sınavları yer alır. Örneğin, bir testin “Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk başkanı kimdi” diye sorması mümkündür.

Bu tür sorular, bir kişinin belirli bir kültürde değer verilen şeyler hakkındaki bilgisini test eder. Ancak Türkiye’de yaşayan bir kişi, ABD’de verilen birçok IQ testi sorusunun cevabını bilmeyecekti. Ancak bu onları elbette daha az zeki yapmaz.

Akışkan zeka ise akıl yürütme, problem çözme ve soyut kavramları anlamlandırma yeteneğidir. Bu yetenek, öğrenme, deneyim ve eğitimden bağımsız olarak kabul edilmektedir. Aşağıdaki soru buna bir örnek olacaktır.

IQ Nasıl Ölçülür
IQ testlerine özgü bir muhakeme sorusu. 
Katılımcı, modelde bir sonraki şeklin ne olması gerektiğini bulmalıdır. 

Stanford-Binet Zeka Ölçeği – Beşinci Baskı testi, akıcı akıl yürütme, bilgi, niceliksel akıl yürütme, görsel-uzaysal işleme ve çalışma belleği dahil olmak üzere beş içerik alanını ölçer.

Coğrafi Konuma Göre Ortalama IQ Nasıl Ölçülür?

Kültür, felsefe ve bir ülkenin öğrenmeye yönelik genel yaklaşımı, vatandaşlarının zeka testlerinde nasıl performans gösterdiğini derinden etkiler. Bu nedenle, ortalama IQ, haritada nereye baktığınıza bağlı olarak önemli ölçüde farklılık gösterir. ( Bu nedenle aşağıdaki haritada Türkiye’nin neden düşük seviyede yer aldığını anlamak kolaydır.)

IQ Nasıl Ölçülür
En yüksek ortalama IQ puanına sahip ülkeler: 108: Hong Kong, Singapur, Güney Kore; 105: Çin, Japonya, Tayvan; 101: İzlanda, Makao, İsviçre; 100: Avusturya, Lihtenştayn, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Birleşik Krallık; 99: Belçika, Kanada, Hırvatistan, Estonya, Finlandiya, Almanya, Yeni Zelanda, İsveç

İlginçtir biçimde IQ puanlarını etkileyebilecek başka bir değişken de bulaşıcı hastalık oranlarıdır. Uzmanlar, enfeksiyonun vücudun bağışıklık fonksiyonuna daha fazla enerji harcamasına neden olduğunu ve bunun beyin büyümesine zarar verdiğini tahmin etmektedir.

 Şimdiye Kadarki En Yüksek IQ Kaçtır?

Bazılarına göre bu sorunun cevabı, William James Sidis (1898-1944) olacaktır. Kendisi, IQ’su 250-300 arasında, hatta belki daha da fazla olan, Amerikalı bir dâhiydi. Kanıtlanmamış olmasına rağmen dünyanın en zeki insanı olarak anılır. Üstün bir matematik yeteneğine sahip olan Siddis 11 yaşında Harvard’a girdi. Kaynaklara göre en az 25 dil konuşabiliyordu.

Bir MIT profesörü, onun 20. yüzyılın en iyi matematikçisi olacağını söylemişti. Ancak bu beklentilerin hiçbirini karşılayamayacaktı. 46 yaşında beş parasız bir memur olarak öldü. ( Daha fazlasını bu yazıda öğrenebilirsiniz: IQ Seviyeleri Ortalamanın Çok Üstünde Olan 20 Deha İle Tanışalım). Sidis’in IQ’sunun bir psikolog tarafından test edildiği söyleniyor ve puanının şimdiye kadar kaydedilen en yüksek puan olduğu iddia ediliyor. Ancak bu bilgi doğrulanamadı ve belki de hiçbir zaman doğrulanamayacak.

Sonuçta IQ testleri yaklaşık 100+ yaşında. Geçmişleri, öjeni ile kullanımı da dahil olmak üzere birçok düzeyde sorunlu. ( Detaylar burada: IQ Testleri Neden Ortaya Çıktı? IQ Testlerinin Karanlık Tarihi) Kısacası zekayı ölçmek, hatta güvenilir şekilde tanımlamak bile zor zanaat. Biz en iyisi sayılara fazla takılmayalım, çalışmaya ve kendimizi geliştirmeye devam edelim.


Kaynaklar ve İleri okumalar için :

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu