Tarih boyunca, insanları sınıflandırmak için birçok şey denedik. İnsanları bilişsel yeteneklerine göre sınıflandırmak için de IQ testlerini oluşturduk. Günümüzde de bir kişinin zekasını ölçmek için yaygın olarak bu testleri kullanıyoruz. Bu testlerin neticesinde de çeşitli zeka düzeylerini kategorize etmek için IQ seviyeleri tablosuna başvuruyoruz. Peki IQ nasıl ölçülür?
IQ, İngilizcede zeka katsayısı anlamına gelen intelligence quotient kelimelerinin baş harfleridir. Bireyin zekasını sözlü anlama, algısal akıl yürütme, hafıza ve işlem hızı alanlarındaki test performansına dayalı olarak ölçmeye çalışan bir sayıdır. Bunu, bir IQ testinde ne kadar iyi performans gösterdiğinizle ölçülen zihinsel yaşınıza karşı kronolojik yaşınızı (yıl olarak kaç yaşında olduğunuzu) ölçerek yapar.
Doğru yorumlanırsa çocuklarda zeka testi, eğitimcilerin etkili öğretim yöntemlerini bulmalarına yardımcı olur ve belirli öğrenme güçlüklerini tanımlamalarını sağlar. Ortalama IQ, genel popülasyonun temel puanını ifade eder. Bu nedenle, ortalama bir IQ’ya sahip olmak, normal zeka aralığında olduğunuz anlamına gelir.
IQ Nasıl Ölçülür?
Bir popülasyonun ortalama IQ’su her zaman 100’dür. Geçerli IQ testleri, saptanan “normal” dağılıma göre sizin kendi popülasyonunuzdaki tipik zekâ dağılımında nereye düştüğünüzü söylerler. Yani tipik bir IQ testi sizin ham zekânızı ölçmez ama popülasyonun geri kalanıyla karşılaştırıldığında ne kadar zeki olduğunuzu söyler.
Bunun kafa karıştırıcı sonuçları da olur. Diyelim ki kuvvetli bir virüs 100’ün üstünde IQ’ya sahip herkesi dünyadan silip süpürdü. Geride kalan insanlar hâlâ 100 ortalama IQ’ya sahip olacaktır. Ancak salgından önce 99 IQ’ya sahip olanlar aniden 130 üstüne çıkacaktır. İşte bu nedenle IQ testlerini kesin bir referans olarak kabul etmek sakıncalıdır.
IQ Testleri Zekamız Hakkında Bize Ne Söyler?
Sir Francis Galton, 1882’de zeka için modern bir test türeten ilk kişiydi. Araştırması ilerleyen süreçte James McKeen Cattell tarafından geliştirildi. 1905’te Alfred Binet ise bu öncül çalışmalardan yola çıkarak daha geçerli bir test tasarladı. Onun bu çalışması öncüllerinden farklı bir yaklaşım sergilediğini için ilk modern IQ testi olarak kabul edilmektedir.
Bu çalışmaya göre, 10 yaşındaki bir çocuk, 12 yaşındaki çocukların cevaplayabileceği soruları yanıtlayabilirse, bu çocuğun 12 yaşında bir zihinsel yaşta olduğu kabul edildi. Zekası fiziksel yaşını zihinsel yaşından 12-10 = 2 çıkartılarak değerlendirilir. Bu çocuğun yaşının ortalama zekasının 2 yıl ilerisinde olduğu anlamına gelir.
İlerleyen zamanda bu testi ele alan William Stern, iki yaşı birbirinden çıkarmak yerine bölmeyi tercih etti. Bu durumda yukarıdaki örneğimiz için 12/10 = 1.2 sayısına ulaştık. En sonunda da Lewis Terman, son noktayı koyarak bu sayıyı 100 ile çarpmamız gerektiğini söyledi. Bunun sonucunda da IQ seviyeleri günümüzde alışkın olduğumuz biçimine büründü.
Yani 1,2 (1,2 x 100) = 120 oldu. Bu test daha sonra, yetişkinlerin bilişsel performansını inceleyen Donald Wechsler tarafından yetişkinler için dönüştürülecekti. Stanford-Binet testi ve Wechsler Zeka Ölçekleri, günümüzde en yaygın kullanılan IQ testlerinden ikisidir.
IQ Seviye Aralıkları Nedir?
Belirlenen IQ seviyeleri bize bir kişinin bilişsel yeteneklerinin toplam olası insan zekası spektrumunda nerede olduğunu söyler. Bununla birlikte, bu statik bir aralık değildir. Yani farklı türde IQ testlerinin farklı aralıkları vardır. Tek bir IQ testi türünde bile aralıkları bile zaman içinde değişmeye devam eder. Bu nedenle IQ’yu ölçmek istediğimizde hangi ölçeğe göre değerlendirildiğimizi bilmememiz önemlidir.
Bazı IQ testleri hem kristalize hem de akıcı zekayı ölçer. Kristalize zeka, yaşam boyunca kazanılan bilgi ve beceriyi ifade eder. Yani gerçeklere dayanır ve yaşla birlikte gelişir. Kristalize zeka gerektiren durumlar arasında okuduğunu anlama ve kelime bilgisi sınavları yer alır. Örneğin, bir testin “Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk başkanı kimdi” diye sorması mümkündür.
Bu tür sorular, bir kişinin belirli bir kültürde değer verilen şeyler hakkındaki bilgisini test eder. Ancak Türkiye’de yaşayan bir kişi, ABD’de verilen birçok IQ testi sorusunun cevabını bilmeyecekti. Ancak bu onları elbette daha az zeki yapmaz.
Akışkan zeka ise akıl yürütme, problem çözme ve soyut kavramları anlamlandırma yeteneğidir. Bu yetenek, öğrenme, deneyim ve eğitimden bağımsız olarak kabul edilmektedir. Aşağıdaki soru buna bir örnek olacaktır.
Katılımcı, modelde bir sonraki şeklin ne olması gerektiğini bulmalıdır.
Stanford-Binet Zeka Ölçeği – Beşinci Baskı testi, akıcı akıl yürütme, bilgi, niceliksel akıl yürütme, görsel-uzaysal işleme ve çalışma belleği dahil olmak üzere beş içerik alanını ölçer.
Coğrafi Konuma Göre Ortalama IQ Nasıl Ölçülür?
Kültür, felsefe ve bir ülkenin öğrenmeye yönelik genel yaklaşımı, vatandaşlarının zeka testlerinde nasıl performans gösterdiğini derinden etkiler. Bu nedenle, ortalama IQ, haritada nereye baktığınıza bağlı olarak önemli ölçüde farklılık gösterir. ( Bu nedenle aşağıdaki haritada Türkiye’nin neden düşük seviyede yer aldığını anlamak kolaydır.)
İlginçtir biçimde IQ puanlarını etkileyebilecek başka bir değişken de bulaşıcı hastalık oranlarıdır. Uzmanlar, enfeksiyonun vücudun bağışıklık fonksiyonuna daha fazla enerji harcamasına neden olduğunu ve bunun beyin büyümesine zarar verdiğini tahmin etmektedir.
Şimdiye Kadarki En Yüksek IQ Kaçtır?
Bazılarına göre bu sorunun cevabı, William James Sidis (1898-1944) olacaktır. Kendisi, IQ’su 250-300 arasında, hatta belki daha da fazla olan, Amerikalı bir dâhiydi. Kanıtlanmamış olmasına rağmen dünyanın en zeki insanı olarak anılır. Üstün bir matematik yeteneğine sahip olan Siddis 11 yaşında Harvard’a girdi. Kaynaklara göre en az 25 dil konuşabiliyordu.
Bir MIT profesörü, onun 20. yüzyılın en iyi matematikçisi olacağını söylemişti. Ancak bu beklentilerin hiçbirini karşılayamayacaktı. 46 yaşında beş parasız bir memur olarak öldü. Sidis’in IQ’sunun bir psikolog tarafından test edildiği söyleniyor ve puanının şimdiye kadar kaydedilen en yüksek puan olduğu iddia ediliyor. Ancak bu bilgi doğrulanamadı ve belki de hiçbir zaman doğrulanamayacak.
Kaynaklar ve İleri okumalar için :
- What is the highest IQ in the world (and should you actually care?. Yayınlanma tarihi: 21 Aralık 2022; Bağlantı: https://www.zmescience.com/
- How to measure IQ and determine if yours is above average; yayınlanma tarihi: 20 Kasım 2021; bağlantı: https://www.businessinsider.in/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
