Aşağıdaki görsele dikkatli bakın. Görseldeki ızgaranın üzerinde tam 12 nokta var. Ancak bir şekilde bu noktalar farklı yerlerde ortaya çıkıyor ve kayboluyor. Ve birçok kişi bu noktaların tamamını aynı anda göremiyor. Peki ama bu nasıl oluyor?
Aslında bu sorunun cevabı, siyah beyaz bir kafesin kesişme noktalarında hayali gri lekeler gördüğümüz klasik bir görsel illüzyon olan Hermann ızgarasında bulunuyor. Bu yanılgıya neden düştüğümüzü anlayabilmek için de kısaca gözümüzün çalışma prensibini bilmemiz gerekiyor.
Hermann Grid illüzyonu
Alman fizyolog Ludimar Hermann tarafından 1870 yılında tanımlanan Hermann Grid illüzyonu, siyah bir arka plan üzerinde beyaz (veya açık renkli) ızgaranın kesişme noktalarında algılanan “hayalet” gri lekeler ile karakterize edilmektedir. Aşağıda bir örneğini görebilirsiniz.
Bu algının nedeni, kesişim noktalarında dört taraftan engelleme gerçekleşirken, koridor noktalarında sadece iki taraftan engellemenin oluşmasıdır. Bu nedenle kesişim noktaları koridora göre daha koyu olarak algılanır. Sonucunda da hayalet gri noktaların oluşmasına neden olur.
Bu tarz illüzyonlar, çoğu insanda tarafından şaşkınlık yaratsa da aslında görme bilimiyle uğraşan insanların bu duruma kolay bir açıklama getirme şansları vardır. Bu arada 12 noktayı görmeyi başaramayanlar için ilgili 12 noktayı aşağıda görebilirsiniz.
Hermann Grid illüzyonun Açıklaması Nasıl Gördüğümüz İle ilişkili
Gözler çevremizi sürekli tarayıp, nesnelerin ürettiği ya da yansıttığı ışınları içeri alır. Işınlar ilk önce kornea denilen berrak, şişkin bir pencereden göze girer. Işık korneada bükülüp, ışık yoğunluğunu kontrol eden göz bebeğinden geçer.
Ardından milyonlarca fotoreseptör hücresiyle, beyne gidecek görüntüyü oluşturan retinaya ulaşır. Retinanın içindeki hücreler ışığa duyarlıdır. Işık, retinaya düşünce buradaki ışığa duyarlı hücreler yani çubuklar ve koniler tarafından algılanır.
Çubuklar karanlıkta görüşten sorumludur ve siyah beyaz görmemize izin verir. Koniler ise aydınlık ortamlarda detayları ve renkleri algılamamızı sağlar. Sonrasında, ışıkla temas eden çubuk ve koni hücrelerindeki kimyasal maddeler değişir. Devamında da beyne elektriksel bir sinyal yollanacaktır.
Her bir gözden gelen bilgi beyinde karşılaştırma ve ardından birleştirme süreçlerinden geçer. En sonunda çevremizin yeterince derinliğe ve kontrasta sahip bir imgesi oluşur. Tüm bu süreç okurken size uzun gelmiş olmalı. Ancak olan biten her şey saniyenin yüzde biri kadar sürer. Bu nedenle de dünyayı neredeyse gerçek zamanlı görmemize izin verir.
Gözümüzün bu özelliğinin dışında görme ile ilgili de bir de kusurumuz vardır. Görme ile ilgili yukarıda aktardığımız süreçler bazen yanılgıya düşmemize neden olur. Örneğin bu yazının ortasındaki bir kelimeye odaklanacak olursanız bu kelimeyi oldukça net bir şekilde görebilirsiniz.
Ancak aynı satırın başındaki veya sonundaki kelimeleri seçmekte zorlanırsınız. Sonuç olarak beyniniz en iyi tahmini yapar. Yani göremediğiniz bulanık tarafları görebildiğiniz net tarafları temel alarak doldurur. Bu durumun nedeni çevresel görüşü alanıyla ilgilidir.
Çevresel görüş (Peripheral vision – Periferik görüş)
Çevresel görüş veya dolaylı görüş, bir kişinin başını çevirmeye veya gözlerini hareket ettirmeye gerek kalmadan etrafındaki nesneleri görmesini sağlayan gözün yan görüşüdür. Bu görüş, merkezi görüşün dışında kalan nesneleri ve sahneleri görmeye yardımcı olur.
Hayvanlarla karşılaştırıldığında, insanlar sınırlı bir çevresel görüşe sahiptir. Periferik görüş, ışık alıcı hücrelerin yaklaşık olarak yalnızca yüzde 50’sine erişimi olmasına rağmen görüş alanımızın yüzde 90’ından oldukça fazlasını kapsamaktadır.
Yazının başında paylaştığımız görselde 12 noktayı aynı anda göremememiz de tam olarak bu sebepten dolayıdır. Çevresel görüş alanı oldukça kısıtlı olan beyinlerimiz görselin bakmadığımız taraflarında da aynı desenin devam edeceğini tahmin eder. Bu, hiç var olmayan şekilleri görebileceğiniz veya görmeyi bekleseniz bile gerçek olan şeyleri gözden kaçırabileceğiniz anlamına gelebilir.
İlk olarak Japon profesör Akiyoshi Kitaoka tarafından paylaşılan illüzyonun kökenleri aslında 2000 yılında yayınlanan bir bilimsel makaleyle açıklanmıştır.. Makaleye ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Here’s why you can’t see all twelve black dots in this optical illusion. Yayınlama tarihi: 12 Eylül 2016; Bağlantı: https://www.theverge.com/
- How the optical illusion showing black dots on a grey background actually works. Yayınlama tarihi: Bağlantı: https://www.independent.co.uk/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
