Robert Recorde zamanından önce bu dünyaya gelen ve trajik bir sonla aramızdan ayrılan bilim insanlarından biri. 16. yüzyılda ekonomi, tıp, matematik, teoloji üzerine birçok çalışma yaptı. Ama onu günümüzde unutulmaz kılan, matematik için olmazsa olmaz eşittir işareti oldu.
1510 doğumlu Recorde başarılı bir öğrencilik hayatı geçirdi. 1545’de Cambridge Üniversitesi’nden tıp doktoru unvanını aldı. 1549’da Bristol Darphanesi’nde denetçi oldu; 1551-1553 arasında İrlanda gümüş madenlerinde ve Dublin Darphanesi’nde çalıştı. Ancak bu parlak kariyer William Herbert ile yaşanan bir tartışma ile son buldu.
Karşılıklı açılan hakaret davalarında Robert Recorde suçlu bulundu ve o zaman için çok büyük bir miktar olan 1000 pound gibi bir para ile cezalandırıldı. O bu parayı ödeyemezdi, ödemedi de. 1558’de Southwark’taki Kings Bench Cezaevi’ne gönderildi ve ölene kadar burada kaldı.
Üretken bir kişi olan Robert Recorde, yazdığı ders kitaplarında astronomiyi, geometriyi ve aritmetiği İngilizce olarak açıkladı. Şu an için bu bize önemli bir durum gibi gözükmese de yaşadığı yıllarda bilim dili Latince idi.
Sonucunda bu dili okuyabilen kişi sayısı da sınırlıydı. İşte bu nedenle kendisi İngiliz matematiğinin kurucusu olarak tanındı. Kolay okunan bu ilk İngilizce matematik ve astronomi kitapları uzunca bir dönem İngiltere’de geçerliliğini sürdürdü. Bu kitaplar İngiltere’nin bilimsel ilerleme sürecine önemli katkı sağladı.
Robert Recorde’un Ders Kitapları
İlk kitabı olan The Ground of Artes, pratik hesap yöntemlerini, örneğin Arap rakamlarıyla işlem yapma, kesir ve orantı hesapları gibi konuları içeriyordu. Ticaretin önem kazandığı dönemin İngiltere’sinde bu bilgiler çok önemli idi. İkinci kitabı olan The Castle of Knowledge’da astronomiyi ele alıyordu.
Bu kitap İngiliz okurlarına ilk kez Kopernik sistemini tanıttı. The Pathzvaie to Knowledge adlı yapıtı ise Öklid’in Elemanlar adlı kitabının bir özetiydi. The Whetstone of Witte adlı son yapıtı da, denklem çözümü, kök alma ve irrasyonel sayılar gibi konuların işlendiği bir cebir kitabıydı.
Eşittir İşareti Hayatımıza Nasıl Girdi?
16. yüzyıla kadar bütün matematikçiler kendilerine has eşittir işaretleri kullanırlardı. Ortak bir gösterim biçimi olmaması nedeniyle de birbirlerini anlamakta zorlanıyorlardı. Sembol kullanmadıkları zamanlarda da bunu kelimeler ile ifade etmek zorunda kalıyorlardı.
Son kitabında Robert Recorde neredeyse iki yüz kez “is equal to” yani “eşittir” yazdıktan sonra daha fazla dayanamayıp bunu bir sembol ile göstermeye karar verdi. Sonunda “=====” sembolünü tasarladı. Ayrıca bu kitapta + ve – ilk kez İngilizce olarak yer aldı.
Recorde yapıtında: “Eşittir sözcüğünü bıktırıcı bir biçimde tekrar tekrar kullanmaktansa genelde çalışırken yaptığım gibi paralel iki çizgi koyacağım, çünkü paralel iki çizgiden daha eşit bir şey olamaz“ diyerek düşüncesini dile getirdi. Bu arada görselde de gördüğünüz gibi o zamanlarda kullanılan eşittir işareti günümüzdekinden biraz daha uzundu.
Eşittir İşareti Kolay Kabul Görmedi
Kavram hemen popüler hale gelmedi. Sonuçta Latince 16. yüzyılda etkili idi ve “aequalis” kelimesi bu dilde eşitlik anlamında kullanılmaktaydı. İnsanlara bu kelimeyi yazmak zor geldiğinde “ae” ya da “oe” biçiminde kısaltıyorlardı. Ancak eşittir işareti + ve – ile birlikte kullanıldığında hesaplamaları gerçekten kolaylaştırıyordu.
Sonuçta pratikliği nedeniyle zaman içinde matematikçiler tarafından tercih edilmeye başlandı. Eşittir işareti ilk olarak 1957’de FORTRAN I’de bir bilgisayar programlama dilinin parçası olarak kullanıldı. Recorde’nin geliştirdiği bu sembolik dil bilgisayar programcılığının temellerinin atılmasını sağladı.
Amacı aslında bilimi anlaşılır kılmak ve halka indirgemekti. Ancak yanlış işlerde çalıştı ve yanlış kişilerle tartıştı. Ve çok önemli bir olguyu unutmuştu, her zaman aristokrasi kazanırdı ve nitekim öyle oldu. Bugün ondan geriye Tenby’de bulunan Aziz Mary Kilisesi’nde bulunan bir anıt kaldı. Ancak en önemlisi hayatımız boyunca binlerce defa çizdiğimiz iki tane paralel çizgi…
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The strange and righteous history of the equals sign; yayınlanma tarihi: 7 Eylül 2017; Bağlantı: https://arstechnica.com/
- Robert Recorde – the man who invented the equals sign; yayınlanma tarihi: 3 Haziran 2010; Bağlantı: http://www.bbc.co.uk/
- Notation, notation, notation: a brief history of mathematical symbols; Yayınlanma tarihi: 21 Mayıs 2014; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
