Günümüzde herkes kolay yoldan zengin olma derdinde. Bu nedenle bir çok kişi bunun için sahip olduğu her şeye riske atmaya hazır. Ancak “Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez” misali varını yoğunu harcayanların bir zaman sonra kendilerini yolunmuş kaz olarak bulma ihtimali de vardır. Bu durum ekonomide Greater fool theory yani daha büyük aptal teorisi olarak bilinmektedir.
500 liraya bir kurşun kalem alan arkadaşınız olduğunu duysanız muhtemelen ona içinizden bile olsa aptal dersiniz. Sonucunda mantıklı bir insan, aşırı pahalı olduğunu bildiği bir şeyi yaşantısı için elzem değilse asla satın almaz. Ancak bu kalemi alan kişi, belki de aynı kalemi 600 liraya satabileceğini düşünüyordur. Yani temelinde daha büyük bir aptal arayışı içindedir.
Daha Büyük Aptal Teorisi (Greater Fool Theory)
Bu teori, hisse senetlerine yatırım yapanlar veya bunun ticaretini yapanlar arasında oldukça yaygındır. Bir varlığın gerçek değerine bakılmaksızın, satın alınan fiyattan daha yüksek fiyata satabilme ihtimali o varlığı, gerçek değerinden daha değerli kılar.
Varlıkları satın alıp, bunları kârla satarak para kazanmak gerçekten de mümkündür. Çünkü her zaman daha yüksek bir fiyat ödemeye istekli birini bulabilirsiniz. Çünkü bu kişide “Bunu böyle fahiş bir fiyata satın aldığım için aptalım, ama benden daha fazlasını ödemeye razı olacak daha büyük bir aptal bulacağım” diye düşünecektir.
Büyük aptal teorisi bir insanı çok zengin yapma potansiyeline sahip olsa da, değerinden daha fazlasını ödemek her zaman risklidir. Ancak, insanlar yatırımları konusunda rasyonel değildir ve geçmişin ekonomik derslerini öğrenmezler. Bu nedenle de başkalarının yaptığı hataları yapmaya devam ederler. Daha büyük aptal teorisine iyi bir örnek, Bitcoin çılgınlığıdır.
Daha Büyük Aptal Teorisi ve Bitcoin Çılgınlığı
Tipik olarak, bir varlığın değeri, vereceği getiriler dikkate alınarak hesaplanır. Hisse senetleri için bu bir temettüdür. Bununla birlikte, Bitcoin için böyle bir şey asla söz konusu değildir. Çünkü onun bir varlık olarak değeri sıfırdır. Onu altın veya petrol gibi bir meta olarak da düşünebilirsiniz. Ancak tam olarak bu da doğru değildir.
Sonuçta altın ya da petrolün bir kullanım alanı, bir değeri vardır. Kıtlık durumunda değerleri yükselir. Ancak bu durum bitcoin için geçerli değildir. Kripto paranın gerçek bir değeri yoktur. Sadece bir bilgisayar ağında depolanan kod satırlarından oluşur. Öyleyse neden Bitcoin piyasa tarafından bu kadar yüksek değer görür?
Bitcoin’in değeri esas olarak beklentilerimizle şekillenir. Bitcoin yatırımcıları, değerinin artacağına ve daha sonra daha yüksek bir fiyata satabileceklerine inanır. Ama değeri olmayan bir şeye kim daha fazla ödemek ister ki? Aslında cevabı yukarıda anlatmıştık. Bu nedenle bitcoin, daha büyük aptal teorisinin klasik bir örneğidir.
Daha büyük aptal teorisinin her zaman doğru olması için, bir varlığın fiyatının süresiz olarak artmaya devam etmesi gerekir. Ancak gerçek şu ki hiçbir şey sonsuza kadar sürmez, hatta yükselen fiyatlar bile. Bu tür bir durumda tam olarak ne olduğuna bakalım!
Ekonomik Balonlar Ve Büyük Aptal Teorisi
Ekonomik balonlar, belirli varlıkların/hisse senetlerinin fiyatlarının kısa bir süre içinde çarpıcı biçimde yükselmesinin neden olduğu, kendi kendini idame ettiren iyimserlik dalgalarıdır. Bir ekonomik balon esnasında, belirli bir varlığın/hisse senedinin popülaritesi normal sınırların ötesine geçer. Herkes bir pay ister ve bunu elde etmek için büyük meblağlar ödemeye hazırdır.
Tarihte finansal balon olarak değerlendirilen en eski örneklerden biri Hollanda’da ortaya çıkan “Lale Çılgınlığı (Tulip Mania)”dır. Alıcı kıtlığı ortaya çıkmadığı sürece balon yükselir. Ancak, balonların genel eğilimi patlamalarıdır. Bu defa da tam tersine bir süreç başlar. Elinde hisse senedi olan herkes aynı anda çıkış kapısına koşar, ancak alıcı bulamaz. Başka bir deyişle, piyasada hisseyi satacak daha büyük aptallar yoktur. Bu durumda daha büyük aptallar hisse senedini balon tamamen inmeden satmayanlar olur.
Hiç kimsenin bir balonun ne kadar yükseleceği ve ne zaman patlayacağı ile ilgili doğru bilgi alabileceği bir sihirli küresi yoktur. Sonuç olarak daha büyük aptal teorisi, bir spekülasyon meselesidir. Sürdürülebilir bir durum değildir.
Uzmanlar kesinlikle güvenilebilecek bir strateji olmadığını söylese de etrafımızda bir anda zengin olan kişilerin hikayeleri dönüp durdukça akıllı davranma ihtimalimiz ise oldukça düşüktür. Örnek olarak bu yazıya göz atabilirsiniz: Zeki İnsanlar Neden Bazen Aptalca Davranır?
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- BITCOIN’S BAD ENDING; Yyaınlanma tarihi:16 Ocak 2018; Bağlantı: https://online.hbs.edu/
- What Is The Greater Fool Theory?; yayınlanma tarihi: 21 Ocak 2021; bağlantı: https://www.scienceabc.com/
- Greater Fool Theory; yayınlanma tarihi: 7 Mayıs 2021; bağlantı:https://www.investopedia.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
