1 Artı 1 Neden 2 Eder? Sorunun Cevabı 360 Sayfa!

Bazı şeylerin kesin öyle olmasını düşünürüz. Örneğin gökyüzü mavidir. Alfabedeki a harfi b harfinden önce gelir. Ayrıca 1 artı 1 de her zaman 2 yapar. Gerçekten öyle mi? Son söylediğimiz şey elbette saymanın temelini oluşturur. Ancak bunun arkasında da temel prensipler yatmaktadır.

Bir kavanozdaki şekerleri saydığımızı düşünelim. Birini alır ve masanın üze­rine koyarsınız. Sonra bir tane daha alır ve onu da ilkinin yanına koyarsınız. Şimdi biri size kaç tane şeker aldığı­nızı sorsa, “2” dersiniz. Yani sayarken bu 2 şekeri düşünsel olarak bir araya getirirsiniz.

Sonucunda bunu da 1+1=2 diye yazarsınız. Sonrasında da kavanozdan 1 şe­ker daha aldığınızda, masanın üstünde 2+ 1 şeker olur. Bu­na da “3 şeker” deriz ve 2+1=3 biçiminde yazarız. Sonucunda bir nesneden başka bir nesneye geçiş saymanın temelidir.

1 Artı 1 Neden 2 Yapar?

Bu arada matematikçiler 2 ‘yi 1 ‘in ardılı olarak tanım­lar. Benzer bir biçimde de 3 sayısı da 2’nin ardılı olarak tanımlanmaktadır. Bu mantıkla ele aldığımız zaman 1+1=2 bir saptamadır ve 2’nin 1 ‘in ardılı olduğunu ifade eder. Ancak bazı kabuller çok da kolay bir biçimde gerçekleşmez.

Bertrand Russell ve Alfred North Whitehead.
Bertrand Russell ve Alfred North Whitehead. İkisi de matematiksel mantık ve küme teorisi alanlarında önemli katkılarda bulundu. Whitehead, 1890’larda Cambridge’deki Trinity College’da Russell’ın hocası olmuştu. Daha sonrasında eski öğrencisi ile anıtsal çalışmaları “Principia Mathematica” üzerinde işbirliği yaptı. 

Aslında bakarsanız apaçık öyle dediğimiz pek çok matematiksel olgu için bu durum geçerlidir. Basit bir örnek vermemiz gerekirse 1+1=2 işleminin ispatı tam 360 sayfadır. Bu ispat matematik adına yazılmış en önemli kitaplardan birisi olarak kabul edilen “Principia Mathematica”da yer almaktadır. Bu kitap 1910, 1912 ve 1913’te üç cilt olarak yayınlandı.

1 Artı 1 Neden 2 Eder?

İlk cilt Whitehead tarafından ortaklaşa yazıldı, ancak sonraki iki kitabın neredeyse tamamı Russell’ın eseriydi. Bu kitabın İngilizce versiyonunu incelemek için bu kaynağı kullanabilirsiniz. Ayrıca ispatın yer aldığı bölümden bir sayfayı da yukarıda görebilirisiniz.

Sizin de fark etmiş olacağınız gibi bu kitap popüler bir bilim kitabına benzememektedir. Kitabın büyük çoğunluğu sembolik bir dil ile yazılmıştır. Ayrıca o dönemde kullanılan sembollerin bazıları günümüzde artık kullanılmamaktadır. 360. sayfada 54.43’te ise 1+1=2 işleminin ispatı yer almaktadır.

1 Artı 1 Neden 2 Eder?

Basit Bir İspat Neden Bu Kadar Uzun Sürdü?

Tahmin etmiş olacağınız gibi Principia Mathematica temelde “1 artı 1 neden 2 yapar?” sorusuna bir cevap olarak yazılmadı. Yazarların amacı bundan çok daha incelikliydi. Matematiğin her dalı bazı ispatlar ve kabuller üzerine kuruludur. Bu kabul ve ispatlarda daha önceki ispat ve kabullere dayanır.

Principia Mathematica
Principia’nın çoğu Russell tarafından yazılmış olsa da, ikisi arasındaki mevcut yazışmaların gösterdiği gibi, çalışma gerçek anlamda bir işbirliği çabası içeriyordu. Principia’nın amacı tüm aritmetiği mutlak mantıksal ilkelerden çıkarmaktı. Ancak kitabın kalınlığı nedeniyle dördüncü cildi hiç ortaya çıkmadı

Whitehead ile Russell, bu dev eserde tüm aritmetiksel kavramların saf mantıksal kavramlarla tanımlanabileceğini göstermeye çalıştılar. Böylece aritmetik aksiyomların tamamı, saf mantıksal doğruluklar olan az sayıda temel önermeden çıkmış olacaktı.

Bu sayede daha önceki çalışmalarında bulunan paradoks ve çelişki türlerinden kaçınırken, matematiğin tamamını mantıksal aksiyomlardan türetmiş olacaklardı.

Whitehead’in projedeki rolü, Russell’la birlikte ilk üç cilde ait geniş kapsamlı ayrıntılar üzerinde çalışmaktan ziyade, geometrinin mantıksal temelleri olacak olan dördüncü cildin başlıca yazarı olmaktı. Ancak kitabın kalınlığı nedeniyle dördüncü cildi hiç ortaya çıkmadı.

İkili Ölümsüz Bir Eser Yaratsa da Çabaları Sonuçsuz Kalacaktı

Alfred Whitehead
Alfred North Whitehead (1861–1947), önemli bir matematikçi, mantıkçı, eğitimci ve filozoftur. Whitehead’in düşüncesinin şaşırtıcı karmaşıklığı, yazısının olağanüstü edebi kalitesiyle birleşince, kendisi en çok alıntılanan, ancak en az okunan filozoflardan biri olarak bilinmektedir. Bertrand Russell ile beraber yazdığı “ Principia Mathematica ” adlı ortak çalışmayla tanınmasına rağmen, özellikle süreç metafiziği alanında felsefeye son derece yenilikçi katkılar da yapmıştır.

Russell ve Whitehead bu çalışmaları sayesinde dünya çapında ün kazandı. Bu eserden sonra hemen herkes, konuyla ilgilenmeye başlamıştı. Sonucunda da matematiksel mantık büyük bir hızla ilerledi. Ancak matematiğin hem tutarlı hem de eksiksiz olamayacağını Avusturyalı-Amerikalı mantıkçı, matematikçi Kurt Gödel 1931 yılında meşhur eksiklik teoremi ile gösterecekti. ( Detaylar için: Kurt Gödel ve Eksiklik Teoremi: Cevabı Olmayan Sorular Her Zaman Vardır)

Gödel, Öklid zamanından beri uygulanan matematiksel yöntemlerin, doğal sayılar hakkında doğru olan her şeyi keşfetmek için yetersiz olduğunu kanıtladı

Keşfi, 20. yüzyıla kadar matematiğin üzerine inşa edildiği temellerin altını oydu, düşünürleri alternatifler aramaya teşvik etti ve gerçeğin doğası hakkında canlı bir felsefi tartışma yarattı. ( Göz atmak isterseniz: Matematik Felsefesinin Temelini Oluşturan Problemler Nelerdir?)


Kaynaklar ve ileri okumalar


Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bu Yazılarımıza da Göz Atınız

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu