Küçücük bir fidandan devasa bir ağaç büyür. Ancak Dünya’nın botanik devleri büyüdükçe bazı durumlarda birbirlerinin kişisel alanını kolayca işgal edebilirler. Bu durumdan korunmak için bazı ağaçlar kendilerince koruyucu bir yöntem geliştirmiş gibi gözüküyorlar. Ağaçların birbirlerinin kişisel alanlarına duydukları saygı taç utangaçlığı (crown shyness) olarak isimlendirilmektedir.
Taç utangaçlığı okaliptüs, sıtka ladini, Japon karaçamı, lodgepole çamı, siyah mangrov, karaapaç gibi bazı yüksek ağaç türlerinin en tepesinde bulunan dallarının birbirlerine değmekten kaçınmasına denilmektedir. Aslında bu durum 1920’lerden beri bilimsel literatürde bilinmektedir. Ağaç uzmanları ve botanikçiler, neredeyse bir asırdır taç utangaçlığı üzerinde çalışıyorlar. Bu çalışmalar sonucunda da aynı türe ait ağaçlar arasında daha sık görülen bu durumun neden oluştuğu hakkında öne çıkan birkaç hipotez bulunuyor.
Taç Utangaçlığı Neden Kaynaklanıyor?
Taç utangaçlığının fizyolojik temeli kesin olarak belirli değildir. Çeşitli hipotezler ve deneysel sonuçlar, bu duruma neden olan birden fazla mekanizmanın olduğunu düşündürmektedir. Sonucunda, bu mucizevi doğa olayı ile ilgili üç olası durum üzerinde durulmaktadır.
Bazı hipotezler, taç dalların uçlarının kırılmasının, rüzgar yoluyla birbirlerine çarparak budanmasına neden olduğunu öne sürer. Sonucunda, rüzgarlı bölgelerdeki ağaçlar, birbirlerine daha sık çarpar. Yani aşınma ve çarpışmaların bir sonucu olarak, bu fenomen ortaya çıkar.
Gerçekten de taçların rüzgarlarda çarpışması yapay olarak önlendiğinde, ağaç dallarının aradaki boşlukları yavaş yavaş doldurdukları gözlenmiştir. Bazı araştırmalar büyüme nodüllerinde aşınmanın tomurcuk dokusunu yanlamasına büyümeye devam edemeyecek şekilde bozduğunu göstermektedir.
1955 yılında okaliptüs ‘deki taç utangaçlık desenlerini inceleyen Avustralyalı ormancı M.R. Jacobs, ağaçların büyüyen uçlarının aşınmaya karşı hassas olduğuna ve taç utangaçlığı boşluklarına neden olduğunu ileri sürmüştür. Ancak farklı türler üzerinde çalışan bazı araştırmacılar, taç utangaçlığı
gösteren ağaçların uç bölümlerindeki büyümeyi çarpışmalar yaşanmadan önce durdurduklarını düşünmektedir.
Taç Utangaçlığı Güneş İle Bağlantılı mı?
olan sınırlarında kanal benzeri boşluklar oluşturur
Bir hipoteze göre, taç utangaçlığının bitişik bitkiler tarafından karşılıklı ışık algılaması ile ilgili olması gerektiği öne sürülmektedir. Bir ağacın yaşamında güneş ışığı hayatidir. Yoğun gölgelik bir ormanın sağlığı için çok da iyi değildir.
Güneş ışınlarının eğik açıyla geldiği saatlerde komşusunun gölgesinde kalan ağaç bölümü, fitokromların algıladığı ışık değişiminin etkisiyle yanlara doğru büyümesini durdurur. Böylece fotosentez yapabileceği alanda kalarak komşularıyla arasındaki boşluğu korur. Diğer bir deyişle Taç utangaçlığının, ağaçların gölgeden kaçınmak için birlikte geliştirdikleri bir davranışın sonucu olarak ortaya çıkmış olması bu nedenle olasıdır.
Son olarak aralarında mesafe olan ağaçlarda bulunan böceklerin ve hastalıkların diğer ağaçlara geçişine engel olmak için bu durumun olduğu öne sürülmektedir. Bu sayede olası bir hastalık durumunda ağaçlar birbirlerine zarar vermemiş olacaklardır.
Taç utangaçlığının tam olarak nasıl ortaya çıktığını bilemiyoruz. Ancak, bu durumun ağaç açısından önemli faydaları var. Sonuçta yapraklar bir ağacın en değerli bölümleri ve ağaçlar bir biçimde bu hazinelerini korumak istiyorlar. Ayrıca daha seyrek yapraklar, güneş ışığının orman zeminlerine ulaşmasına da yardımcı olur. Bu durum da orman ekosistemi açısından da olumlu bir sonuç doğuruyor.
Taç utangaçlığı, tek bir nedene bağlı olmaktansa muhtemelen bu mekanizmaların çoklu işleyişiyle gerçekleşiyor. Bilim insanları bu yüksek ağaçların tepelerinde araştırma yapmanın daha kolay yollarını buldukça hangi mekanizmanın daha baskın olduğunu anlamaları da kolaylaşacaktır.
Biraz da Nazım Hikmet
Ağaçların taçları yaşamla dolu ve doğanın mucizelerinden biri olan bu durumdan alınacak mesajı Nazım Hikmet dizelerinde ifade etmiş aslında. Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine. Birbirimizin hayatına, özel alanlarımıza (eş, sevgili, çocuk, aile, arkadaş ilişkilerinde) çok da müdahale edilmeden ama bir arada, sınırını bilerek, paylaşarak, birbirimize zarar vermeden mutlu, huzurlu, her daim birlikte ve uyumlu bir şekilde yaşamak neden mümkün olmasın tıpkı ağaçlar gibi. Eğer böyle bir manzara ile karşılaşırsanız keyfini çıkarmayı, bu esnada da Nazım’ın dizelerini mırıldanmayı unutmayınız.
Yazının devamında göz atmanızı öneririz. Leonardo da Vinci 500 Yıl Önce Ağaçların Gelişim Kuralını Doğru Olarak Bilmişti
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Crown Shyness: Why Some Trees Avoid Touching Leaves. Creating A Fractured Canopy; yayınlanma tarihi: 15 Temmuz 2021; Bağlantı: https://www.iflscience.com/
- Some trees may ‘social distance’ to avoid disease; Yayınlanma tarihi: 6 Haziran 2020; Bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
- F.E. Putz; Mechanical Abrasion and Intercrown Spacing; Bağlantı: https://www.researchgate.net/
- Crown shyness: even trees need personal space. Yayınlanma tarihi: 28 Ağustos 2017; Bağlantı: https://cosmosmagazine.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
