Dünyada şu anda insanlar binlerce farklı biçimde birbirleri ile iletişim kuruyor. Bilim insanları 7.100’den fazla dilin kullanıldığını dile getiriyorlar. Peki insanlar iletişim kurmak için yapılandırılmış bir dil sistemini ilk ne zaman kurdular? Dünyanın en eski dili hangisidir?
Aslında bu sorunun cevabı uzun süredir bir tartışma konusu. Günümüzde konuşulan dillerin neredeyse yüzde 40’ı tehlike altındaki diller kategorisinde yer alıyor. Yani bu dilleri konuşan insan sayısı azalıyor. Bazı diller 1000’den az kişi tarafından konuşulurken, dünya nüfusunun yarısından fazlası yalnızca 23 dilden birini kullanıyor. Bu nedenle bu diller de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.
Bu diller ve artık konuşulmayan ölü diller, binlerce yıllık insan etkileşimlerini bir araya getiriyor. İnsanlık tarihini oluşturuyor. Bu da dünyanın en eski dilini belirlemenin entelektüel bir meraktan daha fazlası olduğu anlamına geliyor.
En Eski Dili Belirleme İşi Kolay Bir İş Değildir!
Bir dilin izini sürmek göründüğünden çok daha karmaşık bir görevdir. Bu nedenle de konu ile ilgili tartışmalar uzun süredir devam etmektedir. Bir dilin kökenini tanımlamanın bir yolu, farklı lehçelere sahip bir dilin tamamen farklı iki dil haline geldiği ve bu lehçeleri konuşan insanların artık birbirlerini anlayamadığı noktayı bulmaktır. Örneğin İngilizce konuşanlar, Almanca konuşanları ne zaman anlamamaya başladı? İşte zamanın bu noktası ortak bir Proto Cermen dilinden ayrılan İngilizce ve Almanca’nın yaşını belirlememize yarıyacaktır.
Dünyadaki tüm dillerin doğrudan atası olan bir insan dilinin varlığını kanıtlamak imkansızdır. Sonucunda bir şeylerin izini sürmek için yazılı belgelere ihtiyacımız var. Belgelenen en eski yazı örneklerinin çoğu, kil tabletlere kama şeklindeki karakterlerin basıldığı çivi yazısı kullanan dillerden gelmektedir.
Bu diller arasında her ikisinin de geçmişi en az 4.600 yıl öncesine dayanan Sümerce ve Akadca bulunmaktadır. Arkeologlar ayrıca Firavun Seth-Peribsen’in mezarına oyulmuş, yaklaşık aynı tarihsel döneme tarihlenen Mısır hiyeroglifleri de buldular.
Tarihçiler ve dilbilimciler genel olarak Sümerce, Akadca ve Mısırcanın en eski diller olduğu konusunda hemfikirdir. Ancak üçünün de nesli tükendi, yani artık kullanılmıyorlar.
Günümüzde Hala Konuşulan En Eski Diller Nelerdir?
Hala konuşulan en eski dile gelince, birkaç rakip ortaya çıkıyor. İbranice ve Arapça, dilbilimcilerin makul bir şekilde izleyebileceği zaman çizelgelerine sahip olmaları nedeniyle bu tür diller arasında öne çıkıyor.
Her ne kadar bu dillere ilişkin en eski yazılı kanıtlar yalnızca 3.000 yıl öncesine dayansa da araştırmacılar, her ikisinin de köklerinin MÖ 18.000 ila 8.000’e denk geldiğini düşünüyor. Bu da yaklaşık 20.000 ila 10.000 yıl öncesine kadar uzanan Afroasiatik dil ailesine ait oldukları anlamına geliyor. Dilbilimciler Afroasiatik’i en eski dil ailesi olarak kabul ediyorlar. Ancak İbranice ve Arapçanın diğer Afro-Asyatik dillerden tam olarak hangi noktada ayrıldığı oldukça tartışmalıdır.
Dünyanın en eski dilleri aday listesinde Çince de yer alıyor. Pek çok kişi bu terimi Çinlilerin iletişim için kullandığı dile atıfta bulunmak için kullansa da, günümüzde Çin dili diye bir şey yoktur. Mandarin ve Kantonca bugün Çin’deki ana dillerdir ve çoğu yabancının Çince dediği dillerdir. Ancak bu diller nispeten yenidir. Kantonca MS 220’de, Mandarin ise MS 1300’lerde ortaya çıktı.
Kesin tarih tartışmalı olsa da dilin kökeni Burma ve Tibet dillerinin atası olan Proto-Çin-Tibet dilinden yaklaşık 4.500 yıl önce ortaya çıkmıştır. Çin yazı sisteminin en eski kanıtı, 3.300 yıl öncesine ait yazıtlardan gelmektedir.
Dünyanın En Eski Dili Sanskritçe mi Yoksa Tamil Dili mi?
Elbette günümüzde hala varlığını sürdüren en eski diller listesinde Sanskritçe de yer alıyor. Sanskritçe, Hint-Avrupa ailesinden bir Hint-Aryan dilidir. Sanskritçenin de birden fazla versiyonu mevcuttur. Vedik Sanskritçe dilin en eski versiyonudur.
Bazı insanlar Sanskritçenin en eski dil olduğuna inanıyor ve onu “tüm dillerin anası” olarak etiketliyor. Ayrıca bugün Hindistan’ın birçok yerinde Sanskritçe’nin bir versiyonu hala konuşuluyor. Hatta hükümet onu ülkenin 22 resmi dilinden biri olarak kabul ediyor.
Tamil de M.Ö. 3000 yılında ortaya çıkan en eski diller listesine katılıyor. Akademisyenler Tamil’i Dravid Dili olarak sınıflandırıyor. Tamil, Hindistan yarımadasının bazı bölgelerinde hâlâ konuşuluyor ve bu da onu hala kullanımda olan en eski dillerden biri yapıyor. BM, orijinal edebi geleneği, zengin ve eski metni ve antikliği nedeniyle 2004 yılında Tamil dilini klasik bir dil ilan etti.
Ama ilk hangisi vardı? İşte bu sorunun cevabında dilbilimciler anlaşamıyorlar. Bu da dünyanın en eski dilinin belirlenmesindeki daha geniş sorunları bizlere gösteriyor. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Dünyada Konuşulan Dil Sayısı Azalırken İngilizce Lingua Franca Oluyor
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What’s the World’s Oldest Language?. Yayınlanma tarihi: 24 Ağustos 2023. Bağlantı: What’s the World’s Oldest Language?
- The 10 Oldest Languages in the World. Yayınlanma tarihi: 9 Ağustos 2023. Bağlantı: The 10 Oldest Languages in the World.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
