Bir Fransız matematikçi, fizikçi ve aynı zamanda filozof olan Blaise Pascal adını bir çoğumuz sadece Pascal üçgeni sayesinde biliriz. Bu üçgen ile ilgili çalışmalar yapan ilk matematikçi olmasa da konuya katkıları gerçekten de önemlidir. Kendisi 39 yıllık kısa yaşantısına bir çok başarıyı sığdırmıştır. Ancak anlaşılan Fransız düşünürün aynı zamanda psikolojiye de eğilimi varmış.
Blaise Pascal 1623 yılında Fransa’da dünyaya geldi. Annesini kaybettiğinden, onu avukat ve amatör bir matematikçi olan babası büyüttü ve eğitti. Babasının eğitim konusunda sıradışı fikirleri vardı. Blaise’in on beş yaşından önce matematikle tanışmaması gerektiğine inandığı için evdeki tüm matematik kitaplarını kaldırmıştı. Her çocuk gibi yasaklı konuyu merak eden Blaise, fırsat buldukça kendi kendine geometri çalışmaya başladı.
Sonunda babası oğlunun çalışmalarını görünce insafa gelip Blaise’e okuması için Öklid’in kitabını verdi. Aradan çok zaman geçmeden, matematikçilerle olan toplantılarında babasına eşlik etmeye ve kendi geometri teoremlerini sunmaya başladı.
17 yaşındayken geometri üzerine ilk eserini yayınladı. Yirmi iki yaşındayken babasının nakit para hesaplarında kolaylık olsun diye pascaline adını verdiği mekanik bir hesap makinesi icat etti.
İlerleyen yıllarda babasının bir rahatsızlığından çok etkilenen Pascal kendini dine verecekti. Ancak yine de araştırmalarına zaman ayırmayı ihmal etmedi. Bir sonraki inceleme konusu hava basıncı oldu. Çok geçmeden, Pascal boşluğun var olabileceğini gösterdi. Sonrasında da yükseklere çıktıkça hava basıncının düşeceğini kanıtladı.
Düşünceleri etkileyiciydi. Ancak yine de etrafındaki insanların hepsini fikirlerine inandıramamıştı. Üstelik ona inanmayan kişilerden birisi de Descartes idi. Belki de bunlar nedeniyle Pascal, bir kişinin fikrini değiştirmesi adına en etkili yolu ortaya koymaya çalışmıştı.
Blaise Pascal İnsanların Fikrini Değiştirmek Konusunda Bize Ne Öneriyor?
“Birisine hatalı olduğunu göstermek istediğimizde, onun olaya hangi açıdan baktığını anlamak durumundayız. Çünkü, onun bakış açısına göre, düşündüğü şey kendisi için doğrudur; ona bakış açısında yanlış olan yönü göstermemiz gerekir. Böylelikle kişi hatalı olmadığını, yalnızca olayı tüm açılardan değerlendiremediğini görerek tatmin olur.
O zaman da kimse her açıyı göremediği için rencide olmaz. Zira, insanlar hatalı olmayı sevmezler; bu da muhtemelen, insanın doğal olarak her açıya vakıf olamamasından ve aklının algıladığı şeyin her zaman doğru olduğunu sanmasından dolayı, bakış açısında yanılgıya düşemeyeceğini düşünmesinden kaynaklanır.
İnsanlar genellikle başkalarının aklıyla değil de bizzat kendilerinin keşfettiği sebeplerle daha sağlam ikna olurlar.”
Blaise Pascal’ın Fikirlerini Günümüz Psikologları da Destekliyor
Pascal, başkalarının hatalı görüşlerini değiştirmenin en etkili yolunun, onların kendini beğenmişlik kalesini bombalamak değil, inançlarının arka kapısından içeriye sızmak olduğunu görmüştü. Kendisi yukarıda okuduğunuz satırları Pensées isimli kitabında yayınlamıştı. Bu kitap onun felsefi ve teolojik fikirlerinin bir koleksiyonu olarak kabul edilmektedir.
Tamamen rasyonel bir dünyada, inançlarına meydan okuyan kanıtlarla karşılaşan insanlar, önce bu kanıtları değerlendirecek ve ardından inançlarını buna göre ayarlayacaktır. Ancak, gerçekte bu nadiren olur. Bunun yerine, insanlar inançlarından şüphe duymalarına neden olacak kanıtlarla karşılaştıklarında, genellikle bu kanıtları reddeder.
Ayrıca bu durum orijinal duruşlarına olan desteklerini güçlendirirler. Bu, geri tepme etkisi olarak bilinen bilişsel bir önyargı nedeniyle oluşur. Bunun sonucunda da insanları ikna etmek zor olacaktır. ( Detaylar için: Geri Tepme Etkisi: İnsanları Düşüncelerinin Hatalı Olduğuna İkna Edememe Nedeni)
Pascal iknayı bir kontrol faktörü olarak değil, her şeyden önce empatiye dayanan bir şey olarak ele alır. Bu fikre modern zaman psikologları da katılmaktadır. Birinin fikrini değiştirmek istediğiniz de yapmanız gereken savundukları şey konusunda daha fazla inat etmelerini engellemektir.
Bunu ona, haksız olduğu yerleri söyleyerek, başaramazsınız. Ancak fikrini onaylar ve işbirliği yapmaya başlar ve sonrasında endişelerinizi söylerseniz, karşınızdaki kişiyi ikna etmeniz daha olası olacaktır.
Sonuç olarak;
“İnsanlar genellikle başkalarının aklıyla değil de bizzat kendilerinin keşfettiği sebeplerle daha sağlam ikna olurlar.” Bu fikri de sadece bir tartışma esnasında kullanmak zorunda değilsiniz. Sonucunda bir ebeveyn, çocuğuna binlerce kez sıcak tabağa dokunmamasını söyleyebilir. Ama çocuk bir kez yanarsa, bunu ömür boyu hatırlayacaktır.
Bir kişi herhangi bir şeyi kendi öğrendiği zaman çok daha kolay hatırlayacak ve fikre de inanacaktır. Blaise Pascal’ın bu tekniği entelektüel tartışmalarda sıklıkla kullanıldığı düşünülmektedir. Ayrıca göz atmanızı öneririz: Tanrı’nın Varlığı Matematik Yardımı ile İspat Edilebilir mi?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- A philosopher’s 350-year-old trick to get people to change their minds is now backed up by psychologists. Yayınlanma tarihi: 15 Eylül 2016; Bağlantı: https://qz.com/
- Learn how to manipulate people from one of history’s most brilliant scientists: Blaise Pascal. Yayınlanma tarihi: 8 Mart 2017; Bağlantı: https://www.zmescience.com/
- How to Change Minds: Blaise Pascal on the Art of Persuasion. Bağlantı: https://www.themarginalian.org
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
