Elinizi uzattığınızda elektrik teline dokunursanız, akım vücudunuz yoluyla toprağa geçeceği için çarpılırsınız. Peki, kuşların ayrıcalığı nedir? Tellerin üzerindeki kuşları neden elektrik çarpmaz?
Bu soru için verilen kısa cevap genellikle kuşlar havada olduğu, toprağa değmediği için onlara elektrik çarpmaz biçiminde olur. Ancak toprağa dokunmanın tam olarak ne işe yaradığını biliyor muyuz? İşe önce elektrik akımının ne olduğunu anlayarak başlamak gerekir.
Elektriğin bir canlıya zarar vermesi için elektrik akımının bu canlı üzerinden geçmesi ve devreyi tamamlaması gerekir. Elektriğin vücudumuzdan akmasının sebebi hücre sıvılarımızda yer alan, başta tuz olmak üzere çözülmüş iyonlardır. Bunlar çok iyi iletkendirler ve vücudumuzdan elektriğin kolayca geçmesine izin verir.
Elektrik Akımı Tam Olarak Nedir?
Elektrik akımı basitçe elektronların hareketidir. Elektronların bir noktadan diğerine hareket edebilmesi için iki nokta arasında yeterli potansiyel farkı olması gerekir. Tüm enerji türleri gibi, elektrik de denge peşindedir. Bu, elektriğin en az dirençli yol boyunca yüksek enerjili alanlardan düşük enerjili alana akacağı anlamına gelir. Elektronlar bir yerden başka bir yere akmadıkça yararlı veya zararlı hiçbir şey yapamazlar.
Elektrik gerilimi ya da voltaj dediğimiz şey elektronları bir yerden diğerine iterek bizim için çalışmasını sağlayan bir kuvvettir. Ancak voltaj ne kadar yüksek olursa olsun, elektronlara geçmeleri için bir yol verilmedikçe hiçbir şey yapamazlar. Güç iletim kabloları bu yoldur. Peki, elektronlar bu güç iletim yolları sayesinde bize iletildikten sonra nereye giderler? Elbette evlerine, yani toprağa.
Kuşları Neden Elektrik Çarpmıyor?
Kuşlara geri dönersek; özellikle kış aylarında elektrik tellerine dizili kuşların keyifli görüntüsüne aşinayızdır. Bunun nedeni, tellerin üzerinden geçen elektrik akımının onların ayaklarını sıcak tutan az miktarda ısı üretmesidir. Ve evet bu kuşları elektrik çarpmaz.
Aynı zamanda çok sık rastlamasak da sincap gibi başka hayvanları da elektrik çarpmaz. Ayakları kesinlikle çok fazla elektronla temas halindedir. Ancak onlar elektriğin eve dönmesi yolunda bir kısa yol değillerdir. Elektrik onların vücudundan geçmektense, kendisine kuş vücudundan daha az direnç gösteren, iki ayakları arasındaki teli tercih eder. Kuşlar da bu nedenle bütün bir gün boyu, yüksek voltajlı elektrik telleri üzerinde keyifle dururlar.
Bir kuş iki ayrı elektrik teline aynı anda temas ederse ne olur?
O zaman durum farklı. Bir telden diğerine (yüksek voltajlı olandan düşük voltajlı olana) doğru elektrik akmaya başlar ve kuşun üzerinden geçen elektrik akımı nedeniyle kuş çarpılır. Kuş burada direnci daha az olan tele kısa yol olmuş olur.
Elektrik tellerinin aralarında mesafe olacak şekilde kurulmasının nedeni böyle çarpılmaları önlemektir. Benzer şekilde, eğer bir kuş hem elektrik teline hem de toprağa aynı anda dokunursa elektrik akımı kuşun gövdesi ile toprağa geçer. Bu şekilde kuş yine elektrik akımına maruz kalarak çarpılır ve ölür.
Kauçuk ve asbest gibi bu yalıtkan malzemeleri, elektriğin akışını zorlaştırır. Bu nedenle elektronlar işçinin içinden geçmek yerine lastik eldivenlerinin veya lastik saplı aletlerinin diğer tarafında kalır. Bu tür önlemler alınmasına rağmen, elektrik bakımı en tehlikeli işlerden biridir.
Benzer şekilde, bir kişi bir güç hattının üstünde kuş gibi duracak olsaydı, o da telden etkilenmezdi. Ancak yerde duran bir kişi devreyi tamamlar. Bu nedenle kişi tel ile temas ettiğinde elektrik çarpardı.
Bu arada hatırlatalım. Sonucunda kuşlar elektriğe karşı dirençli değildir. Aslıan bakarsanız bir çok kuş elektrik çarpması sonucunda da ölmektedir. Elektrik hattından elektrik çarpma riski en yüksek olan kuşlar başta hızlı uçan yırtıcılardır. Ardından baykuş, pelikan, flamingo, leylek, kuğu ve kaz gibi büyük kuşlar gelir.
Ayrıca şu anda kuşları elektrik telinin çarpmasından korumanın yolu yoktur. Sonuç olarak eğitimli bir profesyonel veya kuş değilseniz, elektrik kablolarından uzak durmak muhtemelen akıllıca bir seçimdir. Göz atmak isterseniz: Michael Faraday: Modern Dünyamızı Şekillendiren Bir Deha
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- How Do Birds Sit on Power Lines without Getting Electrocuted? Yayınlanma tarihi: 16 Ocak 2014; Bağlantı: https://alum.mit.edu/
- Why can a bird stand harmlessly on a high potential wire; yayınlanma tarihi: 18 Mart 2015; Bağlantı: https://van.physics.illinois.edu/
- How do birds sit on high-voltage power lines without getting electrocuted?; Bağlantı: https://engineering.mit.edu
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
