Günümüzde COVID-19 salgınından korunma yollarını tartışıp duruyoruz. Bundan bir asır önce, salgından korunma yolları konusunda yaptığı çalışmalarla günümüze ışık tutan; fakat yaşadığı dönemde takdir görmek şöyle dursun, işten atılan bir doktorun öyküsünü anlatacağız sizlere: Dr. Thomas Tuttle.
1919 yılının Ocak ayında, ikinci dalga İspanyol gribinden (birinci dalga 1918 yılındadır) korunma yolları konusunda katı önlemler öneren Dr. Tuttle, pek çok kişinin düşmanlığını kazanır. Washington eyaletinin başkenti Olympia şehri için karantina kuralları olarak: “toplu alanlarda buluşmayı ve dans etmeyi yasaklaması, sosyal mesafe kurallarının içerikleri, toplantılara kaç kişinin katılması ve ne kadarlık mesafe ile oturmaları gerektiği, zorunlu mekânlar dışında her işletmenin kapatılması” gibi pek çok kuralın uygulanmasını ister. Sonuç olarak işten atılır. Oysaki Seattle, Kansas ve Washington’un diğer şehirlerinde yaşayanlar, tam da bu kurallara uydukları için salgının daha fazla yayılmasını ve can kayıplarının artmasını engellerler. Çünkü bu eyaletlerdeki halk sağlığı merkezleri Dr. Tuttle’ın karantina önlemlerini uygulamada başarılı olurlar.
Dr. Thomas Tuttle’ın Kısa Yaşam Öyküsü
Thomas Tuttle, 1869 yılında Missouri’nin Fulton şehrinde dünyaya gelir. Önce Westminster Kolejine akabinde tıp alanında lisansını tamamlamak üzere Columbia Kolejine (Üniversitesine) kaydolur. Tıp fakültesinin ilk yılı yani 1889’un Aralık ayında New York’ta başlayan ve on binlerce kişinin enfekte olmasıyla sonuçlanan Rus gribi vakasıyla karşılaşır. Bu grip sebebiyle 2500 kişi hayatını kaybeder. Diplomasını 1892 yılında alan Tuttle, New York’s Mount Sinai Hastanesi’nde çalışmaya başlar. 1896 yılında eşi Lucile ile tanışır ve birkaç yıl sonra devlet sağlık kurulu sekreterliği görevini yürütmek üzere eşiyle birlikte Montana’ya gider.
Dr. Tuttle’ın Çalışmaları
1900 yılından itibaren çiçek hastalığı salgınına bağlı olarak ölüm vakalarının artması sebebiyle araştırma yapar ve salgından korunma yolu olarak karantina uygulamasını önermez. Yaptığı şey çiçek aşısının ücretsiz uygulanmasını gerçekleştirmektir. Ona göre çiçek hastalığı süresince karantinada kalmak doğru değildir. Eğer hastalık yayılırsa hem aşıya karşı çıkanların kararı değişecektir hem de aşı olamayanlar da bu sebeple hastalığa karşı bağışıklık kazanacaktır. Böylelikle 1915 yılına gelindiğinde ABD’de çiçek aşısını kontrol altına alır ve Washington’un sağlık komiseri olarak atanır. 1918’in yazında İspanyol gribinin ilk dalgasına ait vakalar ortaya çıkar. Fakat yetkililer bunu salgın olarak nitelemez; sıradan bir grip vakası olduğu konusunda ısrarcı davranırlar. Eylül ayına gelindiğinde Seattle’da artan vaka sayıları ile birlikte Eyalet Sağlık Kurulu toplanır. Dr. Tuttle, vatandaşları uyarmak için yerel bir gazeteye röportaj verir. Fakat uygulanmasını istediği kuralları, sağlık kurulunun baskısı sebebiyle Kasım ayına kadar uygulatamaz.
Yerel gazetelere Dr. Tuttle röportajnda şöyle söyler: “Devletin her vatandaşa aklen, vicdanen ve ciddi bir şekilde yardım etmesiyle salgın önlenebilir. Grip, ağız ve burun yoluyla bulaşır, dans ederken bu mesafeyi koruyamayacağınızı biliyoruz. Ellerinizi hapşururken, öksürürken koruyun, kalabalıktan uzak durun ve herhangi bir hastalık belirtisine sahipseniz lütfen evde kalın.” Seattle belediye başkanı Ole Hanson ve sağlık komiseri Dr. JS McBride ile yakın olarak çalışan Tuttle, salgının kontrol altına alınabilmesi için belediye başkanının karantina kurallarını yürürlüğe koymasını sağlar.
5 Ekim 1918 tarihinde Başkan Hanson, kiliselerle birlikte halka açık yerleri kapatır. Yere tükürenleri ve toplu yaşam alanlarına maskesiz çıkanları para cezasına çarptırır. Bunun gibi kısıtlamalar Seattle’dan sonra diğer şehirlerde de uygulanır. Tıpkı COVID-19 salgınında olduğu gibi kısıtlamalara uyan, yani katı halk sağlığı önlemlerini uygulayan New York, St. Louis ve Los Angeles gibi şehirler, San Francisco ve Philadelphia gibi şehirlere göre daha başarılı sonuçlar elde ederler.
Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve yılbaşı zamanının gelmesiyle ziyafetler ile tatil kutlamaları da artar. Bu yüzden Seattle’da kuralların esnemeye başladığı görülür. Vaka sayıları yeniden artınca bir dizi yasaklarla evde karantina uygulamasına sıkı bir şekilde geçilir. Amerika Halk Sağlığı Derneği tarafından düzenlenen kongreye katılmak üzere Chicago’ya giden Dr. Tuttle, karantina uygulamalarındaki katı tutumu yüzünden kongre boyunca çok fazla eleştiriye maruz kalır.
Savaş sonrası şehirleri kapatmak yetkililerin işine gelmez. Hem vaka sayısında da azalış vardır. Ocak ayının ilk haftasında 75, ikinci haftasında sadece 50 vaka görülmüştür. Önlem almak istemeyen devlet yetkilileri, 1918 İspanyol gribi salgınına kötü yakalanırlar ve ABD’de ölüm sayısı aynı yılın sonunda 6 bini geçer.
Thomas Tuttle, halk sağlığı konusunda uygulanması gereken yasaların uygulanmadığını görür, büyük bir hayal kırıklığına uğrar; bu da yetmez uygulamaya çalıştığı kısıtlamalar yüzünden fazla düşman kazanır. Eleştiriler ve çatışmalar sonucu Washington’daki görevine son verilmesiyle birlikte Kansas’a taşınır ve Devlet Sağlık Kurulu’nda epidemiyolog olarak çalışmaya başlar. 1919 yılında İspanyol gribi görülmese de yaşanan grip salgını yüzünden tekrar tedirgin olur; gerek yerel basını gerekse ilgili kurumları uyarır ve çalışmalarıyla 1919-1920 kışında Kansas’ta artan grip vakalarını kontrol altında tutmayı başarır.
Her ne kadar göreve başladığı zamanlardan itibaren salgınlar konusunda tecrübeli olduğu açık olsa da Thomas Tuttle hazırladığı raporda; salgın etiyolojisi ve epidemiyolojisi hakkında çok az şey bildiklerini ve devletin sadece salgın sırasında gerekli fonları sağladığını, salgından sonra hastalığın araştırılması ve koruyucu önlemlerin alınması konusunda bir çalışma yapmadığını söyler ve muhtemelen bundan 20 ya da 30 yıl sonra görülecek salgınlara karşı hazırlıksız olacaklarını belirtir. İki yıl sonra oğlunun eğitim masraflarını karşılayabilmek için Kansas’taki görevinden istifa edip daha iyi bir ücret alacağı Montana’ya geri döner. 1933 yılında emekliliğe ayrılır ve 1942 yılında ölene dek bahçecilikle uğraşır.
Dr. Tuttle, geçmişten günümüze ışık tuttu
COVID-19 salgınında yapılması gerekenleri bundan bir asır evvel İspanyol gribi salgınıyla uygulamaya koymak isteyen ve bu yüzden işinden olan Dr. Tuttle, döneminden seksen yıl sonra araştırmacılara ışık tutar. Araştırmacılar salgınla karşılaşıldığında Tuttle’ın önerilerinin geçerli olduğunu belirten makaleyi 2009 yılında yazarlar (bu makalenin araştırmacılarından biri Dr. Anthony Fauci’dir). Sonuç olarak 2020 yılında COVID-19 salgınıyla yüz yüze kalan insan soyu, ciddi bir savaşı devletlerin politikalarıyla birlikte vermekte. Thomas Tuttle gibi sağlık emekçileri, tıpkı bir asır önce olduğu gibi aynı sıkıntıları günümüz dünyasında da yaşıyorlar, sanki tarih tekerrürden ibaret olmak zorundaymış gibi…
Göz atmak isterseniz
Kaynakça:
- The Dr. Fauci of the 1918 Spanish flu. (Erişim Tarihi: 30.04.2020)https://www.forbes.com/
- Meet the Anthony Fauci of 1918 Washington. (Erişim Tarihi: 01.05.2020https://crosscut.com
Matematiksel
