Yabancı aksan sendromu her zaman medyanın ilgisini çekmiştir. Sonuçta kafasına aldığı bir darbe sonucunda bir kişinin bilmediği bir dilde akıcı bir şekilde konuşmasının hikayesi gerçekten de ilginçtir. Ancak olgunun kendisi gerçek olsa da size aktırılan bilginin çoğu genellikle oldukça abartılıdır.
2. Dünya Savaşı sırasında işgal altındaki Norveç’te yaşamak, ülkenin tüm sakinleri için zor bir durumdu. 30 yaşındaki Astrid için ise özellikle zordu. Alışverişe gitmek kadar basit bir şey yapmaya çalıştığında, insanlar onun Alman aksanını işitiyor ve ona hizmet vermeyi reddediyordu.
Tek bir sorun vardı: Astrid Alman değildi. Hayatı boyunca Norveç’ten hiç ayrılmamıştı. Aslında, bir bombalı saldırı sırasında şarapnelle kafasından ciddi şekilde yaralandığı için, çoğundan daha fazla nefret etme nedeni vardı. Ancak bu kazadan sonra, Alman aksanı ile konuşmaya başlamıştı. Ancak kendisi Norveç dışında hiç yaşamamış ve yabancılarla etkileşime hiç girmemişti.
Dünyanın öbür ucunda ve birkaç on yıl sonra, 55 yaşındaki Texan adındaki bir adam da geçirdiği bir felcin devamında benzer bir sorunla uğraşıyordu. Oğlu, hayatında hiç İngiltere’ye gitmemiş olmasına rağmen babasının aniden Londra aksanıyla konuşmaya başlamasından dolayı endişeliydi.
Yapılan muayenelerde doktorlar onun okuma, yazma ve zihinsel özelliklerinin bozulmadığını gördüler. Aksanından başka bir sorunu yok gibiydi. Ancak, muayenesinden sonra ikinci bir felç daha geçirdi. Sonucunda iyileştiğinde, her zamanki aksanıyla konuşmaya geri döndü. Bu okuduklarını yabancı aksan sendromuna iki örnektir.
Yabancı Aksan Sendromu Neden Kaynaklanır?
Astrid’in garip durumu, yaralanmasından iki yıl sonra, Georg Herman Monrad-Krohn’un dikkatini çekmişti. Kendisi o sıralarda Oslo Üniversitesi’nde nöroloji profesörüydü ve dil bozukluklarına özel bir ilgisi vardı.
Sonrasında Astrid’in durumunun benzersiz olmadığını anladı. Benzer bir durum, 1907 gibi erken bir tarihte, Fransa’da, bir Parislinin “Alsas” aksanı edinmesi sonucunda da tanımlanmıştı. Sonraki yüzyılda, doktorlar ve dil araştırmacıları düzinelerce benzer vaka bildirdiler. Tıp dergilerinde vaka incelemeleri biriktikçe, akademisyenler neler olup bittiğini anlamaya başlayacaklardı.
Bir çok vakada ortak unsur beynin sol yarıküresinde belirli bölgelerinin yaralanmasıydı. Çoğu kişide dil işlevleri, vücudun sağ tarafını kontrol eden bu yarım kürede lokalizedir. Bununla birlikte, az sayıda vakada, sendromun beyindeki fiziksel hasardan çok psikolojik bir bozukluktan da kaynaklandığı görülecekti. Bu vakaların bazılarında, altta yatan durum tedavi edildiğinden, yabancı aksan kayboldu. Ancak diğer durumlarda devam etti.
Yabancı Aksan Neden Kaynaklanır?
Yabancı aksan sendromu garip olsa da, neden oluştuğunu anlamak kolaydır. Gerçekte durum, hastanın lehçesini değiştiren bir konuşma engelidir. Diğer bir deyişle, dil üretimlerinin prozodisinin bir şekilde değişmiş olmasıdır. Prozodi, bir dilin konuşulurken ritmini, perdesini ve tonlamasını ifade eder. Dinleyicilere, bu değişiklikler yabancı bir aksan gibi gelir.
Konuşma; dudak, dil, çene ve gırtlak kaslarının çok hassas kontrolünü gerektirir. Bu koordinasyonda uyumsuzluk yaşanırsa, konuşma sesleri değişecektir. Örneğin bir kişi sarhoşken alkol etkisiyle kas kontrolü ve koordinasyonu üzerindeki kontrolü zayıflar. Bunun sonucunda konuşma biçiminde bozulmalar ortaya çıkar.
Bu durumdan en çok ünlü harfler etkilenecektir. Sonucunda hangi sesli harfi söylediğiniz, dilinizin ağzınızın neresinde olduğuna bağlıdır. Bu noktada ufak değişiklikler de ortaya çıkan sesi etkileyecektir. Yabancı aksan sendromuna aslında bu durum neden olmaktadır.
Bir dil içinde aksanlar arasındaki temel farklardan biri ünlü harflerdir. Araştırmalar, yabancı aksan sendromu olan kişilerin neredeyse her zaman ünlüleri üretmekte zorlandıklarını göstermiştir. Ünlüleri seslendirme biçimi değiştiğinde de kulağa farklı bir aksan gibi gelecektir.
Yabancı aksan sendromunun yaygın olarak bildirilen diğer bir özelliği, sözcüklerin vurgu düzeni ve cümlelerin ritmi ve tonlaması ile ilgili bir sorundur. Yabancı aksan sendromu olan kişiler yavaş konuşup heceleri yanlış yerden ayırabilir. Kimi zamanlarda da yanlış hecede yanlış vurguyu yapar. Bunun sonucunda da konuşmada farklılıklar gelişmeye başlar.
Bir Kafa Travması İle Yeni Bir Dil Öğrenmek Mümkün mü?
Aslında keşke olsaydı. Ancak elbette bu mümkün değil. Sonucunda yukarıda aktardığımız sendrom yeni bir dil öğrenmekle ilgili değildir. Bugüne kadar görülen vakaların hiçbiri birdenbire yeni bir dil konuşmaya başlamamıştır. Yabancı aksan sendromuna sahip kişiler, yabancı bir aksanın tüm özellikleriyle konuşmazlar, ancak konuşma tarzları sanki farklı bir aksana sahipmiş gibidir.
Üstelik kişinin konuştuğu aksanı algılama biçimimiz de özneldir. Aslında mevcut vakalar arasında Fransız aksanı ile konuşmak yaygın bir olgudur. Bunun nedeni ile ilgili yapılan araştırmalar da ilginç bir sonuca ulaşmıştır.
Bir çalışmada katılımcılardan yabancı aksan sendromlu bir kişinin hangi aksana sahip olduğunu düşündüklerine karar vermelerini istenecekti. Dörtte biri Fransız, dörtte biri Afrikalı ve diğerleri İtalyan, Çin, İspanyol, Alman aksanı olduğuna karar verdi. Öyle görünüyor ki, karşımızdaki kişinin aksanını algılama biçimimiz kişiden kişiye değişiyordu.
Bir dinleyicinin bir kişinin hangi aksana sahip olduğunu düşünmesi aslında, o kişinin o dil ile sahip olduğu deneyimlere de bağlıydı. Bu nedenle yabancı aksan sendromu olan birçok kişi tek bir aksana sahip olarak tanımlanmamaktadır.
Kalıcı bir tedavi bulunamamış olsa da, yabancı aksan sendromu olan hastalar eski aksanlarını geri kazanmaya çalışmak için sıklıkla konuşma terapisine girerler. Bununla birlikte, ek bir değişiklik olarak, bazı hastaların kendi konuşmalarındaki değişikliği bile duyamadıkları bildirilmiştir. Yabancı aksan sendromunu öğrendikten sonra okumaya Yabancı El Sendromu ile devam edebilirsiniz.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Explainer: what is foreign accent syndrome?.Yayınlanma tarihi: 19 Temmuz 2013; Bağlantı: https://theconversation.com
- Foreign Accent Syndrome — The Bizarre Condition That Can Change Your Accent. Yayınlanma tarihi: 5 Nisan 2018; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/
- Keulen S, Verhoeven J, De Witte E, De Page L, Bastiaanse R, Mariën P. Foreign Accent Syndrome As a Psychogenic Disorder: A Review. Front Hum Neurosci. 2016 Apr 27;10:168. doi: 10.3389/fnhum.2016.00168. PMID: 27199699; PMCID: PMC4846654.
- ‘I’ve Lost My Identity’: On the Mysteries of Foreign Accent Syndrome. bağlantı: https://thereader.mitpress.mit.edu/
- Blumstein, S. E., & Kurowski, K. (2006). The foreign accent syndrome: A perspective. Journal of Neurolinguistics, 19(5), 346–355. https://doi.org/10.1016/j.jneuroling.2006.03.003
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
