Doğanın küçük mimarları arasında yer alan arılar, oldukça göz alıcı kovanlar oluşturur. Özellikle Avustralya’da yaşayan Tetragonula carbonaria türü arılar, kovan yapılarıyla en çok dikkat çeken türler arasında yer almaktadır. Bal peteğinin altıgen formu ve arıların herhangi bir taslak olmadan karmaşık şekilleri nasıl ve neden inşa ettikleri bilim insanlarının kafasını uzun zamandır karıştırmaktadır. Ancak bu arılar bunu bir adım daha öteye taşımaktadır.
Aşağıda da göreceğiniz gibi bu iğnesiz arıların kovanları genelde farklı formlarda ancak spiral biçiminde inşa edilmektedir. 31 farklı iğnesiz arı türünün varlığı biliniyor. Araştırmalara göre her tür bir diğerinden daha farklı bir mimari yaklaşım tercih ediyor. Doğada yaşanan farklılaşma süreçleri sonucunda her arı, kendi yeteneğine göre farklı bir kovan oluşturuyor.
Uluslararası bir araştırmacı ekibi bu gizemi çözmek için geçtiğimiz yıllarda harekete geçmişti. Arı kovanlarında bulunan kalıpları araştırmak için matematiksel modeller kullanan ekip sonrasında da kovan oluşumunun kristallerin oluşumuyla çarpıcı şekilde benzerliklere sahip olduğunu keşfetmişti. Sonrasında da bu peteklerin ortaya çıkmasını sağlayan arıların aslında oldukça basit bir döngüyü takip ettikleri anlaşılacaktı.
Matematiksel Modelleme Arı Peteklerinin Sırlarını Ortaya Koyuyor
Bildiğiniz gibi arıların tümü peteklerini yaparken ana malzeme olarak karınlarındaki bezlerden salgılanan balmumunu kullanarak altıgen kesitli, prizma şekilli gözler yapar. Bu gözlerin bir kısmında bal depolanır ve bir kısmında da yavru yetiştirilir.
Arılar işe tek bir hücre ile başlar. Ardından işçi arıları hücreler eklemeye başlar. Bu hücreleri eklerken de belli bir düzeni takip ederler. Bunun sonucunda da farklı desenler ortaya çıkar.
Matematikçiye göre bu algoritma kurallarını gördüğümüz tek yer de arı kovanları değil. Sedef yumuşakçalarında da benzer şekillerde desenler ortaya çıkıyor. Her iki türün takip ettiği desenler de aslında 1950 yılından beri biliniyor. Yalnızca o yıllarda bu desenler spiral kristallerin oluşumlarını açıklamakta kullanılıyordu.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Cardoso, S. S., Cartwright, J. H., Checa, A. G., Escribano, B., Osuna-Mascaró, A. J., & Sainz-Díaz, C. I. (2020). The bee Tetragonula builds its comb like a crystal. Journal of the Royal Society Interface, 17(168), 20200187. https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsif.2020.0187
- Scientists Find These Stunning Spiral Beehives Have a Lot in Common With Crystals; Yayınlanma tarihi: 31 Temmuz 2020; Bağlantı: https://www.sciencealert.com/
- Scientists Crack the Mathematical Mystery of Stingless Bees’ Spiral Honeycombs; yayınlanma tarihi: 28 Temmuz 2020; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
