Aralık 1952’de, Büyük Londra Sisi beş gün boyunca şehri kapladı. Bu ölümcül hava felaketi, şehirde büyük bir kaosa yol açtı ve binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oldu.
Büyük Londra Sisi Başlıyor
1952 yılının 5 Aralık sabahı Londra, açık bir gökyüzüne uyandı. Haftalardır etkili olan soğuk hava dalgası şehri kasıp kavuruyordu ve Londralılar, sabahın erken saatlerindeki ayazı kırmak için evlerinde ve işyerlerinde kömür sobalarını yakmaya başladı.
Gün ilerledikçe, şehri saran bir sis tabakası oluştu. Serin ve sisli havasıyla ünlü Londra için bu ilk başta olağan bir durumdu. Big Ben, St. Paul Katedrali ve London Bridge gibi önemli simgeler sisin içinde kaybolmaya başladı.
Ancak birkaç saat içinde, sisin rengi değişmeye başladı. Atmosfere salınan binlerce ton is ile karışarak sarımsı kahverengiye döndü. Fabrika bacalarından, evlerin şöminelerinden ve otomobillerden çıkan duman bu karışıma yoğun şekilde katkı sağlıyordu. Üstelik kısa süre önce elektrikli tramvayların yerini alan dizel yakıtlı otobüsler de havayı daha da zehirli hale getirmişti.
Yine de Londralılar, her zamanki soğukkanlılıklarıyla günlük hayatlarına devam etti ve kötü havayı mümkün olduğunca görmezden geldi. Ancak bir gün içinde, gelişen krizi göz ardı etmek artık imkânsız hale geldi.
Sis İle Duman Birleşirse
Londra’da sis ile dumanın birleşmesi sık görülen bir olaydı. Ancak bu sefer oluşan yoğun ve kirli sis, şehrin daha önce hiç yaşamadığı kadar zehirli bir hale geldi. O sırada Güney İngiltere’nin üzerinde durgun bir yüksek basınç sistemi bulunuyordu. Bu da sıcaklık terselmesine yol açtı. Yani yere yakın soğuk hava tabakası üstünde sıcak hava sıkışmıştı.
Bu durum, Londra’nın kömür dumanının yükselmesini engelledi. Üstelik rüzgar da yoktu, bu yüzden kirli hava şehrin üzerinde asılı kaldı. Yaklaşık 50 kilometre genişliğindeki bu zehirli hava tabakası, kükürt dolu parçacıklarla doluydu ve çürük yumurta gibi kokuyordu. Her geçen gün kirlilik daha da yoğunlaşıyordu.
Sis o kadar yoğundu ki bazı bölgelerde insanlar yürürken ayaklarını bile göremiyordu. Beş gün boyunca Büyük Londra Dumanı şehri felç etti ve tüm ulaşımı durma noktasına getirdi. Sadece yeraltı tren sistemi olan London Underground çalışmaya devam etti.
Görüş mesafesi neredeyse sıfıra indiği için Thames Nehri’ndeki gemi trafiği tamamen durdu. Uçuşlar iptal edildi, tren seferleri yapılmadı. Gün ortasında bile sürücüler farlarını açıyor, kalın sisin içinde ilerlemek için başlarını camlardan çıkarıyordu. Ancak çoğu, bu çabanın işe yaramadığını fark edip arabalarını terk etti.
Londra’nın ünlü çift katlı otobüslerinde ise kondüktörler ellerinde fenerlerle yürüyerek sürücülere yol gösterdi. Nefes almakta zorlanan yayalar, kaygan ve yağlı siyah tabakayla kaplı kaldırımlarda yollarını bulmaya çalışıyordu. Evlerine döndüklerinde, yüzleri ve burunları isten kararmış halde olan Londralılar, adeta kömür madencilerine benziyordu.
Yetkililer, yoğun sis nedeniyle çocukların kaybolma ihtimalinden korktukları için velilere çocuklarını okula göndermemelerini tavsiye etti. Bu kaotik ortamda yağmalama, hırsızlık ve kapkaç olaylarında artış oldu. Sis binaların içine de sızdı. Yağlı bir kir tabakası tüm açık yüzeyleri kapladı. Sinema salonları ise gösterimleri iptal etti, çünkü sarımsı sis nedeniyle izleyiciler perdedeki görüntüyü seçemiyordu.
Büyük Londra Sisinin Sağlık Üzerindeki Etkileri
1952’deki Büyük Sis sadece rahatsızlık verici bir olay değildi; ölümcüldü. Özellikle yaşlılar, küçük çocuklar ve solunum sorunları olanlar için büyük bir tehdit oluşturdu. İlk tahminlere göre, sisin hemen ardından yaklaşık 4.000 kişi erken yaşta hayatını kaybetti.
Olumsuz etkiler bununla sınırlı kalmadı. 1953 yazına kadar ölüm oranları normalin oldukça üzerinde seyretti. Günümüzde birçok uzman, Büyük Londra Dumanı’nın en az 8.000 kişinin ölümüne, belki de 12.000’e kadar varan kayba yol açtığını tahmin ediyor.
Beş gün boyunca kükürt dolu bir cehennemde yaşadıktan sonra, 9 Aralık’ta batıdan esen sert bir rüzgar, zehirli bulutu Londra üzerinden alıp Kuzey Denizi’ne doğru sürükledi. Böylece Büyük Londra Sisi sonunda dağıldı.
Büyük Londra Sisi İle İlgili Gizem Yaklaşık 60 Yıl Sonra Anlaşılacaktı
Kasım 2016’da Büyük Londra Sisinin nedenini yapılan bir dizi akademik çalışma sonucunda öğrendik. Neden yukarıda saydığımız olumsuz atmosferik durumlara ek olarak düşük kaliteli kömür yakılması ile ilgiliydi.
1952 İngiltere’sinde uygulanan kömür politikası kazanç odaklıydı. Yüksek kaliteli kömürler ihraç ediliyor, şehir halkına ise düşük kaliteli kömürler bırakılıyordu. Düşük kaliteli kömürler yakıldığında açığa çıkan kükürt dioksit, kimyasal tepkimelerle sülfürik aside dönüşüyor ve ciddi hava kirliliği oluşuyordu.
Bu olayın ardından, 1956 yılında hava kirliliğini azaltmak amacıyla Temiz Hava Yasası çıkarıldı. Yasa, zamanla kapsamını genişletti ve 1968 yılında ticari ve endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan kum, toz ve duman gibi kirlilikleri de sınırlayan birincil bir mevzuata dönüştü.
Sonuç Olarak;
Bilim insanları, araştırmalarının yalnızca bu olayı açıklığa kavuşturmakla kalmayıp, diğer çevresel atılımlara da yol açacağını düşünüyor. Ayrıca, Çin gibi yüksek hava kirliliği oranlarına sahip ülkelerdeki sorunların çözümüne de katkı sağlamayı umuyorlar.
Araştırmacılar, benzer bir olayın dünyanın herhangi bir yerinde, herhangi bir zamanda tekrar yaşanabileceğini de özellikle vurguluyor. Ayrıca benzer bir sorunu bu yazıda da inceleyebilirsiniz: Centralia: 60 Yıldır Sönmeyen Yangından Neler Öğrenebiliriz?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The Great Smog Of London That Killed 12,000 People And Took 64 Years To Solve. Yayınlanma tarihi: 21 Kasım 2019; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/
- 60 years since the great smog of London – in pictures yayınlanma tarihi: 5 kasım 2012; bağlantı: https://www.theguardian.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
