Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelindeki 1 milyardan fazla engelli insan yaşıyor. Bu sayı da kabaca dünya nüfusunun yüzde 15’ine tekabül ediyor. Ancak ne yazık ki bu kişiler, bedensel engellerin yanı sıra engelli oldukları için maruz kaldıkları insan hakları ihlalleriyle de mücadele etmek zorunda kalıyorlar. Oysa ki bir çok engelli bilim insanı dünyayı değiştirmişti. Bu bireyler, toplumsal engellerin veya başkalarının engelleriyle ilgili olumsuz görüşlerinin onları durdurmasına izin vermeden bilimsel araştırmaları sürdürüyorlar.
Thomas Edison
1847’de doğan Thomas Edison, yirmili yaşlarının başında işitme duyusunun çoğunu kaybetti. Yaşamının sonlarında yalnızca doğrudan kulağına bağıran insanları duyması mümkün hale gelmişti. Buna rağmen, Edison New Jersey laboratuvarında ses cihazları geliştirdi, akkor ampulü icat etti ve sinema endüstrisinin doğuşuna yardımcı oldu. Edison, ölümünden önce 1.093 patent aldı.
Temple Grandin
29 Ağustos 1947’de Boston, Massachusetts’de dünyaya gelen ve 2 yaşındayken otizm teşhisi konulan Temple Grandin, otizmli bir bilim kadınıdır. Temple Grandin, günümüzde Amerikalı hayvan bilimi uzmanı ve Colorado Devlet Üniversitesi profesörü, yazar, otizm aktivisti ve hayvan davranışları alanında danışman olarak bilinmektedir. En Etkili 100 İsim listesinde yer alan Temle Grandin, Kahramanlar kategorisinde hak ettiği yeri almıştır. Ayrıca hayatı film yapılmış ve filmi 7 Emmy Ödülü almıştır. Kendisi Colorado Eyalet Üniversitesi’nde profesör olarak görevine devam etmektedir.
Ralph Braun
Amerika İndiana doğumlu olan Ralph Braun, Braun şirketinin kurucusu ve eski CEO’sudur. Braun şirketi, engelli insanlar için ticari tekerlekli sandalyeler, erişilebilir taşıtlar ve diğer gerekli ekipmanları sağlayan bir şirkettir. 6 yaşındayken Adele distrofisi tanısı konmuştur. 20 yaşındayken herhangi bir destek ve yardım olmadan kendi kendine hareket edebilmek için motorlu scooter üretmiştir. Aynı zamanda ilk platformlu tekerlekli sandalye erişimine sahip minibüs üretmiştir.
Braun’un yaptığı yenilikler, engelli insanların hareketliliğine devrim niteliğindedir. Kendisi ayrıca ilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında engelli bireylerin eğitimi ve istihdamını savunmuştur. 2013 yılında hayatını kaybeden Braun, “Mobilite Hareketi’nin Babası” olarak bilinmektedir.
Sang-Mook Lee
Kore doğumlu oşinograf Sang-Mook Lee’nin, 2006 yılında yaşadığı bir araba kazası, omuzlarından aşağısının felç olmasına neden olmuştu. Kendisi o sırada Amerika Birleşik Devletleri’nde öğretmenlik yapıyordu. Bu kaza kendisine “daha büyük bir amaç” verdi. Kendisi kısa zaman içinde ‘Kore’nin Stephen Hawking’i’ olarak bilindi ve ulusal bir ikon oldu. Bu sayede hem kendisi hem de ihtiyacı olan diğer engelli kişiler için yardımcı teknolojiler geliştirmesi için gerekli fonu elde edecekti. Çabaları, anavatanı Güney Kore de dahil olmak üzere dünyaya yayılıyor.
Stephen Hawking
21 yaşında amyotrofik lateral skleroz teşhisi konduktan sonra Stephen Hawking, onlarca yılını matematikçi ve fizikçi olarak çalışarak geçirdi. Hawking, araştırma yapmak, yazmak ve iletişim kurmak için tekerlekli sandalye, ses sentezleyiciler ve diğer teknolojileri kullandı. Ayrıca, evrenin kökenleri, kara delikler ve daha fazlası hakkında çığır açan teorilere katkıda bulundu. Hawking 2016 yılında hayatını kaybedene kadar bilimsel katkıları için çok sayıda ödül kazandı.
Geerat Vermeij
Geerat Vermeij, çocukluğundan beri görme engeli olan evrimsel bir biyologdur. Onun ismini en çok duyuran çalışması uzun süre yok olmuş yumuşakçalar ve bu yumuşakçaları avlayan canlılar arasındaki silahlanma yarışını tarihlendirme konusunda yaptığı çalışma olmuştur. Kendisi kör olmasının önemli olmadığını düşünmektedir. Ayrıca Vermeij yaklaşık yüz bilimsel makale ve dört kitap yayınlamıştır.
Farida Bedwei
Yazılım mühendisi olan Farida Bedwei serebral palsi ile yaşıyor. Bedwei, anavatanı Gana’da 100’den fazla finans şirketi tarafından kullanılan bir bulut yazılımı geliştirdi. Bunun yanısıra “insanları engellilikle yaşayan birinin bakış açısından eğitmek” için bir çocuk kitabı yayınladı. Farida Bedwei Afrika kıtasındaki en başarılı girişimcilerden biri olarak kabul edilmektedir. Ayrıca finans alanındaki liderliğinden dolayı ödüller kazanmıştır.
Richard Mankin
Araştırma entomologu Richard Mankin, Bilim ve Engellilik Vakfı’nın başkanı olarak görev yapıyor. Kendisi “bilim insanı olmak için doğduğunu” söylüyor. Richard, böceklerin koku ve sesi nasıl kullandıklarına ilişkin çalışmalar yapıyor. Saha araştırması yaparken de bacaklarına tel takıyor ve yürümek için koltuk değneği kullanıyor. Mankin, bilim insanı olmak için çok çalışmak gerektiğini kabul ediyor. Ancak kas hastalığının onu asla yıldırmadığını bizlere hatırlatıyor.
Hamied Haroon
Çevresi onu vazgeçirmeye uğraşsa da Hamied Haroon doktor olmaya kararlıydı. Sonucunda da amacını ulaştı. Haroon, Charcot-Marie-Tooth hastalığı adı verilen, beyin ile vücut kasları arasındaki iletişimi sağlayan periferik sinirlerin etkilendiği bir hastalığa sahip. Tekerlekli sandalye kullanan Haroon, vücudundaki değişikliklere uyum sağlamaya çalışıyor. Bir yandan da MRI teknolojisini kullanarak hastalık için daha etkili tedaviler geliştirme umuduyla çalışmalarına devam ediyor.
Neil Altomare
Neil Altomare, 2011 yılında Afganistan’da savaş mühendisi olarak görev yaparken sağ bacağının bir kısmını kaybetti. Protez bir uzuvla yürüyebilen Altomare, Sandia Ulusal Laboratuvarları’nın patlayıcı mühendisliği operasyonları ekibinde teknoloji uzmanı olarak çalışıyor. Mesajı ise şu şekilde: “Kimsenin size “yanlış” bir şey yüzünden eğitiminizi veya yaşam deneyiminizi sınırlamanız gerektiğini söylemesine izin vermeyin. Kendimize sınır koyabilecek tek kişi biziz.”
Sonuç olarak bir çoğunun adını ilk defa duyduğunuzu düşündüğümüz bu engelli bilim insanları asıl engelin insanın beyninde olduğunu bizlere bir kere daha anımsatıyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Famous scientists with disabilities; Yayınlanma tarihi: 31 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.zdnet.com/
- Disabilities don’t stop these experts in science and tech; Bağlantı: https://www.snexplores.org/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
