O zamanları hatırlamasak da bir zamanlar, hepimiz gözle görülemeyecek kadar ufacık tek bir hücreydik. Ancak tek bir hücre olma serüvenimiz çok uzun sürmedi. Bölündükçe bölündük ve böylece hücre sayımızı arttırdık. Ardından geliştikçe geliştik ve nihayeti bugünkü halimize benzeyen bebek formumuza dönüştük.
Fakat bu süreç her zaman bu kadar basit olamayabiliyor. Biyolojide bazen bazı şeyler olması gerekenin dışında olunca, ortaya kimi zaman dehşet verici kimi zamansa hayranlık uyandıracak şeyler çıkacaktır. Buna bir örnek bu yazıda inceleyeceğimiz kimerizm olacaktır.
Kimerizm Nedir?
Normal bir döllenme olayında bir sperm bir yumurtayı döller. Çift yumurta ikizi durumu söz konusuysa iki sperm iki ayrı yumurtayı döller. Neticede iki farklı zigot meydana gelmiş olur. İşte tam bu aşamada bazen işler yolunda gitmez ve ortaya kimerizm adı verilen durum çıkar. İki kardeş zigottan biri diğerini kelimenin tam anlamıyla yutar. Böylece bu zigot, bünyesinde iki farklı DNA dizisine sahip olmuş olur.
Yunan mitolojisinde kuyruğu yılan, gövdesi keçi ve başıyla boynu aslan olan yaratığa kimera denmektedir. Günümüzde 2 farklı DNA’ya sahip olmak olarak tanımlayabileceğimiz kimerizm, ismini bu yaratıktan almaktadır.
İnsanlarda Kimerizmin Nedenleri Nelerdir?
Genetik açıdan bakıldığında kimerizm, farklı zigotlardan gelişen iki veya daha fazla hücre filamentinin bir zigotta bulunmasıyla oluşur. Kimerizmin nedenleri çeşitli olmakla beraber çoğu zaman kanın karışmasıyla ortaya çıkar. İnsanlarda kimerizmin görülmesinin birkaç ana nedeni vardır. Bunlar;
Tetragametik kimerizm: İki farklı sperm tarafından döllenen iki yumurtanın oluşturduğu zigotlardan birinin diğerini yutmasıyla meydana gelir.
Mikrokimerizm: Fetal hücreler maternal dolaşım sistemine (annenin dolaşım sistemi) geçer ve dokulara yerleşir. Bu süreç aynı zamanda tersine de işler. Bu durumda annenin hücreleri plasenta yoluyla embriyoya geçecektir. Bebeğe geçen bu hücrelerin DNA’sı bebeğin DNA’sından farklı olduğundan ortaya mikrokimerizm adı verilen durum çıkar.
İkizlik durumunda oluşan kimerizm: Anne karnındaki ikizlerin kan damarlarının kaynaşmasından meydana gelir. Heterozigot ikiz embriyolar, hücrelerinin parçalarını birbirine aktarırlar. Bu da zigotun iki DNA’ya sahip olmasıyla sonuçlanır.
Kemik iliği nakliyle oluşan kimerizm: Kemik iliği nakli öncesi hastanın kendi kemik iliği öldürülür. Yerine donör hücreler enjekte edilecektir. Ancak analiz sonuçlarında kimerizm görülme ihtimali de vardır.
Lydia Fairchild Olay
Çoğu zaman, kimeralar herkes kadar normal görünür. Lydia Fairchild için de durum buydu. İki çocuk annesi Fairchild, 2002 yılında Washington eyaletinden yardım isteğinde bulundu. Çocukları ile kan bağına sahip olduğunu kanıtlamak için erkek arkadaşı ile birlikte DNA testi verdi. Sonuçlar, Fairchild’in çocuklarının babasının gerçek babaları olduğunu doğruladı. Ancak DNA testlerine göre, Lydia Fairchild anneleri değildi.
Testler tekrarlanmasına rağmen sonuç değişmedi. Lydia her ne kadar ortada bir hata olduğunu ve çocuklarını doğuranın kendisi olduğunu söylese de onu dinlemediler. Devlet Fairchild’ı çocuklarını almakla tehdit etti. Fairchild, sosyal yardım dolandırıcılığı ve yasadışı taşıyıcı annelikle suçlandı. Aleyhindeki DNA kanıtları yüzünden kendi ebeveynleri bile ondan şüphe etmeye başlamıştı.
Fairchild’ın avukatı benzer bir durumu böbrek nakli bekleyen bir kadında da gördü. Karen Keegan’a yapılacak böbrek nakli için ailesine ve Keegan’a DNA testi yapılmıştı. Sonucunda ise Keegan’ın üç oğlunun annesi olmadığı ortaya çıkmıştı.
Ulusal Sağlık Enstitüleri’ndeki araştırmacılar, Keegan’ın vücudunun farklı bölgelerinden DNA alıp test yaptılar. Gizem böylece çözülmüş oldu; Keegan bir kimeraydı. Araştırmacılar bulgularını yayınladıktan sonra, Lydia Fairchild’ın avukatı bulgularını Fairchild’a götürdü. Dava reddedildikten sonra, bilim insanları Fairchild’ın gerçekten de iki DNA setine sahip olduğunu belirlediler.
Bir Başka Kimera: Taylor Muhl
İnsanlardaki kimerizm vakalarına bir başka örnek ise şarkıcı Taylor Muhl olacaktır. Muhl, anne karnındayken kendi ikizini yuttuğu için karnının iki tarafındaki deri farklı renkte. Ancak Muhl kimera olduğunu yıllar sonra öğrenmiş. O zamana dek doktorlar karnındaki şeyin doğum lekesi olduğunu düşünüyormuş.
Aslında , Muhl’un daha anne karnındayken emdiği ikizinin genetik kodunu taşıyordu.
Çoğu zaman bir kişinin kimera olduğunu saptamak kolay değildir. Spesifik biyomedikal testler (DNA testi gibi) olmadan doktorların bir hastanın kimera olduğunu söylemesi imkansızdır. Ancak bu duruma dair bazı ipuçları olabilir. Örneğin kimerizmi olan bazı insanlar yamalı cilt rengine (Muhl’un karnı gibi) veya farklı renkli gözlere sahiptir. Bazı durumlardaysa kişi iki farklı kan grubuna sahip olur.
Kimerizm Tedavi Edilebilir mi?
Kimerizm kısmen tedavi edilebilen bir durumdur. Tedavide kullanılan araçlardan biri genetik mühendisliğidir. Genetik mühendisleri, genleri vücuttan izole eder ve onları farklı organizmalara aktarır. Kimerizmin tedavisi, bu tür genetik teknolojilerin yardımıyla mümkündür. Genetik mühendisliği yardımıyla, doktorlar kimerizasyon sürecini kontrol edecektir. Bu tedavi kemik iliği/organ nakli veya kan nakli sonucunda oluşan kimerizmde kullanılır.
Kimerizmin dış belirtilerinin tedavisine gelince (örneğin; yamalı cilt rengi, farklı göz rengi veya rahimde emilen ikizlerden kaynaklı ek uzuvlar) dış kusurlar düzeltilmeye çalışılır. Tedavi, hastanın hayatının ilk yıllarında yapılır. Bu tedavide, DNA iplikçiklerinden birinin çıkarılması yöntemi kullanılmaz.
Kimerizm, Sadece İnsanlara Özgü Bir Durum Değildir.
Kimerizm, sadece insanlara özgü değildir. Hayvanlarda da tıpkı insanlardakine benzer şekilde kimerizm vakaları görülmektedir. Görseldeki kedi Venüs, hayvanlardaki kimerizmin bir örneğidir. ( Ancak bu yazıda da okuyabileceğiniz gibi Venüs özelinde bu durum biraz tartışmalıdır.)
Yazımızın başında bahsettiğimiz gibi, biyolojide bazen bazı şeyler yolunda gitmediğinde ortaya kimerizm gibi durumlar çıkabiliyor. Ve kimera olma durumu maalesef her zaman çok belirgin olamayabiliyor; tıpkı Fairchild vakasında olduğu gibi. Bu nedenle bir çok kişi, bir DNA testi yaptırmak zorunda kalmadıkça, bu durumu kesin bir biçimde anlayamayacaktır. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Neden Dünya Üzerinde İki İnsan Birbirinin Aynısı Olamaz?
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Chimerism in humans ; Bağlantı: https://en.inter-med.info/
- What is Chimerism?; Yayınlanma tarihi: 28 Temmuz 2015; Bağlantı: What is Chimerism? | Mental Floss
- This Woman Is Her Own Twin: What Is Chimerism?; Yayınlanma tarihi: 1 Mart 2018; Bağlantı: This Woman Is Her Own Twin: What Is Chimerism? | Live Science
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
