Yaklaşık 700 yıl önce, Ortaçağ İtalya’sında ölümcül bir hıyarcıklı veba salgınıyla savaşan bunalmış doktorların ve sağlık görevlilerinin virüs veya bakteri hakkında hiçbir fikirleri yoktu. Ancak yine de hastalığı, dünyanın ilk bulaşma önleyici önlemlerinden bazılarını uygulamaya yetecek kadar anladılar. Veba sonunda Venedik ve Milano gibi şehirlere ulaşmıştı. Bunun üzerine bazı halk sağlığı önlemlerini uygulamaya koymaya karar verdi. Hastalığın yayılmasını durdurmak için umutsuz bir girişim olarak, dünyanın ilk karantinası 1377’de uygulandı.
Adriyatik liman kenti Ragusa (Hırvatistan’ın Dubrovnik kenti) o dönem oldukça hareketli bir liman kenti idi. Bu salgınla mücadele için bir uygulama başlattılar. Ragusalı yetkililer, sağlıklı denizcilerin ve tüccarların 30 gün boyunca tecrit edilmesini emrederek, kuluçka dönemleri konusunda dikkate değer bir anlayış sergilediler. 1377’de Yüksek Konsey “Terentino“( 30 gün) uygulaması için bir yasa çıkardı. Buna göre, vebadan etkilenen bölgelerden kente giriş yapmak isteyenlerin 30 günlük bir yalıtıma alınması gerekiyordu. Bu uygulama sonucunda yolcular etrafta bulunan küçük, çoğunlukla çorak adalara gönderildi. Yeni gelenler veba belirtileri göstermemiş olsalar da gerçekten sağlıklı olduklarını belirlemek için bu adalarda kurulan kamplarda bekledi.
Karantina Kelimesi Nereden Geliyor?
Karantina, Avrupa’nın kıtayı periyodik olarak 17. yüzyıla kadar harap edecek olan veba ile devam eden savaşındaki tek araç değildi. Ragusa ayrıca Mljet adlı başka bir adada geçici bir veba hastanesi kuran ilk şehirdi. Devlet tarafından finanse edilen bu yeni tip arıtma tesisi, lazaretto olarak tanındı. Bu haritada Lazzaretto Vecchio ve Lazzaretto Nouvo görülebilir
Ancak ne yazık ki salgın yayılmaya devam etti. Bu nedenle ilerleyen dönemde Marsilya, Cenova ve Venedik’te de benzer yasalar çıktı. Üstelik Venedik bu yasayı bir adım öteye taşıdı. 1468’den itibaren Venedikli yetkililer, kente gelen tüm gemilerin 6,5 km uzaktaki bir adada 40 gün bekletilmesi emri verdi. Böylece Venedik Cumhuriyeti, dünyadaki ilk karantina sistemini kurumsallaştırmış oldu. Yalıtma işlemi süresinin 30 günden 40 güne çıkarılması nedeniyle de ‘Terentino’ ismi ‘Quarantino’ ile değişmiş oldu. (İtalyanca ‘quaranta’ (40) kelimesinden türetilmiştir.)
Karantina Süresi Neden 40 Gün?
Tarihçiler ve halk sağlığı uzmanları, genellikle, 40 günün seçilmesinin, Ortaçağ Hıristiyanları için hatırlaması kolay bir zaman dilimi olması dışında, gerçek bir mantığı olmadığı konusunda hemfikirdir. Yahudi-Hristiyan kutsal kitaplarında 40 sayısına sıklıkla gönderme yapılır. Hz. Musa’nın Sina Dağına gidişi 40 gün sürer. Hz. İsa’nın çölde geçirdiği süre 40 gündür. Nuh tufanı 40 gün 40 gece sürmüştür. Daha genel olarak söylersek 40 sayısı, kutsal metinlerin hepsinde 40 gün ya da 40 yıl biçiminde geçer. Ayrıca çoğunlukla bekleme ve hazırlanma süresi anlamında yer alır. Aslında kökenleri incelendiğinde 40 sayısının kutsal kabul edilmesi Sümer dönemine kadar gider.
Veba salgınından önce bile, İncil’deki 40 günlük arınma dönemi kavramı sağlık uygulamalarına geçmişti. Örneğin doğumdan sonra yeni bir annenin 40 gün dinlenmesi beklenirdi. 40 sayısının önemi ayın geçtiği 28 nokta ile 12 burcun bileşimi olarak görülmesiyle açıklanabilir. Stonehenge’deki 40 büyük taş sütun 40 basamak çapında kutsal bir daire içinde yer alır. Bu gibi düzenlemeler kültün astronomik kökenli olduğunu düşündürür. Ancak 40 sayısının başka bir anlamı daha vardır.
Matematiksel Olarak 40 Sayısının Önemi
Bir başka teoriye göre ise 40 sayısı, 4 sayısının özel bir önem taşıdığı Pisagor teorisi ile bağlantılıdır. Pisagorcu düşünce biçimine göre evrendeki düzen sayısı 4’tür. Dört element toprak, hava, ateş ve su; dört mevsim; pusulanın dört noktası; Ay’ın dört evresi. Ayrıca aynı düşünce biçiminde 4, en mükemmel sayı olan 1 + 2 + 3 + 4 = 10 sayısının kaynaklarından biridir. 40 sayısının kutsal metinlerde karşımıza sık çıkmasının nedeni bu düşünce biçimi kaynaklı da olabilir.
Tam olarak sebebi her ne olursa olsun, geleneklerden pratiğe geçen quaranta zaman içinde karantina olarak yaşantımızda bir yer edinmiştir. Ayrıca göz atmak isterseniz
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Social Distancing and Quarantine Were Used in Medieval Times to Fight the Black Death; Yayınlanma tarihi: 27 Mart 2020; Bağlantı: https://www.history.com/news/quarantine-black-death-medieval
- Quarantining is based on 700 year old virus-fighting logic.; Yayınlanma tarihi: 6 Aralık 2020; Bağlantı: https://www.businessinsider.com/
Matematiksel
