İnternetin ortaya çıkışından bu yana insanlar yalnızca kendilerine ait olduklarını düşündükleri bazı duyguları başkalarıyla paylaşabiliyor ya da onların paylaşımlarından yalnız olmadığının farkına varıyor. Buna bir örnek de Tripofobi adı verilen bir durumdur.
Yukarıdaki resme baktığınızda kendinizi kötü hissediyor musunuz? Endişelenmeyin yalnız değilsiniz. Resimde sizi rahatsız eden şey aslında pizzaların üzerinde gördüğünüz deliklerdir. Tripofobi de küçük delikleri olan nesnelere karşı duyulan korku anlamına gelir ve görünüşte zararsız görüntülerini izlerken bireylerin duygusal tepkiler vermesini tetikleyen bir durumdur. Böyle bir fobimizin olduğu da 2005 yılında internet ortamında tanımlanmıştır.
Tripofobiden kaç kişinin etkilendiği net değildir. Ancak 2013’te yapılan bir çalışma, 286 yetişkinden erkeklerin %11’inin ve kadınların %18’inin bu fobiye sahip olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, tripofobinin oldukça yaygın bir durum olduğu düşünülmektedir.
Tripofobi Gerçek Bir Fobi midir?
Fobiler normalde iki farklı biçimde ortaya çıkar. Bunlardan ilk, öğrenme yoluyla olur. Örneğin bir köpek tarafından ısırılan çocuk yetişkinliğinde köpeklere karşı bir fobi geliştirebilir. Fobiler aynı zamanda, evrimsel mekanizmalar nedeniyle de yani hayatta kalma dürtüsüyle de oluşur. Her iki oluşumda da belirli veya genel, gerçek veya hayal edilen bir tehdit vardır.
Tripofobi durumunda ise belirgin bir tehdit yoktur. Bu nedenle bunun gerçek bir fobi olup olmadığını sorgulamak normaldir. Ancak tripofobik kişiler ile yapılan çalışmalar bu kişilerin belirli görüntüler karşısında kalp atışlarının hızlandığını ve düşük seviyede panik atak durumu yaşandığını kanıtlamıştır.
Tripofobi konusunda herhangi bir ön deneyime sahip olmayan bireyler bile, delikli görüntüler karşısında rahatsız edici duygular hissettiklerini ve bakmaktan kaçındıklarını dile getirmişlerdir. Bu nedenle tripofobi diğer birçok fobiden farklıdır.
Tripofobinin Olası Nedenleri Nelerdir?
Şu anda, tripofobiye neyin neden olduğu konusunda üzerinde anlaşmaya varılmış bir açıklama yoktur. Ancak bilim insanları birkaç teori geliştirdiler. Bir teori olaya evrimsel yaklaşır. İnsanların genellikle zehirli hayvanlarda veya yiyeceklerde görüldüğü için bu tür kalıplardan korkacak şekilde evrimleştiğini öne sürer. Temel olarak buradaki fikir, tripofobik bir görüntüye baktığınızda beyninizin ‘burada dikkatli olun, bu size zarar verebilir’ demesidir.
Benzer bir yaklaşım ile başka bir teori de birçok cilt hastalığı tripofobik özelliklere sahip olduğundan, insanların bu tip görüntülerden rahatsız olacak biçimde bir gelişim gösterdiğini ve görüntülerin sağlıksız olmak ile ilişkilendirdiğini söyler. Kimi teorisyenler de evrimsel sebeplerden ziyade daha basit bir cevaba odaklanırlar.
Hemen hemen hiç kimse belli bir açıklaması olmamasına rağmen tahtaya sürten tırnak sesinden hoşlanmaz. Aynı durum delikli nesneler için de geçerli olabilir. Açıklamasını tam olarak bilemesek de beynimiz bu tip görüntülerden hoşlanmamaktadır. Bu fobiyi ortaya çıkaran görseller incelendiğinde birbiri ile ilintisi olmayan nesnelerin aslında tek bir ortak noktası var gibi gözüküyor. Bu da diziliş biçimleridir. Bu da bizi matematiksel bir nedene götürür.
Tripofobinin Nedeni Matematik Olabilir mi?
Yapılan çalışmalarda tripofobisi olmayan ya da delikli nesnelerin görüntüleri karşısında rahatsızlık hissi yaşamayan kişilerin de tripofobik görüntüleri itici buldukları anlaşılmıştır. Bu nedenle araştırmacılar deliklerden ziyade dizilimlere odaklanmış ve devamında bu tarz dizilim özelliklerine sahip görüntülerin, beyin tarafından verimli bir şekilde işlenemediğini ileri sürmüştür.
Beyin vücut enerjisinin yaklaşık % 20’sini kullanır ve enerji kullanımının minimumda tutulması önemlidir. Belli dizilimleri algılamak beynimiz için zorlayıcı bir görevdir. Bu nedenle beynimiz bu tip dizilimleri rahatsız edici bulmamıza da neden olabilir. Ancak bu görüntüler internette popüler hale geldikçe, daha önce hiç tripofobik bir görüntü görmemiş bir yetişkin bulup bunları test etme olasılığınız pek olmuyor. Bu yüzden de tripofobinin nedeni hala belirsiz durumda.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Le AT, Cole GG, Wilkins AJ. Assessment of trypophobia and an analysis of its visual precipitation. Q J Exp Psychol (Hove). 2015;68(11):2304-22. doi: 10.1080/17470218.2015.1013970. Epub 2015 Mar 11. PMID: 25635930.
- Al Khalifa, Fay & Wilkins, Arnold & Almerbati, Nehal & Pinelo Silva, Joao. (2020). Examining the visual effect of trypophobic repetitive pattern in contemporary urban environments: Bahrain as a case for middle east countries. JOURNAL OF ARCHITECTURE AND URBANISM. 44. 44-51. 10.3846/jau.2020.11142.
- Could Trypophobia Be Caused By Math Hurting Our Brains; Yayınlanma tarihi. 31 Mart 2016; Kaynak site: Popular science. Bağlantı: Could Trypophobia Be Caused By Math Hurting Our Brains/
- What causes trypophobia? The neuroscience behind the fear of closely-packed holes; yayınlanma tarihi: 3 Nisan 2023. Kaynak site: BBC Science. Bağlantı: What causes trypophobia? The neuroscience behind the fear of closely-packed holes
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
