Yukarıdaki resme baktığınızda kendinizi kötü hissediyor musunuz? Endişelenmeyin yalnız değilsiniz. İnsanların yaklaşık yüzde 20’sinin yukarıdaki gibi resimlerden ciddi şekilde rahatsız olduğu tahmin ediliyor. Bazı bilim insanları da hemen herkesin bu tip görüntülere bir şekilde tepki verdiğini düşünüyor.
Yukarıdaki resimde sizi rahatsız eden şey aslında dizilmiş küçük delikli nesnelerdir. Başlıkta adı geçen tripofobi de küçük delikleri olan nesnelere karşı duyulan korku anlamına gelir. Olası bu korkuya sahip olan kişileri daha fazla rahatsız etmemek adına da yazının sonuna kadar da küçük delikleri olan nesne görselleri paylaşmayacağız :)
İnternetin yaygın olarak kullanımı ile fobilerimiz hakkında artık daha fazla bilgi sahibi olabiliyoruz. Ayrıca başkalarının deneyimlerinden faydalanarak fobilerimiz ile baş etmeyi de öğreniyoruz. Bu sayede fobilerimiz de kendilerine bir kimlik buluyorlar. İşte tripofobi de böyle bir fobi.
Tripofobi, bilinen bir tıbbi tanı olmamasına rağmen, 2005 yılında internet ortamında tanımlanmıştır. Peki bu durumun tetikleyicileri ve belirtileri nelerdir? Bu konuda ne yapabilirsiniz? Hatta gerçek bir durum mudur? İşte tripofobi hakkında bilmeniz gereken her şey.
Tripofobi Gerçek Bir Fobi midir?
Fobiler normalde iki farklı biçimde ortaya çıkar. Bunlardan ilk, öğrenme yoluyla olur. Örneğin bir köpek tarafından ısırılan çocuk yetişkinliğinde köpeklere karşı bir fobi geliştirebilir. Fobiler aynı zamanda, evrimsel mekanizmalar nedeniyle de yani hayatta kalma dürtüsüyle de oluşur. Her iki oluşumda da belirli veya genel, gerçek veya hayal edilen bir tehdit vardır.
Tripofobi durumunda ise belirgin bir tehdit yok gibi görünür. Bu nedenle bunun gerçek bir fobi olup olmadığını sorgulamak normaldir. Ancak tripofobik kişiler ile yapılan çalışmalar bu kişilerin belirli görüntüler karşısında kalp atışlarının hızlandığını ve düşük seviyede panik atak durumu yaşandığını kanıtlamıştır. Tripofobi konusunda herhangi bir ön deneyime sahip olmayan bireyler bile, delikli görüntüler karşısında rahatsız edici duygular hissettiklerini ve bakmaktan kaçındıklarını dile getirmişlerdir.
Tripofobiden kaç kişinin etkilendiği net değildir. Ancak 2013’te yapılan bir çalışma, 286 yetişkinden erkeklerin %11’inin ve kadınların %18’inin bu fobiye sahip olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, tripofobinin oldukça yaygın bir durum olduğu düşünülmektedir.
Tripofobinin Olası Nedenleri
Şu anda, tripofobiye neyin neden olduğu konusunda üzerinde anlaşmaya varılmış bir açıklama yok. Ancak bilim insanları birkaç teori geliştirdiler. Bir teori olaya evrimsel yaklaşır. İnsanların genellikle zehirli hayvanlarda veya yiyeceklerde görüldüğü gibi bu tür kalıplardan korkacak şekilde evrimleştiğini öne sürer.
Benzer bir yaklaşım ile başka bir teori de birçok cilt hastalığı tripofobik özelliklere sahip olduğundan, insanların bu tip görüntülerden rahatsız olacak biçimde bir gelişim gösterdiğini ve görüntüler sağlıksız olmak ile ilişkilendirdiğini söyler.
Kimi teorisyenler de evrimsel sebeplerden ziyade daha basit bir cevaba odaklanırlar. Hemen hemen hiç kimse belli bir açıklaması olmamasına rağmen tahtaya sürten tırnak sesinden hoşlanmaz. Aynı durum delikli nesneler için de geçerli olabilir.
Açıklamasını tam olarak bilemesek de beynimiz bu tip görüntülerden hoşlanmamaktadır. Bu fobiyi ortaya çıkaran görseller incelendiğinde birbiri ile ilintisi olmayan nesnelerin aslında tek bir ortak noktası var gibi gözüküyor. Bu da diziliş biçimleri.
Bir başka görüşe göre de, görüntülerin yarattığı duyguların anahtarı bu konfigürasyon olabilir. Bu tarz dizilim özelliklerine sahip görüntüler, beyin tarafından verimli bir şekilde işlenemez. Beyin vücut enerjisinin yaklaşık % 20’sini kullanır ve enerji kullanımının minimumda tutulması önemlidir.
Bu görüntüler internette popüler hale geldikçe, daha önce hiç tripofobik bir görüntü görmemiş bir yetişkin bulup bunları test etme olasılığınız pek olmuyor. Bu yüzden de tripofobinin nedeni hala belirsiz durumda. Ayrıca merak ederseniz: Glossofobi Diğer Deyişle Topluluk Önünde Konuşma Korkumuz
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Le AT, Cole GG, Wilkins AJ. Assessment of trypophobia and an analysis of its visual precipitation. Q J Exp Psychol (Hove). 2015;68(11):2304-22. doi: 10.1080/17470218.2015.1013970. Epub 2015 Mar 11. PMID: 25635930.
- Cole, G. G., & Wilkins, A. J. (2013). Fear of Holes. Psychological Science, 24(10), 1980–1985. https://doi.org/10.1177/0956797613484937
- Could Trypophobia Be Caused By Math Hurting Our Brains; Yayınlanma tarihi. 31 Mart 2016; Bağlantı: https://www.popsci.com/
- What causes trypophobia? The neuroscience behind the fear of closely-packed holes; https://www.sciencefocus.com//
Matematiksel
