Pek çok insan, duygusuzca davranan insanları tanımlamak için “psikopat” ve “sosyopat” terimlerini birbirinin yerine kullanır. Her ikisinin de olumlu kişilik özellikleri olmadığı kesindir. Ancak temelinde birbirinden farklıdır.
Bu kişilik sorunlarının her ikisi de klinik bir teşhis değildir. Bunun yerine anti sosyal kişilik bozuklukları olarak tanımlanırlar. Ancak klinik araştırmalarda ve bilimsel literatürde çok iyi ve kesin olarak tanımlanmadığından, pek çok kişinin bu terimleri oldukça kafa karıştırıcı bir şekilde kullanması hiç de şaşırtıcı değildir.
Bu yazıda bir sosyopat ve bir psikopat arasındaki farklar hakkında daha fazla bilgi edinelim. Ancak öncesinde kısaca anti sosyal kişilik bozukluğunu anlamanız gerekecektir.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nedir?
Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (İngilizce: The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, kısaca DSM), zihinsel hastalıklar için bir tanı ölçütüdür. Son baskısı Mart 2022’de yayımlanan DSM-5-TR’dir. DSM-5’e göre, aşağıdaki özelliklerden en az üçüne sahip kişilerde antisosyal kişilik teşhisi konur:
- İhtiyaçları veya olumsuz sonuçları dikkate almadan, kişinin tamamen kendi arzularına göre karar vermesine yol açan, bozuk bir ahlaki vicdan.
- Pişmanlık duymadan başkalarının haklarını ve düşüncelerini yaygın bir şekilde ihlal etme.
- Cezai tutuklama ve kovuşturma için gerekçe olacak veya yasa dışı davranışlarda bulunma eğilimi.
- Etik olmayan, ahlaksız, sorumsuz veya sosyal normları ve beklentileri ihlal eden şekillerde başkalarını manipüle etme ve duygusal olarak incitme eğilimi.
- İleriye dönük plan yapamama durumu
- Başkalarının güvenliğine çok az saygı duymak veya hiç önemsememek.
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler, amaçlarına ulaşmak için genellikle son derece bencil, pervasız ve sorumsuz bir şekilde hareket ederler. Yukarıdaki semptomların bazı belirtileri ise çoğu zaman 15 yaşından önce ortaya çıkar.
Yukarıdaki sorunlu davranış kalıplarının sonucunda da antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler, kişilerarası, mesleki ve yasal zorluklar yaşarlar. Bir işi sürdürmek, bir eğitim almak, bir aileyi sürdürmek ve başkalarıyla yakın duygusal ilişkiler kurmak bu kişiler için zorlu deneyimler olacaktır. Anti sosyal kişilik bozukluğu genellikle depresyon, anksiyete, madde kullanımı ve dürtü kontrol bozuklukları gibi diğer sorunlar ile birlikte ortaya çıkar.
Bir Sosyopat ve Psikopat Farkı Nedir?
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylere bazen gayri resmi olarak ‘sosyopat’ denir. Bu arada, psikopatların, sosyopatlarla örtüşen, başlıca saldırganlık ve pişmanlık duymama gibi bir dizi kişilik özelliği de vardır.
Öte yandan psikologlar, psikopatların bu bozuklukla doğduklarına, yani psikopatik eğilimlere karşı genetik bir yatkınlığa sahip olduklarına inanırlar. Tıbbi araştırmalar, psikopatların normal insanların beyinlerinden yapısal olarak farklı beyinlere sahip olma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Daha spesifik olarak, beynin dürtü kontrolü ve hafıza düzenlemesinden sorumlu bölümleri psikopatlarda az gelişmiştir.
Oysa ki sosyopatlar bu durumu ilerleyen süreçte edinirler. Bir psikopatın ve bir sosyopatın özellikleri benzese de sosyal yapı açısından bazı farklar vardır.
- Sosyopatlar, psikopatlara kıyasla daha dürtüsel ve düzensiz hareket etme eğilimindedir.
- Sosyopatlar genellikle bir işi veya aile hayatını sürdürmek için mücadele ederken, psikopatlar bunu yapacaklardır.
- Psikopatlar genellikle bağlanma sorunu ile mücadele eder. Ancak sosyopatlar bunu benzer düşünen bir bireyle yapabilir.
- Psikopatlar, eylemlerinden sosyopatlardan daha az suçluluk yaşarlar.
- Psikopatlar, genel nüfusa kıyasla oldukça zeki olma eğilimindedir ve herhangi bir sosyo-kültürel geçmişe sahip olabilir. Ancak sosyopatlar IQ puanlarında daha düşük puan alır ve daha düşük sosyo-ekonomik geçmişlerden gelme eğilimindedir.
Bu tip durumlar sergileyen kişiler, kişilik özelliklerinin “karanlık üçlüsü” olarak bilinen değerlendirmede yüksek puan alırlar. Bu karanlık üçlü narsisizm (kendini önemseme), Makyavelizm (stratejik sömürü ve aldatma) ve psikopati (duygusuzluk ve sinizm) olarak tanımlanmıştır. Bu üç kişilik özelliğinden ilki olan narsisizm, empati yoksunluğu, diğer insanların ihtiyaçlarına karşı kayıtsızlık ve üstünlük duygusu gibi özellikleri içerir.
Psikopati tespit edilmesi en zor rahatsızlıklardan biridir. Çünkü psikopatlar herhangi bir belirgin semptom göstermeden dışarıdan kesinlikle normal bir biçimde görünürler. Bu kişilerin tipik özellikleri etrafındaki diğerlerinin güvenliğini veya iyiliğini umursamamaları, değişken bir ruh haline sahip olmaları, herhangi bir empati veya vicdandan yoksun olmaları, ayrıca yıkıcı ve saldırgan davranışlar göstermeleri gibi şeylerdir. Aslında en belirgin özellikleri empati eksiklikleridir.
Bir Psikopatı veya Sosyopatı Değiştirebilir misiniz?
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler, nadiren kendi başlarına profesyonel danışman ararlar. Terapiye geldiklerinde, başkalarına nasıl zarar vermiş olabileceklerine dair genel içgörü eksiklikleri ve zorlukları reddetme veya eksiklikleri için başkalarını suçlama eğilimleri teşhislerini engeller. Bu nedenle, hastanın ailesinden ve diğer sağlık uzmanlarından alınan ek bilgiler, teşhis ve daha sonraki danışmanlık için önem taşır.
Hasta en azından tartışmaya açık olarak uygulayıcı ile işbirliği yapmayı kabul ettiğinde, terapist davranışsal ve duygusal zorluklarını iyileştirme becerilerini öğretebilir. Bu arada yakın zamanda yapılan bir araştırma bu konuda bir nebze de umut vermektedir. Çünkü bu araştırma bizlere bu bireylerin başkalarının duygularını anlayabildiğini ve paylaşabildiğini gösterdi.
Yani bu kişiler empatiden tamamen yoksun değiller. Ancak onu açıp kapatmak için bir anahtarları var. Bu anahtarda varsayılan olarak kapalı biçiminde gözüküyor. Kısacası sadece bu duyguları paylaşmak istemiyorlar yani umursamıyorlar. Bu da özellikle, psikopatları daha fazla empati kurmaya teşvik etmenin mümkün olabileceğini gösteriyor. ( Ek okumalar için: Empati Boşluğu: Başkalarının Duygularını Anlamak Neden Bu Kadar Zor?)
Sonuç Olarak;
Psikopatisi olan tüm insanlar fiziksel olarak şiddet yanlısı olmasa da araştırmalar, psikopatların genel nüfusun %1’inden azını oluşturmasına rağmen, tüm şiddet içeren suçların %30 ila %50’sinden sorumlu olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle olası bir tedavi umut vericidir. Ancak elbette bunun uzun vadede etkili olduğunu gösteren henüz bir kanıt elimizde bulunmamaktadır. Yazının devamı niteliğinde göz atmak isterseniz: Kötülük Neden Var? İnsanlar Neden Kötü Olurlar?
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Study: You can have empathy and still be a psychopath. Yayınlanma tarihi: 13 Aralık 2019; bağlantı: https://bigthink.com/
- How psychopaths and sociopaths deceive and trick their therapists; Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.businessinsider.com/
- Sociopath vs. Psychopath: What’s The Difference? Yayınlanma tarihi: 28 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.forbes.com/health/mind/sociopath-vs-psychopath/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
