Tükettiğimiz gıdaları satın alırken mümkün oldukça son kullanma tarihlerine dikkat ederiz. Sonucunda kimse bozuk bir gıda tüketmek istemez. Ancak dikkatli bir gözlemciyseniz pet şişe sularda da son kullanma tarihinin yer aldığı dikkatinizi çekmiş olacaktır. Bu durum akla su bayatlar mı? sorusunu da getirecektir.
Öncelikle baştan söyleyelim. Su da zaman içinde bazı değişimler gerçekleşir ancak bunun pet şişe üzerinde var olan son kullanma tarihi ile bir ilgisi yoktur. Yine de yazımıza suyun neden bayatladığını kısaca açıklayarak başlayalım
Su Neden Bayatlar?
Yatağınızın başucuna gece içmek için bıraktığınız suyu gece tüketmezseniz, sabah kalktığında tadının değiştiğini fark edebilirsiniz. Çünkü içme suyu, sadece H2O moleküllerinden oluşmaz. İçerisinde çeşitli iyonlar ve başka moleküller de vardır. Bu kimyasal yapıda zamanla gerçekleşen küçük değişiklikler bile suyun tadının değişmesine yol açacaktır.
Su güçlü bir çözücüdür. Bu yatak başucunuzdaki bir bardak su için de geçerlidir. Bardağa doldurduğumuz su bekledikçe havadaki karbondioksiti yapısına katmaya başlar. Su molekülleri ile karbondioksit molekülleri bir araya geldiğinde tepkimeye girerek karbonik aside dönüşür. Bu da suyun pH değeri değiştirir. Sonucunda tadı biraz daha ekşimsi olacaktır.
Elbette bu tat değişimine dezenfeksiyon amacıyla suya eklenen klor ve klor içeren bazı bileşikler de katkı sağlar. Klor uçucu doğası gereği bardaktaki suda uzun süre kalamaz ve havaya karışır. Bunun sonucunda da öncesi ve sonrası farkı ortaya çıkar.
Tat değişiminin bir diğer nedeni de sıcaklık değişimidir. Soğuk bir bardak su içtiğimizde tadının daha güzel gelmesinin nedeni de budur. Soğuk suda tanecikler daha yavaş hareket eder. Bu da bazı tatları bastırır. Ancak su ısındıkça taneciklerin hızı artacaktır. Bunun sonucunda da gizli tatların algılanması daha kolay olur.
Pet Şişe Suyun Son Kullanma Tarihi Olmasının Nedeni Kullanılan Malzeme İle İlgilidir
Pet şişelerde son kullanma tarihi olmasının birkaç nedeni vardır. Bunlardan en önemlisi de bürokratik nedenlerdir. Su, tüketilebilir bir gıda ürünüdür. Bu nedenle, salamdan limonataya kadar tüm tüketim malzemelerinin son kullanma tarihini gerektiren yasalara tabidir.
Bunun yanında son kullanma tarihinin olmasının sağlığımız açısından da bazı faydaları vardır. Baş ucumuzda bir gece ya da biraz daha uzun süre beklemiş suyu içmenin değişen tadı dışında bir sakıncası yoktur. Ancak çok uzun süre beklerse suda mikroorganizmalar oluşur ve suyu kokutur.
Ayrıca su kendi başına bozulmasa da, içinde bulunduğu plastik şişenin ömrü belli bir zaman içinde dolar. Sonrasında da içindeki kimyasallar suya sızmaya başlar.
Plastikler, çoğunlukla petrol türevi malzemeler kullanılarak üretilirler. Maliyetleri düşüktür, hafif ve dayanıklıdırlar. Ayrıca kolayca şekil verilmeleri de mümkündür. Bu nedenle günümüzde hemen her alanda karşımıza çıkar.
Günümüzde sıklıkla tükettiğimiz şişe sulara genelde pet şişe deriz. Buradaki pet aslında polietilen tereftalat için kullanılan bir kısaltmadır. Eğer bir şişenin altında geri dönüşüm sembolü içinde “1” rakamı yazıyorsa, bu tür plastikten yapıldığı anlamına gelmektedir.
Pet Şişe Sular İle İlgili Tehlike Nedir?
Çoğumuz plastiklerin insan sağlığını tehdit etmesi için önce atık hale gelmesi gerektiğini düşünürüz. Oysa ki bu her zaman gerekli değildir.
Normal koşullarda hızlıca suya erişmek istediğini zamanlarda satın alıp içtiğiniz pet şişe sularda kullanılan plastiklerde bir sorun yoktur. Ancak PET plastik şişeler tek kullanımlıktır. Uzun süreli kullanım durumunda, plastik parçalanmaya başlayacaktır. Bunun sonucunda açığa çıkan bileşikler, içerdiği maddeye karışır. Bu hem tat değişikliğine neden olur hem de bazı sağlık sorunlarına yol açma riski taşır.
Plastikleri yumuşatmak ve daha kolay şekillendirilebilir hâle getirmek için kullanılan çeşitli katkı maddeleri vardır. Örneğin PVC bugüne kadar üretilmiş en tehlikeli ürünlerden biri olarak kabul edilmektedir. Üretimde kullanılan DEHP ve BbzP gibi katkı maddeleri endokrin sistemine zarar verir. Ayrıca, astım ve çeşitli alerjilerle bağlantılıdır. Bazı kanser türlerine de sebep olduğu düşünülmektedir.
Bu ve benzeri etkilere sahip diğer katkı malzemelerinin plastiklerden hava ve suya sızması insanların ve diğer canlıların sağlığı açısından büyük bir tehdittir. PET şişelerden suya sızabilen üç ana bileşik, ftalatlar, antimon ve östrojen benzeri kimyasallardır. Ftalatlar, esnekliklerini artırmak için plastiklere eklenir.
Bir araştırmaya göre kısa süreliğine oda sıcaklığında tutulan plastik şişe sularında bile bu tür sızma yavaş olmasına rağmen yine de fark edilebilir ölçüdedir. Daha uzun depolama süreleri, yüksek sıcaklıklara ve UV ışınlarına maruz kalma, ftalatın suya sızma oranını artıracaktır.
Pet Şişe Sulardaki Son Kullanma Tarihi Sağlığımız Güvence Altına Almayı Amaçlar
Plastik su şişelerinin üzerindeki son kullanma tarihi, normal koşullar altında bu sızıntı etkisini hesaba katarak hesaplanmıştır. Plastik şişelerin kullanım ömrü, genellikle 2 yıl kadardır.
Yazıyı bu noktaya kadar okuduysanız endişelenmiş olmanız olasıdır. Ancak PET şişeleri amaçlandıkları biçimde kullandığınız sürece ortada bir risk yoktur. Aynı durum, yatağınızın yanında bıraktığınız bir bardak su için de geçerlidir. Örneğin bardağın temiz ve üzerinin kapalı olması gerekir. Bu sayede suda çözünen karbondioksit miktarını azaltabilirsiniz.
Ayrıca siz yine de ,satın aldığınız suyun son kullanma tarihini kontrol etmeyi de unutmayınız. Göz atmak isterseniz: Şişe Su Neden Yüzyılın En Büyük Aldatmacası Olarak Anılıyor?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why Do Bottles of Water Have Expiration Dates? Yayınlanma tarihi: 9 Haziran 2010; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Why does bottled water have an expiration date? Yayınlanma tarihi: 19 Mayıs 2022; Bağlantı: https://www.zmescience.com/
- Xu, Xiangqin, Gang Zhou, Kun Lei, Gerald A. LeBlanc, and Lihui An. 2020. “Phthalate Esters and Their Potential Risk in PET Bottled Water Stored under Common Conditions. ” International Journal of Environmental Research and Public Health 17, no. 1: 141. https://doi.org/10.3390/ijerph17010141
- Westerhoff P, Prapaipong P, Shock E, Hillaireau A. Antimony leaching from polyethylene terephthalate (PET) plastic used for bottled drinking water. Water Res. 2008 Feb;42(3):551-6. doi: 10.1016/j.watres.2007.07.048. Epub 2007 Aug 6. PMID: 17707454.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
