Ağaçların yaşanabilir atmosferik koşulların korunmasına yardımcı olduğunu, çok sayıda biyolojik türe barınak sağladığını ve yaşamımız için elzem olduklarını zaten bildiğinizi düşünüyoruz. Peki ağaçların iklim değişikliği ile tam olarak nasıl bir bağlantısı vardır? Ağaçlar yaşadığımız şehirlerin sıcaklığını nasıl azaltır? Gelin biraz da bunları konuşalım.
Dünyanın dört bir yanındaki şehirlerde, sıcaklıkları kontrol etmeye yardımcı olmaları ve kentsel ısı adası etkilerini hafifletmeleri için ağaçlar dikilir. Bu nedenle ağaçlar aynı zamanda “doğanın klimaları” olarak da bilinir.
Hemen aklınıza yakınınızdaki bir parktaki hava sıcaklığını, bir sokak ile karşılaştırmak geldiyse acele etmeyin. Bunun sonucunda fazla bir fark göremezsiniz. Evlerin arasına sıkışmış parklarda gündüz ölçülen hava sıcaklığı genellikle havasız sokaklara göre 1-2 derecede daha düşüktür. Ancak geceleri parklardaki sıcaklık daha bile yüksek olur. Bu çelişkiyi açıklamak için konuyu biraz daha detaylı incelemeliyiz.
Ağaçların Sıcaklık Üzerindeki Etkisi
Gerçekten de bir şehirde sıcak bir yaz gününde serinlemek için en iyi yerlerden biri ormanlık bir alandır. Bunun ilk akla gelen nedeni ağaçların yaptığı gölge olacaktır. Ancak bilmemiz gereken şey bundan biraz daha fazlasıdır.
Teorik olarak, ağaçlar iki şekilde soğutmaya katkı sağlar. Bunlardan ilki elbette gölge yapmalarıdır. İkincisi ise buharlaşma ve terleme (ya da kısaca “evotranspirasyon”) olarak bilinen süreçtir. Gerçekten de ağaçların sağladığı gölge, enlemimize bağlı olarak hissettiğimiz sıcaklığı 7 ila 15 derece arasında azaltır.
Ağaçların ve diğer bitkilerin yaprakları ve dalları yaz aylarında Güneş’ten gelen enerjinin ortalama %10-30’unun alt kısımlara geçmesine izin verir. Bu etki ağaçların altındaki nesnelerin güneş ışınlarını daha az soğurmasına ve sıcaklıklarının daha az yükselmesine neden olur. Daha geniş ve daha fazla yaprağa sahip bazı ağaç türleri daha da verimlidir. Örneğin, kayınlar üzerlerine düşen ışığın %97’sine kadarını engeller.
Kentsel Isı Adası Nedir?
Kentler, üzerinde yer aldıkları doğanın topoğrafyasını, ekolojik yapısını, atmosferik özelliklerini değiştirir. Bunun neticesinde de farklı bir ekoloji ve atmosfer yaratır. Kentlerde bulunan ısı üreten kaynaklar, kentsel yüzey malzemelerinin gündüz saatlerde güneşten gelen ısıyı depolamasına ve geceleri bırakmasına neden olur.
Açık alanlar, yollar ve binalar üzerlerine düşen ısının çoğunu emerler ve çok azını yansıtırlar. Sıcak bir havada çıplak ayakla betona basmayı denemişseniz bunu deneyimlemiş olmanız muhtemel. Gece olduğunda da depoladıkları bu ısıyı geri salarlar.
Bu nedenle şehirleşme oranı yüksek bölgelerin ortalama sıcaklığı çevrelerindeki kırsal bölgelerden özellikle geceleri 7 dereceye kadar daha yüksek olur. Bunun nedeni 1818’de İngiliz bilim insanı Luke Howard tarafından kentsel ısı adası olarak tanımlanmıştır.
Ağaçların Kentsel Isı Adası Üzerindeki Etkileri
Az evvel de dediğimiz gibi ağaçlar sıcaklıkları terleme süreçleri sayesinde de düşürür. Su ve karbondioksiti fotosentez yoluyla besine dönüştüren bitkiler topraktaki suyu kökleriyle alır. Sonra suyun bir kısmını terleme ve damlama yoluyla yapraklarından ve gövdelerinden dışarı verirler. Sıvı halden gaz haline geçmek yani buharlaşma için suyun dışarıdan ısı alması gerekir.
Bu nedenle buharlaşma hava sıcaklığının azalmasına yardımcı olur. Bu mekanizma insanlarda da aynı biçimde çalışır. Yani insanlar da terleme sayesinde serinler. Aslında bu durumu bir çoğunuz deneyimlemişsinizdir. Sonuçta bir ortamı suladığınız zaman genel bir serinlik hissi ortaya çıkar. Çalışan mekanizma aynıdır.
Sonuç olarak Dünya’nın hemen hemen her yerinde bizleri daha sıcak havaların beklediği aşikar. Bu durumla kendi yaşamlarımızda mücadele etmenin yolu evlerin her odasına klima takmak değildir. Ağaçlar yaşadığımız ortama yoğun bir biçimde dikilirse, sıcaklıkları 5-10°C kadar soğutabilirler. Bu, kentsel alanlar için hayati bir ekosistem hizmetidir. Ayrıca bu yazımız da ilginizi çekecektir: Leonardo da Vinci 500 Yıl Önce Ağaçların Gelişim Kuralını Doğru Olarak Bilmişti
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Can trees really cool our cities down?; Yayınlanma tarihi: 22 Kasım 2015; Bağlantı: https://theconversation.com/
- Why is it cooler around trees?; yayınlanma tarihi: 23 Mayıs 2020; Bağlantı: https://eco-intelligent.com/
- İ. Tozam, et al. (2018). Kentsel Isı Adası Etkisi Ve Serin Çatılar.; Bağlantı: https://docplayer.biz.tr/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
