Hollywood’un en güzel yıldızlarından Hedy Lamarr’ın yaşamının en etkileyici kısmının güzelliği veya sinema kariyeri ile hiçbir ilgisi yoktu. Hedy Lamarr, çığır açmış ve modern iletişim sistemlerinin temelini oluşturmuş bir teknolojik yeniliğin patentine sahip bir yıldızdır. Kendisi bu buluşuyla da klişe bir düşünce biçimi olan “güzel ve aptal kadın” imajına da son vermiştir.
Her şeyden önce, Hedy Lamarr onun sahne ismiydi. Aslen 1913 tarihinde, Hedwig Eva Maria Kiesler adıyla doğmuştu. Lamarr’ın icatlara ilgisi 5 yaşında bir müzik kutusunu söküp tekrar monte ettiğinde başladı ve merakından asla vazgeçmedi. Gençlik yıllarında oyunculuk okuluna devam edecek ve ardından da sinemaya geçiş yapacaktı. 19 yaşına geldiğinde, ailesi onu Fritz Mandl adlı Avusturyalı bir silah imalatçısıyla evlendirdi.
İkili zaman içinde, Hitler ve Mussolini gibi adamların da bulunduğu, genelde silah teknolojilerinin konuşulduğu, davetlerde sıkça boy gösterir oldu. Dışardan bakan biri, Hedy’nin her şeye sahip olduğunu düşünürdü, ama durum çok farklıydı.
Bir Oyuncu Olarak Hedy Lamarr
Baskıcı bir eş olan Mandl, Lamarr’ın filmlerde oynamasını yasaklayarak onu kendi işinde çalıştırmaya başladı. Bilime özel bir ilgisi olan güzel oyuncu, bu dönemde birlikte vakit geçirdiği mühendisler ve teknisyenler sayesinde silah teknolojisinin inceliklerini öğrendi. Bir süre sonra eşinin despotluğu nedeniyle canından bezen Hedy Lamarr, çılgın bir karar aldı. 1937 yılında tüm mücevherlerini çantasına doldurup eşine uyku ilacı vererek, hizmetçisinin kılığına girip malikanesinden kaçtı.
İlk önce Londra’ya gitti. Bir süre sonra Hollywood’a yerleşti. Devamında yapımcı Louis Burt Mayer, ona yıldızlığa uzanan yolun kapılarını açtı. 1940′tan 1958′e kadar Clark Gable, James Stewart ve Spencer Tracy gibi oyuncularla 20′nin üzerinde filmde rol aldı.
Lamarr, artık dönemin sinema eleştirmenleri tarafından ‘Dünyanın en güzel kadını’ olarak nitelendirilmekteydi. Ancak Lamarr, setlerden arda kalan zamanlarda, filmlerinde canlandırdığı vamp kadın karakterlerine taban tabana zıt bir projeyle uğraşmaktaydı. Kameralar karşısında rol yapmadığı zamanlarda dünyayı değiştirecek bir teknoloji geliştiriyordu.
Bir Mucit Olarak Hedy Lamarr
Evinin yakınında oturan müzisyen George Antheil’e 1940’ta uzaktan kumandalı torpido hakkındaki düşüncelerini anlattı. Sonrasında, müzisyen komşusu Antheil ile ortaklaşa yürüttüğü proje, hedefi değiştirilemeyecek torpidolar üretmek üzerineydi.
II. Dünya Savaşı’nda Alman denizaltıları, Müttefik Devletler’in radyo kontrollü sualtı füzelerini kolayca tespit ediyordu. Bunun nedeni sinyallerin tek bir frekanstan yayımlanmasıydı. Lamarr ile Antheil bu sorunu çözmek için “frekans atlama” (Frequency Hopping) sistemini geliştirdi.
Frekans atlama kablosuz iletişim sistemlerinde kullanılır ve daha fazla kullanıcının daha az sinyal paraziti ile eşzamanlı olarak iletişim kurmasını sağlar. Birden fazla sinyal aynı frekansı kullanır. Sonucunda sinyalden biri başarısız olursa veya engellenirse başka bir frekansa atlar.
Wi-Fi Teknolojisinin Doğuşu
Bu sistemde sinyal, 88 farklı frekans (piyanodaki tuş sayısı kadar) arasında hızlıca değişiyordu. Sadece seçilen frekans kombinasyonunu bilenler sinyali çözebilirdi. Başkaları ise sadece gürültü duyuyor ve sinyaller rastgele gibi görünüyordu.
Ancak bu projenin uygulanabilmesi bir dertti. Sorunun çözümü Antheil’den geldi. Çözüm, delikli kağıt rulolara kaydedilen notalara göre müzik çalan piyanolardı. Telsiz vericisine ve torpidoya yerleştirilen ve delikleri aynı olan rulolar, frekansı aynı anda değiştirecekti.
ABD, bu teknolojik avantajı 1962 Küba Füze Krizi patlak verene kadar kullanmadı. O tarihe gelindiğindeyse patentin süresi dolmuş olduğundan ikiliye para ödenmedi. Ancak bilim insanları, 1962′den sonra Lamarr ve Antheil’ın buluşunu farklı amaçları için uyarlamaya koyuldular.
Çalışmaları, kablosuz iletişimin yapı taşlarından biri oldu. Geliştirdikleri sistem daha sonra Bluetooth, Wi-Fi ve GPS iletişiminde paraziti önlemek için kullanılan “yayılmış spektrum” teknolojisinin temelini oluşturdu.
Lamarr, çığır açan icadının hak ettiği bir ödülünü ancak hayatının son yıllarında alabildi. Elektroniğin Öncüleri Vakfı 1997’de Hedy’nin patentini fark etti ve ona Elektronik Öncüsü Ödülü verdi. İletişimin kaderini değiştiren buluşundan tek kuruş kazanamayan Hedy Lamarr, 2000′de Florida’daki mütevazı evinde yaşama veda etti. Lamarr ve Antheil, ölümlerinden sonra Milli Mucitler Onur Listesi’ne alındı.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The life of Hedy Lamarr: history’s forgotten Hollywood genius: Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.history.co.uk/
- Hedy Lamarr: The Hollywood bombshell whose genius the world tried to ignore. Yayınlanma tarihi: 8 Mart 2018; Bağlantı: https://www.independent.co.uk/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
