Tetrakromasi, renk bilgisini iletmek için dört bağımsız kanala veya gözde dört tip koni hücresine sahip olma durumudur. Tetrakromasi olan organizmalara tetrakromatlar denir. İnsanların çoğu “trikromat”tır ve bu da koni hücrelerimizin üç çeşit olduğunu belirten bir terimdir.
Her bir koni hücresi kendi çapında 100 farklı tonu algılar. Sonucunda bu 3 koni hücresi çeşidi arasındaki olası kombinasyonları düşününce normal bir insanın 1 milyon farklı rengi algılayabildiği öngörülür. Ancak bazı kadınlarda üç değil, dört tip renk fotoreseptörü bulunmaktadır. Bu nedenle de bu kadınlar çoğu insanın asla ayıramayacağı bazı renkleri ayırt edebilirler.
Tetrakromat Nasıl ve Neden Olunur?
Tetrakromatlar, dördüncü bir renk boyutluluğunu görmelerini sağlayan fazladan bir koniye sahiptir. Bu durum genetik bir mutasyondan kaynaklanır. Tetrakromatların kadın olma ihtimalinin daha yüksek olmasının da bir genetik nedeni vardır.
Tetrakromasi mutasyonu yalnızca X kromozomundan geçer. Kadınlar, biri annelerinden (XX) ve diğeri babalarından (XY) olmak üzere iki X kromozomu alır. Her iki X kromozomundan gerekli gen mutasyonunu miras alma olasılıkları daha yüksektir. Erkekler sadece bir X kromozomu alır. Mutasyonları genellikle anormal trikromasi veya renk körlüğü ile sonuçlanır. Anormal trikromasi olan birinin annesi veya kızı, büyük olasılıkla bir tetrakromattır.
İnsanlar da dahil olmak üzere bazı türlerin herhangi bir evrimsel amaç için tetrakromasiye ihtiyacı yoktur. Ancak bazı türlerde tetrakromasi tamamen hayatta kalmakla ilgilidir. Bazı kuşlar, yiyecek bulmak veya bir eş seçmek için tetrakromasiye ihtiyaç duyar.
Ve böcekler ve çiçekler arasındaki karşılıklı tozlaşma ilişkisi, bitkilerin daha karmaşık renkler geliştirmesine neden olur. Bu da böceklerin bu renkleri görmek için evrimleşmesiyle sonuçlanacaktır. Bu şekilde, tozlaşma için hangi bitkileri seçeceklerini tam olarak bilirler.
Tetrakromatlar İle Nasıl Tanıştık?
Tetrakromatların bulunduğuna dair ilk şüpheler 1948 yılında Hollandalı bilimci HL de Vries tarafından yapılan çalışmalarla belirmişti. De Vries’ın çalışmalarında renk körü olan erkeklerin 2 normal 1 mutant, yani yeşil veya kırmızıya karşı daha az hassas olan koni hücresine sahip olmasının yanında; renk körü erkeğin annesinin ya da kızının 1 mutant koni hücresiyle 3 normal koni hücresine (toplamda 4) sahip olduğu tespit etmişti. Bulgunun önemine karşın tetrakromatlar 80’lerin sonuna kadar fazla dikkat çekmedi. İlerleyen süreçte Cambridge Üniversitesi’nden John Mollon konu üzerine çalışmaya başladı.
Yaptığı hesaplamalar sonucunda da toplumda %12 civarındaki kadında tetrakromat göz yapısı bulunması gerektiğini hesaplayacaktı. 2007’de sinirbilimci Gabriele Jordan bu konuda biraz daha farklı bir çalışma yapmaya karar verdi. Çalışmasının sonucunda da cDa29 isimli ilk tetrakromat kadınla tanışmış olduk.
Siz de Bir Tetrakromat Olabilirsiniz
Birçok gerçek tetrakromat asla 4. tip koni hücresini kullanma gereksinimi duymamış olduğundan bu özelliğe sahip olduklarını hiç fark edememiş olabilir. Üzücü olan bir şey varsa bizler Cda29’un gözleri gibi dünyayı göremiyoruz. Bu nedenle de tam anlamıyla diğer renklerin nasıl oldukları hakkında bir fikrimiz yok. Renkli diye nitelendirdiğimiz çoğu şey zaten trikromat bireylerin algılarına göre üretilmiştir. Yani bütün dünyamız trikromatlara göre ayarlıdır.
Concetta Antico, genetik tetrakromasiye sahip bir ressam ve sanat öğretmenidir. Sidney’de büyürken, kendi görsel hayal dünyasında her zaman “biraz alışılmışın dışında” olduğunu söylüyor. Aşağıda onun tarafından yapılmış olan bir resmi görüyorsunuz.
Çok daha fazla çalışmaya ve Jordan’ın çalışmasının doğrulanıp tekrarlarla desteklenmesine ihtiyaç var. Eğer tetrakromatların gerçekten de var olduklarını doğrularsak bu bize sadece insan duyularının sınırları hakkında bilgi vermekle kalmayacak; bilim insanlarına daha hassas yapay duyulu cihazlar üretmeleri ve geliştirmeleri için fırsatlar sunup görüş kabiliyetimizin nasıl işlediği hakkında da daha fazla ipuçları verecek.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Scientists Have Found a Woman Whose Eyes Have a Whole New Type of Colour Receptor. Bağlantı: https://www.sciencealert.com/
- Tetrachromacy (‘Super Vision’);https://www.healthline.com/
- What is tetrachromacy and how do I know if I’ve got it? Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.sciencefocus.com/the-human-body/tetrachromacy/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
Evrimsel süreç dahilinde dişinin toplayıcı olmasının dayattığı bir zorunluluk sonucu kadının tetrakromat gelişkinliği ile açıklanabilir mi bu durum?