Kadın ve erkek beyni temelde farklı mı? Erkekler Mars’tan, kadınlarsa Venüs’ten mi geliyor?
Yüz yılı aşkın bir süre önce, Alman nörolog Paul Julius Möbius, Über den physiologischen Schwachsinn des Weibes (Kadınların Fizyolojik Zihinsel Zayıflığı Üzerine) başlıklı, bugün artık kötü bir ün kazanmış bir kitap yayımladı. Möbius, kadınların beyinlerinin erkeklerin beyinlerinden daha küçük olduğunu ileri sürdü. Buradan hareketle, kadınların biyolojik olarak daha az zeki olduğu sonucuna vardı.
Möbius bu görüşünde yalnız değildi. Aynı dönemde bilim insanı Samuel George Morton, kafatası hacmini ölçmek için deneyler yapıyordu.. Gustave Le Bon da, erkeklerin beyinlerinin genellikle kadınlarınkinden daha büyük olduğunu tespit etmişti.
Bu da bir kere daha erkeklerin bu nedenle daha zeki olduğunun savunulmasına yol açtı. Neysa ki filozof John Stuart Mill bu mantığı çürüttü: Eğer beyin hacmi zekâyı belirliyorsa, o zaman filler ve balinalar insanlardan daha zeki olmalıydı.
Bu yüzden dikkatler, beynin farklı bölgelerinin göreli büyüklüklerine kaydı. Frenologlar, gözlerin hemen üzerindeki beyin bölgesi olan frontal lobun zekâ açısından en önemli bölge olduğunu ve bu bölgenin erkeklerde oransal olarak daha büyük olduğunu öne sürdü. Buna karşılık, frontal lobun hemen arkasında bulunan parietal lobun kadınlarda daha büyük olduğu iddia edildi.
Daha sonra, nöroanatomistler bu görüşü tersine çevirdi: Onlara göre parietal lob aslında zekâ açısından daha belirleyiciydi ve erkeklerde daha büyüktü.
Kadın Ve Erkek Beyninde Cinsiyete Özgü Farklılıklar Var mı?
20. ve 21. yüzyıllarda araştırmacılar, beyin içindeki daha küçük alt bölgelerde cinsiyete özgü özellikler aramaya başladı. En büyük ve en tutarlı cinsiyete bağlı beyin farkı, üreme fizyolojisi ve davranışlarını düzenleyen küçük bir yapı olan hipotalamusta bulundu. Ancak birçok araştırmacının asıl hedefi, yalnızca üreme fizyolojisini değil, düşünme biçimindeki varsayılan cinsiyet farklarını açıklayacak beyin temellerini bulmaktı.
Kadın ve erkek beyinleri üzerine yapılan MRI çalışmaları bugüne dek çoğunlukla tutarsız ve net olmayan sonuçlar vermişti. Bazı uzmanlar, ortalama düzeyde farklılıklar olabileceğini kabul etse de bu farkların genellikle birbirine karıştığını ve cinsiyetler arasında büyük örtüşme olduğunu savunuyordu.
Ancak Stanford Üniversitesi’nden araştırmacılar, 1.500 genç yetişkinin beyin aktivitelerini yapay zekâ ile analiz etti. Her bireye özgü “beyin parmak izi” çıkarıldı ve cinsiyetler karşılaştırıldı. Sonuçlar şaşırtıcıydı.
Görüldüğü üzere, kadınların beyin aktivitesi parmak izleri, erkeklerin beyin aktivitesinden net bir şekilde ayrılıyordu ve iki grup arasında örtüşme yoktu. Bu bulgular, kadınların beyninde dinlenme hâlindeyken gerçekleşen süreçlerin, erkeklerin beyin süreçlerinden anlamlı ölçüde farklı olduğunu güçlü biçimde gösteriyor.
Stanford ekibi, beyin bağlantı desenlerini (fMRI verileriyle) bilişsel işlevlerle, özellikle zeka ile eşleştirdiğinde çarpıcı bir sonuca ulaştı. Erkek beyinlerinde gözlemlenen belirli bağlantı desenleri, erkeklerde zekâyı doğru şekilde öngördü. Ancak bu erkek modeli, kadınlar için işe yaramıyordu.
Benzer şekilde, kadın beyinlerindeki belirli bağlantı desenleri de kadınlarda zekâyı başarılı biçimde öngörüyordu — fakat bu desenler erkeklerde anlamlı bir sonuç vermedi. Bu bulgular, erkek ve kadın beyinlerinde bilişsel işlevleri belirleyen mekanizmaların köklü biçimde farklı olduğunu güçlü biçimde ortaya koyuyor.
Bu Fark Ne Anlama Geliyor?
Kadın ve erkek beyinleri arasında farklar vardır. Ama “farklı” olmak, “daha iyi” olmak anlamına gelmez. Yazarın da vurguladığı gibi: “Elma ve portakal birbirinden farklıdır. Ama bu, elmanın portakaldan üstün olduğu anlamına gelmez.”
Pek çok insan, insan beynindeki cinsiyet farklarının doğuştan geldiğini varsayar. Ancak bu varsayım yanıltıcıdır. İnsanlar çocuklukta çok hızlı öğrenir ve yetişkinlikte öğrenmeye devam eder. İster bir bilgiyi ya da konuşmayı hatırlamak, ister müzik ya da spor becerilerini geliştirmek olsun, öğrenme sinir hücreleri arasındaki bağlantıları, yani sinapsları değiştirir.
Bu nedenle, insan beynindeki cinsiyet farklarının tamamen doğuştan geldiğini varsaymak gerçekçi değildir. Bu farklar, öğrenme yoluyla da ortaya çıkar. Sonuç olarak, beyin yapılarındaki cinsiyet farkları büyük olasılıkla genlerin, hormonların ve öğrenmenin karmaşık ve etkileşimli bir birleşiminden kaynaklanır.
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Eliot L, Ahmed A, Khan H, Patel J. Dump the “dimorphism”: Comprehensive synthesis of human brain studies reveals few male-female differences beyond size. Neurosci Biobehav Rev. 2021 Jun;125:667-697. doi: 10.1016/j.neubiorev.2021.02.026. Epub 2021 Feb 20. PMID: 33621637.
- Ryali, Srikanth & Zhang, Yuan & Angeles, Carlo & Supekar, Kaustubh & Menon, Vinod. (2024). Deep learning models reveal replicable, generalizable, and behaviorally relevant sex differences in human functional brain organization. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 121. e2310012121. 10.1073/pnas.2310012121.
- Luders E, Kurth F. Structural differences between male and female brains. Handb Clin Neurol. 2020;175:3-11. doi: 10.1016/B978-0-444-64123-6.00001-1. PMID: 33008534.
- New Research Finds Huge Differences Between Male and Female Brains. Yayınlanma tarihi: 24 Mayıs 2024. Kaynak site: Bağlantı: New Research Finds Huge Differences Between Male and Female Brains
- McCarthy MM. Multifaceted origins of sex differences in the brain. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2016 Feb 19;371(1688):20150106. doi: 10.1098/rstb.2015.0106. Epub 2016 Feb 1. PMID: 26833829; PMCID: PMC4785894.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
Çok teşekkürler. Matematikle ilgili paylaşımlarınızı herkes okumalı