Baader – Meinhof fenomeni adı kulağa oldukça yabancı gelecektir. Ancak bu alışılmadık adın ne olduğunu bilmeseniz bile muhtemelen bu ilginç olguyu yaşamışsınızdır veya yakında yaşayacaksınız.
Diyelim ki 1970’lerden bir şarkıya denk geldiniz ve şarkıyı çok beğendiniz. Tam bugüne kadar bu şarkıyı neden fark etmediğiniz için kendinize kızarken, gittiniz her yerde bu şarkının çalınmaya başladığını duyuyorsunuz. Etrafınızdaki bir çok kişi bu şarkından bahsediyor. Tüm bunlar sadece bir tesadüf mü, yoksa daha fazlası mı var? Frekans yanılsaması olarak da bilinen Baader – Meinhof fenomeninin dünyasına hoş geldiniz.
Baader – Meinhof fenomeni nedir?
Temel olarak Frekans Yanılsaması, üzerinde düşündüğünüz veya yakın zamanda öğrendiğiniz bir şeyin, çevrenizde birdenbire eskisinden çok daha sık görüldüğü algısıdır. Bu nedenle, gerçekte durum böyle olmasa bile, bu şeyin etrafınızda daha fazla olduğuna inanmanıza neden olur.
Bu sendroma kırmızı (veya mavi) araba sendromu dendiğini de duyabilirsiniz. Diyelim ki diğerlerinden farklı olmak adına kırmızı bir araba almaya karar verdiniz. Ancak kısa süre sonra bunun mümkün olmadığını anlarsınız. Çünkü ne zaman yola çıksanız veya otoparka girseniz etrafınızın kırmızı arabalarla çevrili olduğunu göreceksiniz. Elbette etrafta geçen haftaya göre daha fazla kırmızı araba yoktur. Sadece siz almaya karar verdiğiniz andan itibaren beyniniz kırmızı arabalara yönelmiştir.
‘Baader-Meinhof’ adı nereden geliyor?
Kızıl Ordu Grubu olarak da bilinen Baader-Meinhof Çetesi, 1970’lerde faaliyet gösteren bir Batı Alman terörist grubudur. Aslına bakarsanız bu terör grubunun adının frekans yanılsaması ile de bir ilgisi yoktur. Yazıda ele aldığımız frekans yanılsaması kavramı, 2005 yılında, Stanford Üniversitesi dilbilimcisi Arnold Zwicky tarafından ortaya atılmıştır.
Kızıl Ordu Fraksiyonu, II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Almanya’nın en etkin örgütüydü ve kendini şehir gerillası olarak tanımlıyordu. 14 Mayıs 1970’te Andreas Baader, Ulrike Meinhof, Gudrun Ensslin ve Horst Mahler tarafından kurulan grup başlangıçta solcu aktivizme ve şiddet içermeyen eylemlere odaklandı. Ancak, sonra daha radikal bir yaklaşım benimsedi. Grubun eylemleri ve ideolojisi, Almanya’da ve dünya çapında solcu hareketler üzerinde önemli bir etkiye sahip oldu.
Ancak Baader – Meinhof fenomeni ismi, 1994 yılında, Baader-Meinhof çetesinin adından bir kez bahsettikten sonra sürekli bunu fark eden ve deneyimlerini bir forumda paylaşan bir çevrimiçi mesaj panosu kullanıcısı tarafından icat edilmiştir.
Frekans yanılsaması neden olur?
Beyninizin tek bir günde maruz kaldığı her şeyi düşünün. Bu bilgi yükü beyniniz, hangi şeylerin odaklanmayı gerektirdiğine ve hangilerinin filtrelenebileceğine karar vermek zorundadır. Bu karar sürecinde yepyeni bir bilgiyle karşılaştığınızda, özellikle de onu ilginç buluyorsanız beyniniz bunu fark eder. Bu nedenle beyin bu bilgiyi önemli olarak işaretler ve daha çok ön planda tutar.
Frekans yanılsaması iki psikolojik sürecin sonucudur. İlk olarak seçici dikkat vardır. Seçici dikkat, şu anda bizim için önemli olan şeye odaklanmamızı sağlar. Bu yeni arabamız, yeni bir konu ya da haberlerde gördüğümüz kasırga ya da deprem gibi doğal bir afet olacaktır.
İkincisi, doğrulama yanlılığıdır. Doğrulama yanlılığı, yeni bilgileri var olan mevcut teorilerle, dünya bakışıyla ve inançlarla uyumlu olacak şekilde yorumlamaktan adını alır. Bir şeyi bir veya iki kez fark ettikten sonra, onu gerçekten daha sık gördüğünüz konusunda kendinizle aynı fikirde olmaya başlarsınız. Kırmızı arabaları daha çok fark ettiğimiz için daha fazla kırmızı araba olduğuna dair inancımızı doğrularız.
Baader – Meinhof fenomenine karşı dikkatli olmak gerekir
Genellikle zararsız olmasına rağmen Baader-Meinhof fenomeni bilimsel araştırmalarda sorunlara neden olabilir. Sonucunda bilimsel topluluklar da insanlardan oluşur ve bu nedenle yanılgılara karşı bağışık değildir. Bu nedenle frekans yanılsama sonucunda, önyargılarını doğrulayan kanıtları görmek, buna karşı kanıtları gözden kaçırmaları olasıdır. Ancak elbette araştırmacılar bunu bilirler. Örneğin çift-kör çalışmalar bu nedenle yapılır. Bu çalışmalarda hem özne, hem de araştırıcılar uygulanan tedaviyi veya deneysel koşulu bilmezler. Bu, herhangi birinin “gözlemci önyargısı” sorununu aşmanın bir yoludur.
Frekans yanılsama reklamcılar tarafından da iyi bilinir. Bir şeyin ne kadar farkında olursanız onu isteme olasılığınız da o kadar artar. Bazı reklamların sosyal medya yayınlarınızda görünmeye devam etmesinin nedeni budur. Bir şeyin tekrar tekrar ortaya çıktığını görmek, onun olduğundan daha popüler olduğu varsayımına yol açar ve sonucunda da satın alma olasılığınız artar.
İster her yerde aynı arabayı fark etmek olsun, isterse her metinde yeni öğrenilen bir kelimeyi birdenbire görmek olsun, Baader-Meinhof fenomeni, beynimizin çevremizdeki dünyaya ilişkin algımızı şekillendirme gücünün bir hatırlatıcısıdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What’s the Baader-Meinhof Phenomenon? Yayınlanma tarihi: 5 Eylül 2023. Kaynak site: How Stuff Works. Bağlantı: What’s the Baader-Meinhof Phenomenon?
- What the Baader-Meinhof Phenomenon Is and Why You May See It Again… and Again. Yayınlanma tarihi: 17 kasım 2019. Kaynak site: Healthline. Bağlantı: What the Baader-Meinhof Phenomenon Is and Why You May See It Again… and Again
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
