Linus Pauling tarihe adını tek başına yaptığı çalışmalarla iki Nobel Ödülü alan insan olarak yazdırdı. Kendisi 1954’te Kimya ve 1964’te Barış ödüllerini aldı. Onun kimyasal bağları anlamakta, çözümlemekte ve anlatmakta gösterdiği beceri olmasa organik kimyacılar bize bugün kullandığımız binlerce yapay malzemeyi üretemezlerdi. Ancak ne yazık ki kendisinin adı günümüzde başarılarından ziyade C vitamini konusunda bir sağlık mitini ortaya çıkarması ile hatırlanır.
Öncelikle 2004 yılında kaybettiğiniz, “kimyacıların kimyacısı” diye bilinen Linus Pauling’in hayatı ve çalışmaları hakkında biraz bilgi verelim. Sonra da C vitamini efsanesine geçelim.
Kısaca Linus Pauling
Linus Carl Pauling ABD’de, Oregon’da doğdu. Eğitiminin ardından, California Teknoloji Enstitüsünde yardımcı profesör oldu ve ömrünün çoğunu orada geçirdi. Araştırmalarının odak noktası, moleküllerin yapısını ve birbirleri ile nasıl tepkimeye girdiklerini anlamaktı.
1930’ların başında Pauling çığır açan bir dizi makaleyle, kimyasal bağların kuantum-mekaniksel bir açıklamasını ortaya çıkardı. Karmaşık kristallerin X-ışını kırınımını yorumlamanın beş kuralını oluşturdu. ( Daha fazla bilgi için: Pauling kuralları). Linus Pauling bilimsel çalışmalarının yanında Barış kampanyaları da yürüttü. Bunun sonucunda ABD ile Vietnam arasında arabuluculuk çabalarından ötürü 1963’te Nobel Barış Ödülünü aldı.
Pauling biyolojik moleküllere büyük ilgi duydu ve orak hücreli aneminin moleküler bir hastalık olduğunu keşfetti. Pauling’in bir başka araştırma konusu da insan sağlığı üzerinde vitaminIerin oynadığına inandığı rolü üzerineydi.
C Vitamini Efsanesi Nasıl Başladı?
C vitamini ile ilgili bir hikaye iskorbüt ile başlamalıdır. Bu vitaminin diğer adı askorbik asittir. Bu da “iskorbüt önleyici” anlamına gelir. C vitamini vücut dokusunu oluşturmak ve onarmak için gereklidir. Yoksunluğunda morarma, kanama, diş kaybı gibi bir dizi semptomlar oluşacaktır.
İskorbüt hastalığı, C vitamini yetersizliği sonucunda oluşur. İskorbüt hastalığı daha çok denizcilerde rastlandığı için denizcilik hastalığı olarak da bilinmektedir. Modern çağa kadar iskorbüt, taze yiyeceğe erişimi olmayanlarda, özellikle uzun deniz yolculuklarına çıkan denizciler ve ortaçağ şehir sakinlerinde önemli bir ölüm nedeniydi.
1747’de, doktor James Lind bir düzine iskorbüt hastasını ikişerli altı gruba ayırdı ve her gruba farklı bir tedavi uyguladı. Her gün iki portakal ve bir limon verilen hastalar diğerlerinden daha hızlı iyileşme göstermişti. Zaman içinde bu hastalığın belirli besinlerin eksikliği sonucunda olduğu anlaşıldı.
Sonrasında, 1900 yılı civarında yeni bir kavram ortaya çıkmaya başladı: gıda eksikliği ve bunun için belli kimyasal bileşenlere ihtiyaç duyulduğu fikri. Bu dönemde araştırmalar arka arkaya geldi. Sonunda 1928’de Albert Szent-Györgyi limonda bulunan ve iskorbüte karşı etkili olduğu anlaşılan C vitaminini izole etti. Soğuk algınlığını önlemek için her gün C vitamini alma fikri de bu dönemde yaygınlaşmaya başladı.
Linus Pauling’in C Vitaminine Olan Takıntısı
1960’taki bir konuşma sırasında Pauling, bilimdeki heyecan verici keşifleri takip etmek için 25 yıl daha yaşayabileceğini umduğunu söylemişti. Onu dinleyen kişilerden biri olan Irwin Stone, Pauling’in kariyerinin gidişatını değiştirecekti. Pauling’e yazdığı bir mektupta Stone, daha uzun yaşamak için her gün 3.000 mg C vitamini almasını tavsiye etti.
Pauling, Stone’un tavsiyesini aldıktan sonra ” daha canlı ve sağlıklı ” hissetmeye başladığını söyledi. Sonrasındaki birkaç yıl içinde Pauling, C vitamini alımını artırdı ve sonunda günde 18.000 mg aldı. İlerleyen süreçte de C vitamini onun bilimsel takıntısı haline geldi.
Pauling’in 1970’te yayınladığı “C vitamini ve soğuk algınlığı” isimli kitabı; yazarının güven verici ismi nedeni ile, tüm dünyada kabul gören, yüksek doz C vitamininin soğuk algınlığını önleyeceği iddiasının temelini oluşturdu. 1976’da ikinci kitap yayınlandı.
Bu kitapta C vitamini dozu daha da yükseltilmişti. Ayrıca bu yüksek doz vitaminin gribe karşı da koruyacağı iddia edilmişti. C vitamini serisinin son kitabı da aynı çizgiyi sürdürdü. Pauling, daha da yüksek dozun kanseri de önleyeceğini iddia etti. C vitamini çılgınlığı da böyle başladı.
C Vitamini Sizi Grip Olmaktan Korumayacaktır
Kitapta önerilen C vitaminini doğal yoldan almak imkansız olduğundan C vitamini satışları arttı. Vitaminleri yüksek doz alarak sağlıklı olmak ve böylece hastalıklardan korunma fikri de bu şekilde başladı. Ancak maalesef, tüm başarılarına rağmen, bu öngörüsü tıp dünyasını ikiye ayırdı. Sonucunda bu da onun ününe zarar verecekti.
Normal günlük C vitamini dozu tüketen ve soğuk algınlığı olan hastalar ile ilgili yapılan 30 çalışmayı içeren bir inceleme, bu vitaminin soğuk algınlığı süresini yüzde 8 oranında azalttığını buldu. Bu, soğuk algınlığınız beş gün sürerse, yaklaşık 10 saat kısalabileceği anlamına gelir.
Araştırmacılar ayrıca C vitamini takviyelerinin kanser riskini azaltıp azaltmadığını incelemek için çok çaba sarf ettiler. Ancak klinik deneylerden elde edilen kanıtlar, C vitamini takviyelerinin böyle bir etkisinin olmadığını gösterdi. Aynı durum C vitamini ile pnömoni (zatürre) arasında da geçerliydi.
Linus Pauling, günümüzde kazandığı iki Nobel ödülü ile değil, daha ziyade C vitamini konusundaki iddiaları ile hatırlanır. Hepimiz zaman zaman soğuk algınlığına yakalanırız. Sonucunda C vitamini takviyeleri kadar basit bir şeyin anlamlı bir fark yaratması harika olurdu.
Ama ne yazık ki, C vitamini takviyelerinin semptomlar üzerinde sadece küçük bir etkisi vardır. Kısacası, soğuk algınlığımız için C vitamini tüketmeniz gerektiği fikri bir efsanedir. Bu efsane ilaç şirketleri tarafından da desteklendiği için varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- The Right Chemistry: Linus Pauling and vitamin C; https://montrealgazette.com
- How Linus Pauling duped America into believing vitamin C cures colds; Yayınlanma tarihi: 27 Şubat 2015; Bağlantı: https://www.vox.com/
- Monday’s medical myth: vitamin C prevents colds; Yayınlanma tarihi: 4 mayıs 2012; Bağlantı: https://theconversation.com/
- Common colds: Does vitamin C keep you healthy?; Yayınlanma tarihi: 8 Ekim 2020; Bağlantı: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279544/
Matematiksel
