Sebze yemeyi sevmeyen çocuklara ebeveynleri tarafından sık verilen tavsiyelerden birisi “Havuç ye, göze iyi gelir!” biçimindedir. Eğer siz de çocukluğunuzda göz sağlığınız adına bir sürü havuç yemek zorunda kalan ve halen gözlük kullanan birisi iseniz, bu sözün gerçeklik payını sorguluyor olmalısınız.
Elbette her sebze vücudumuz için faydalıdır. Çok çeşitli vitaminler, antioksidanlar ve mineraller içeren havuç da, çeşitli hastalıklara karşı savaşmaya yardımcı olan önemli bir besindir. Ayrıca yeterli miktarda A vitamini almak sağlıklı gözler için önemlidir.
Havuç, temel olarak retinal (A vitamininin aktif formu) ve beta-karoten (havuca kendine özgü rengini veren) içerir. Ancak havuçlar beta-karoten içeren tek yiyecek değildir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, bazı (hepsi değil) sarı ve turuncu renkli sebzeler ve meyveler de yüksek miktarda beta-karoten içerir.
A vitamini iki ana formda bulunur; önceden oluşmuş A vitamini ve provitamin A. Önceden oluşturulmuş A vitamini, karaciğer, balık, yumurta sarısı ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunan aktif A vitamini formudur. Bu gıdaları yediğinizde A vitamini vücut tarafından kullanılmaya hazırdır.
Ancak provitamin A bileşikleri (beta-karoten dahil) A vitamininin öncülleridir. Bu durumda vücuda girdikten sonra aktif A vitaminine dönüştürülmesi gerekir. Gelişmiş ülkelerde yaşayan çoğu insan için yeterli A vitamini alımı sorun değildir. Bu nedenle daha fazla havuç göz için önemli bir fark yaratmayacaktır. Sağlıklı bir biçimde besleniyorsanız, muhtemelen zaten yeterli A vitamini alıyorsunuzdur.
Ancak havuç ve A vitamini ile yüklü bir beslenme biçimi, daha sağlıklı gözlere sahip olmanızı sağlamaz. Aslında havucun göze iyi geldiği ve hatta karanlıkta görme yeteneğini güçlendirdiği söylentisi bir savaş propagandası olarak başlamıştır.
Havuç İle Göz İlişkisi Hayatımıza Nasıl Dahil Oldu?
İkinci Dünya Savaşı’nda, Britanya’ya yönelik en büyük tehdit, Alman ordusunun sık sık yaptığı gece baskınlarıydı. Bu nedenle İngilizler, Almanları yenmek için bir plan yapmak zorunda kaldı. Sonunda İngiliz Hava Kuvvetleri Alman bombardıman uçaklarını, karanlık ve sisli gecelerde başarılı bir şekilde tespit ederek onları püskürtmeyi başardı. Üstelik bunu havuçlar sayesinde yaptı. En azından İngilizlerin Almanları inandırdığı şey buydu…
Şehirlerinin bombalanmasının önüne geçmek isteyen İngilizler, geniş ölçekli elektrik kesintileriyle Alman pilotların hedefleri görmesini zorlaştırıyordu. Daha sonra da geliştirdikleri radar teknolojisiyle Alman savaş uçaklarını şehirlere yaklaşamadan tespit edip etkisiz hâle getirmeye başladılar.
Dikkatleri radardan uzaklaştırmak isteyen İngilizler, propaganda kampanyaları aracılığıyla, Almanları havuç yemenin karanlıkta görüşü iyileştirdiğine ikna etti. Birleşik Krallık Gıda Bakanlığı’na göre havuç yemek pilotların başarısının anahtarıydı. Ancak gerçekte, Kraliyet Hava Kuvvetleri pilotları, uçaklarının yerleşik radar ekipmanı nedeniyle gece görevlerinde çok etkiliydi.
Almanların buna ne ölçüde inandığı hâlen net olarak bilinmiyor. Sonuçta havuç tarlalarını bombalamadıkları için inanmamışta olabilirler. Ancak bu propaganda İngilizleri ikna etmiş gibi gözüküyor. Savaş sırasında İngiltere’de elektrik kesintileri sık yaşanan bir durumdu. Bu nedenle İngiliz halkı havuç yemenin karanlıkta daha iyi görmelerini sağlayacağına kolayca inandı.
İlerleyen süreçte, yiyecek sıkıntısı sonucunda şeker karneye bağlanınca havuç şekere alternatif bir sebze olarak daha da fazla tüketilmeye başlanacaktı. Hatta çocuklara savaş zamanı dondurma alternatifi olarak bir çubuk üzerinde havuç bile verilecekti. Yine de soru şu: Havuçlar gerçekten görme yeteneğini geliştirir mi, yoksa bu kurgu mu?
Havuç Yemek Karanlıkta Daha İyi Görmemizi Sağlar mı?
Cevap kısmen evet, belirli koşullar altında havuç yemek görme yeteneğini iyileştirmeye yardımcı olur. A vitamini, gözün ışığı beyne iletilebilen bir sinyale dönüştürmesine yardımcı olur ve insanların düşük ışık koşullarında görmelerini sağlar.
Her yıl tahmini 250.000 ila 500.000 çocuk A vitamini eksikliği nedeniyle kör oluyor. Nepal veya Hindistan gibi yetersiz beslenen insanların aşırı A vitamini eksikliğinden muzdarip olduğu ortamlarda, vitamin veya beta-karoten takviyelerinin gece görüşünü iyileştirdiği gösterilmiştir.
Bununla birlikte, havuç yemek sıradan sağlıklı bir insanın gözlerini iyileştirmez. Aslında sadece A vitamini eksikliği olan biri için büyük bir fark yaratacaktır. Genellikle göz problemleri diyabetten kaynaklanır veya yaşa bağlıdır. Sonucunda bunların hiçbiri havuç yiyerek tedavi edilemez.
A vitamininin yanı sıra çinko, C vitamini ve E gibi diğer besinler, omega-3 yağ asitleri sağlıklı gözler için gereklidir. Sonuç olarak havuçların karanlıkta görüşü iyileştirebileceği varsayımının yarı efsane yarı gerçek olduğunu söyleyebiliriz.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Fact or Fiction?: Carrots Improve Your Vision. Yayınlanma tarihi: 23 Haziran 2014; Bağlantı: Fact or Fiction?: Carrots Improve Your Vision/
- A WWII Propaganda Campaign Popularized the Myth That Carrots Help You See in the Dark. Yayınlanma tarihi: 13 Ağustos 2013; Kaynak site: Smithsonian Magazine. Bağlantı: A WWII Propaganda Campaign. Popularized the Myth That Carrots Help You See in the Dark
- The Myth That Carrots Are Good For Your Eyes Came From A WWII Propaganda Campaign. Yayınlanma tarihi: 2 Mart 2022; Kaynak site: War History. Bağlantı: The Myth That Carrots Are Good. For Your Eyes Came From A WWII Propaganda Campaign
Matematiksel
