Sebze yemeyi sevmeyen çocuklara ebeveynleri tarafından sık verilen tavsiyelerden birisi havuç yemek ile ilgilidir. “Havuçlarını ye, gözlerine iyi gelir!” Eğer siz de çocukluğunuzda daha iyi görmek adına bir sürü havuç yemek zorunda kalan ve halen gözlük kullanan birisi iseniz, bu sözün gerçeklik payını sorguluyor olmalısınız.
Öncelikle bu söylemin kısmen doğru olduğunu belirtelim. Elbette her sebze vücudumuz için faydalıdır. Çok çeşitli vitaminler, antioksidanlar ve mineraller içeren havuç da, çeşitli hastalıklara karşı savaşmaya yardımcı olan önemli bir besindir.
Ancak havuç yemenin karanlıkta görme yeteneğini güçlendirdiği ve genel anlamda görme duyusunu iyileştirdiği söylentisi aslında bir savaş propagandası olarak başlamıştır. ( Göz atmak isterseniz: Psikolojik Savaş Nedir? Gri, Beyaz Propaganda Renkleri Ne Anlama Gelir?)
Havuç Yeme Efsanesi Hayatımıza Nasıl Dahil Oldu?
İkinci Dünya Savaşı’nda, Britanya’ya yönelik en büyük tehdit, Alman ordusunun sık sık yaptığı gece baskınlarıydı. Bu nedenle İngilizler, Almanları yenmek için bir plan yapmak zorunda kaldı. Sonunda İngiliz Hava Kuvvetleri Alman bombardıman uçaklarını, karanlık ve sisli gecelerde başarılı bir şekilde tespit ederek onları püskürtmeyi başardı. Üstelik bunu havuçlar sayesinde yaptı. En azından İngilizlerin Almanları inandırdığı şey buydu…
Şehirlerinin bombalanmasının önüne geçmek isteyen İngilizler, geniş ölçekli elektrik kesintileriyle Alman pilotların hedefleri görmesini zorlaştırıyordu. Daha sonra da geliştirdikleri radar teknolojisiyle Alman savaş uçaklarını şehirlere yaklaşamadan tespit edip etkisiz hâle getirmeye başladılar.
Dikkatleri radardan uzaklaştırmak isteyen İngilizler, propaganda kampanyaları aracılığıyla, Almanları aşırı havuç yemenin karanlıkta görüşü iyileştirdiğine ikna etti. Birleşik Krallık Gıda Bakanlığı’na göre havuç yemek pilotların başarısının anahtarıydı. Ancak gerçekte, Kraliyet Hava Kuvvetleri pilotları, uçaklarının yerleşik radar ekipmanı nedeniyle gece görevlerinde çok etkiliydi.
Almanların buna ne ölçüde inandığı hâlen net olarak bilinmiyor. Sonuçta havuç tarlalarını bombalamadıkları için inanmamışta olabilirler. Ancak bu propaganda İngilizleri ikna etmiş gibi gözüküyor. Savaş sırasında İngiltere’de elektrik kesintileri sık yaşanan bir durumdu. Bu nedenle İngiliz halkı havuç yemenin karanlıkta daha iyi görmelerini sağlayacağına kolayca inandı.
İlerleyen süreçte, yiyecek sıkıntısı sonucunda şeker karneye bağlanınca havuç şekere alternatif bir sebze olarak daha da fazla tüketilmeye başlanacaktı. Hatta çocuklara savaş zamanı dondurma alternatifi olarak bir çubuk üzerinde havuç bile verilecekti. Yine de soru şu: Havuçlar gerçekten görme yeteneğini geliştirir mi, yoksa bu kurgu mu?
Havuç Yemek Karanlıkta Daha İyi Görmemizi Sağlar mı?
Cevap kısmen evet, belirli koşullar altında havuç yemek görme yeteneğini iyileştirmeye yardımcı olur. A vitamini, gözün ışığı beyne iletilebilen bir sinyale dönüştürmesine yardımcı olur ve insanların düşük ışık koşullarında görmelerini sağlar.
Her yıl tahmini 250.000 ila 500.000 çocuk A vitamini eksikliği nedeniyle kör oluyor. Nepal veya Hindistan gibi yetersiz beslenen insanların aşırı A vitamini eksikliğinden muzdarip olduğu ortamlarda, vitamin veya beta-karoten takviyelerinin gece görüşünü iyileştirdiği gösterilmiştir.
İnsan vücudunun A vitaminini üretebilmesi için belirli kimyasallara ihtiyacı vardır. Havuca rengini veren beta-karoten pigmenti, vücudumuzda A vitamininin bir formu olan retinal adlı moleküle dönüşür. Yani beta-karoten gibi vitaminleri içeren bitkisel ve hayvansal besinleri tüketmek A vitamini üretmek için ilk adımdır.
Havuç Yemek Sağlıklı Bir İnsanın Gözlerindeki Sorunları İyileştirmez
Bununla birlikte, havuç yemek sıradan sağlıklı bir insanın gözlerini iyileştirmez. Aslında sadece A vitamini eksikliği olan biri için büyük bir fark yaratacaktır. Genellikle göz problemleri diyabetten kaynaklanır veya yaşa bağlıdır. Sonucunda bunların hiçbiri havuç yiyerek tedavi edilemez.
A vitamininin yanı sıra çinko, C vitamini ve E gibi diğer besinler, omega-3 yağ asitleri sağlıklı gözler için gereklidir. Havucun yanı sıra ıspanak, tatlı patates, marul, pırasa ve maydanoz gibi bitkisel gıdalar ile ton balığı, somon balığı, keçi sütü, inek sütü, yumurta ile ciğer gibi hayvansal gıdalar görme keskinliğini korur. Sonuç olarak havuçların karanlıkta görüşü iyileştirebileceği varsayımının yarı efsane yarı gerçek olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca göz atmanızı öneririz: C Vitamini Efsanesi ve İstemeden Bunu Bize Kazandıran Linus Pauling
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Fact or Fiction?: Carrots Improve Your Vision. Yayınlanma tarihi: 23 Haziran 2014; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com/article/fact-or-fiction-carrots-improve-your-vision/
- A WWII Propaganda Campaign Popularized the Myth That Carrots Help You See in the Dark. Yayınlanma tarihi: 13 Ağustos 2013; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com
- The Myth That Carrots Are Good For Your Eyes Came From A WWII Propaganda Campaign. Yayınlanma tarihi: 2 Mart 2022; Bağlantı: https://www.warhistoryonline.com
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
