Tıp ve Sağlık

Böbrek Taşı Nedir ve Nasıl Oluşur?

Vücuttan dışarı atılırken katlanması zor acılar çektiren böbrek taşı görülme sıklığı her geçen yıl artıyor. 17 santimetre çapa ve bir kilogramı aşan kütleye kadar büyüyebilen böbrek taşlarını insan popülasyonun yaklaşık yüzde onluk kısmı yaşamlarında en az bir kez tecrübe ediyor.

Tarihi kanıtlara göz attığımız zaman böbrek taşlarının aslında çok eski zamandan beri insanları rahatsız ettiğini görüyoruz. Yani modern zaman hastalığı da sayılmazlar. Bu da insanın aklına elbette bir böbrek taşı neden oluşur sorusunu getiriyor.

Böbrek taşları, idrarda atık kimyasalları sulandırmak için yeterli sıvı olmadığında böbreklerde oluşan sert kütlelerdir.

Üç binden fazla bileşene sahip idrarımızda kalsiyum, potasyum, sodyum, oksalat, ürik asit ve fosfat gibi mineral ve bileşikler de yer alır. Bu bileşenler, derişimleri arttığında veya idrarın asitliği önemli ölçüde değişime uğradığında bir araya gelerek kristalleşir.

Boşaltım sistemi ortamındaki şartlar değişmediği müddetçe kristaller büyümeye ve birleşmeye devam ederek taşa dönüşür. Bunun sonucunda da böbrek içerisinde, idrarı mesaneye taşıyan üreter borucuklarında, idrar kesesinde ya da idrarı vücut dışına atan üretrada sert kütleler oluşma riski ortaya çıkar.

Dört ana böbrek taşı türü vardır: kalsiyum oksalat / kalsiyum fosfat, ürik asit, struvit (magnezyum amonyum fosfat) ve sistin. Kalsiyum oksalat en yaygın oluşan kristal türüdür ve böbrek taşlarının %80’ini oluşturur. Daha az yaygın olarak kalsiyum fosfat veya ürik asitten oluşur. Magnezyum amonyum fosfat adlı bileşiğin birikimi ile strüvit taşları oluşur.

böbrek taşı
Farklı büyüklüklerdeki böbrek taşları. 17 santimetre çapa ve bir kilogramı aşan kütleye kadar büyüyebilen böbrek taşlarını insan popülasyonun yaklaşık yüzde onluk kısmı yaşamlarında en az bir kez tecrübe ediyor.

Bu taşlar bakteriyel enfeksiyon sonucunda idrar pH’ının yükselmesi ile ortaya çıkar. Sonrasında da çok hızlı büyüyerek böbrek hasarına yol açar. En az rastlanan ise, sistinüri adlı genetik hastalık sonucu, sistin amino asidinin idrarda birikmesiyle meydana gelen sistin taşlarıdır.

Böbrek Taşı Nasıl Tespit Edilir?

Böbrek taşı hareket edene dek tespit etmek zordur. Ancak taş, üretere doğru harekete geçtiğinde taşın keskin kenarları üriner yolun duvarlarını çizer. Dokuda bulunan sinir uçları şiddetli ağrı sinyallerini sinir sistemine yollar. Bu duruma mide bulantısı, kusma, idrar yaparken yanma gibi semptomlar eşlik eder. Bu noktada ise fark etmemeniz imkansızdır.

Eğer taş idrar akışını tıkayacak kadar büyürse, enfeksiyon oluşur. Ayrıca idrarın geri kaçmasına sebep olur. Böylece böbrek kendisine zarar vermeye başlar. Çoğu zaman böyle ciddi durumlar ortaya çıkmaz. Aslına bakarsanız bu gibi durumlarda tedaviye gerek bile duyulmaz.

5 milimetre çapından daha küçük olan taşlar genellikle kendi kendine vücuttan atılır. Eğer taş biraz daha büyükse alfa blokerler gibi ilaçlar üreterdeki kasları gevşetmek için alınabilir. Bu ilaçlar taşın geçmesini kolaylaştırır. Bir diğer ilaç türü olan potasyum sitrat daha az asidik idrar oluşturacak şekilde taşları çözer.

Çapı 10 milimetreye kadar olan taşlara orta boylu taşlar denir. Tedavi yöntemi olarak ses dalgaları ile parçalanarak vücuttan atılırlar. Ekstrakorporal şok kullanan litotripsi yüksek yoğunluklu dalgalar kullanır ve ultrasonik enerjiyi direkt taşlara odaklar. Bu dalgalar taşın içerisinde titreşimler oluşturur. Bu kombine olan güçler taşın küçük parçalara bölünmesini sağlar.

Böylece vücuttan çok daha kolay bir şekilde çıkarlar. Eğer taş çok büyükse, cerrahi yöntemler gerekli olur. Bugüne kadar kaydedilen en büyük böbrek taşı 1 kilogramdan daha fazla ağırlıktaydı ve çapı 17 santimetreden büyüktü.

Böbrek taşı oluşumunu engellemek için neler yapmalı?

Tüm böbrek taşı türlerinin oluşum sebeplerinde liste başında yeterince sıvı tüketmemek yer alıyor. Hatta bilim insanları, küresel ısınma yüzünden insan vücudunun daha sık suya gereksinim duyması nedeniyle görülme oranlarında artış yaşanacağından endişeleniyor. ( Göz atmak isterseniz: Ne Kadar Su İçmeliyiz? Yeterince İçmezsek Ne Olur?)

Vücudumuzun su ihtiyacı, metabolizma, beslenme biçimi, iklim ve giyim gibi bir dizi faktöre bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterir. Günlük su tüketimi ile ilgili ilk resmi öneri 2004 yılında yapılmıştır. Buna göre ılıman bir iklimde yaşayan, sağlıklı bir yetişkinin sıvı alımı; Erkekler için günde yaklaşık 15,5 bardak (3,7 litre), kadınlar için günde yaklaşık 11,5 bardak (2,7 litre) olarak belirlenmiştir.

Sıvı tüketiminin artması sonucunda kalsiyum oksalat ve diğer iyonlar suda çözünecektir. Ispanak, çikolata, çay ve patates gibi besinlerde bol miktarda bulunan oksalatın sık tüketilmesi kalsiyum oksalat taşlarının oluşmasını tetikler.

Araştırmacılar böbrek taşı üretimine meyilli bünyelerde bol su tüketiminin, kristalleşme potansiyeli bulunan bileşenlerin seyreltilerek uzaklaştırılmasında yardımcı olduğunu bildiriyor. Ayrıca böbrek taşları kalsiyumlu yapılar olsa da kalsiyumlu besinlerin belirli bir doza kadar tüketilmesi de tavsiye ediliyor. Zira, besinlerdeki kalsiyum, bağırsaklarda oksalat bileşenine bağlanarak etkenin böbreklere ulaşmasını engelliyor.


Kaynaklar ve İleri Okumalar:


Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel


Editör

Bu yazı gönüllü yazarlarımız tarafından hazırlanmış veya sitemiz editörleri tarafından belirtilen kaynaktan aslına uygun kalınarak eklenmiştir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu