Modern hayatın temposunda hepimizin ortak bir şikâyeti var: bir günü 24 saate sığdırmakta zorlanıyoruz. Üstelik bu sürenin yaklaşık üçte birini uyuyarak geçiriyoruz. Peki, bu zamanı tamamen boşa harcamak yerine değerlendirebilsek? Mesela uyurken İngilizce ya da başka bir şey öğrensek?
İşte tam da bu düşünceyle, öğrenciler uzun zamandır sabah uyandıklarında bilgileri zihinde bulmayı umarak kitaplarının üzerinde uyuyor. Ya da bir adım daha ileri gidip, kitapta yer alan bilgileri seslendirerek ses kaydı oluşturuyor ve bu kaydı uyurken sabaha kadar dinlemeye çalışıyorlar. Şimdi “Bu yöntemler gayet mantıklı” dediğinizi duyar gibiyim. Ama ne yazık ki, bunların hiçbiri beklendiği gibi çalışmaz.
Aslında, bazen hipnopedi olarak anılan uyku destekli öğrenmenin birçok savunucusu olmuştur. Bu kişiler, tekniğin olağanüstü sonuçlar vereceğini öne sürmüş, hatta bu konuda iddialarını pazarlama stratejilerine dönüştürmüştür.
Uyku destekli öğrenme, zamanla birçok popüler kitapta, televizyon programında ve filmde işlenen, dikkat çekici bir temaya dönüştü. Peki bu fikir nasıl ortaya çıktı? Neden uykuda öğrenme düşüncesi bu kadar cazip geldi?
Bunun temelinde hem bilimsel merak hem de zamana karşı hissettiğimiz sürekli baskı yatıyor. İnsanlar, verimliliği artırmak ve geçen her anı değerlendirmek için sürekli yeni yollar arıyor. Uyku gibi doğal ve pasif bir süreci aktif bir öğrenme fırsatına çevirmek fikri, bu yüzden son derece çekici ve umut vericidir.
Uykuda Öğrenme Konusunda Yapılan Bir Kaç Çalışma
1942 yılında Profesör Lawrence LeShan, uyku sırasında öğrenmenin mümkün olup olmadığını test etmek amacıyla dikkat çekici bir deney gerçekleştirdi. Bir yaz kampında kalan ve tırnak yeme alışkanlığı olan yirmi çocuğun bulunduğu bir odada, “Tırnaklarım biber gibi acı” cümlesinin kaydedildiği bir ses kaydını, çocuklar uyuduktan sonra her gece çaldı. Bu süreç tam 54 gün sürdü.
Deney boyunca bir hemşire düzenli olarak çocukların tırnaklarını kontrol etti. Bu süre zarfında yalnızca bir çocuk bu alışkanlığı bırakmış gibi görünüyordu. Ancak bir noktada kullanılan ses cihazı bozuldu. LeShan ise çalışmayı yarıda bırakmak istemedi. Bu sefer kaydın yerini kendisi aldı ve her gece çocukların odalarında tam 300 kez aynı cümleyi tekrar etti: “Tırnaklarım biber gibi acı.”
İki hafta sonra yapılan kontrollerde, bu kez yedi öğrencinin daha tırnak yeme alışkanlığından vazgeçtiği gözlendi. Böylece LeShan, %40’lık bir başarı oranı elde etmiş oldu. Peki, bu sonuç uykuda öğrenmenin gerçekten işe yaradığını mı gösteriyordu?
O dönemde birçok araştırmacı bu soruya “evet” demeye eğilimliydi. 1947’de Kuzey Carolina Üniversitesi’nde yapılan bir başka çalışmada, uykuda öğrenme cihazları kullanan öğrencilerin bazı sözcükleri daha hızlı öğrendiği bildirildi. 1952 yılında George Washington Üniversitesi’nde yapılan bir deneyde ise, katılımcıların bir dizi Çince sözcüğü daha çabuk ezberlediği öne sürüldü.
Benzer şekilde, bir grup araştırmacı denizcilere Mors kodunu uyurken dinletti. Sonuçlar, bu grubun Mors alfabesinde diğer denizcilere kıyasla üç hafta daha hızlı ilerlediğini gösterdi. Tüm bu bulgular, o dönemde uyku destekli öğrenmeye dair beklentileri ciddi biçimde artırdı. Araştırmalar arka arkaya olumlu sonuçlar gösteriyordu. Ancak bu erken bulgular, çok önemli bir ihtimali göz ardı ediyordu.
Dinletilen ses kayıtları, deneklerin uyanmasına neden olmuş olabilirdi. Asıl problem, bu çalışmalarda deneklerin gerçekten uykuda olup olmadığını anlamak için beyin dalgalarının izlenmemiş olmasıydı. Yani deneyler sırasında katılımcıların gerçekten uyudukları doğrulanmamıştı.
Daha sonra yapılan ve beyin dalgalarını izleyerek deneklerin uyku durumunu kesin biçimde belirleyen kontrollü araştırmalar, uyku sırasında öğrenmenin etkili olduğuna dair çok az kanıt buldu. Çoğu durumda hiç kanıt bulunamadı. Böylece, önceki olumlu sonuçların büyük ölçüde yöntemsel eksikliklerden kaynaklandığı ortaya çıktı.
Uyurken İngilizce Öğrenmek Mümkün mü?
2019 yılında yapılan bir çalışma bu konuda bir miktar umut vaat ediyor gibiydi. “Uyurken yeni bir dil öğrenin!” kötü bir reklamın başlangıç sloganı gibi gelecektir. Ancak araştırma bunun kısmen doğru olabileceğini söyledi.
Çalışmada araştırmacılar, insanların yavaş dalga uykusunda yabancı kelimelerle çevirileri arasında bilinçsiz düzeyde bağlantılar kurup kuramayacaklarını test etti. Almanca konuşan katılımcılar, uydurma kelime çiftlerini içeren bir ses kaydını dinleyerek uyudular.
Sabah uyandıklarında, bu kelimeler çevirisiz şekilde tekrar sunuldu. Uyurken kayıt dinlediklerini bilmeyen katılımcılardan, her kelimenin temsil ettiği nesneyi hayal edip boyutunu tahmin etmeleri istendi. Böylece uykuda oluşan bilinçsiz hafıza izleri ölçülmeye çalışıldı.
Araştırmacılar, katılımcıların yabancı kelimeleri rastlantı ihtimalinden %10 daha yüksek bir doğrulukla sınıflandırabildiğini buldu. Sonuçlar, araştırmacıların kullandığı yöntemin beyinde hafıza izleri oluşturduğunu, yani anıların depolanmasına yardımcı olan değişimlere yol açtığını gösteriyor.
Siz Uyusanız Bile Aslında Beyniniz Uyumaz
Uzun zamandır bilinen bir gerçek var: Uyku, öğrenme sürecinde önemli bir rol oynar. Uykudayken beynimiz, gün içinde karşılaştığımız bilgi ve olayları düzenler ve pekiştirir. Önemli bilgiler hafızaya kaydedilirken, önemsiz olanlar silinerek yeni öğrenmeler için yer açılır. Bu çalışma, uykunun yalnızca geçmiş bilgileri düzenlemekle kalmadığını, aynı zamanda yeni bilgilerin temelini de atabileceğini gösteriyor.
Sonucunda bu araştırma uyku sırasında öğrenmenin sınırlı da olsa mümkün olabileceğini ortaya koydu. Ancak bu süreç, geleneksel anlamda aktif öğrenmeden çok farklı işliyor ve daha çok bilinçsiz hafıza izleriyle sınırlı kalıyor.
Sonuç Olarak
Bilim insanları şimdi, bu tür hafıza izlerinin nasıl daha etkili kullanılabileceğini ve uyku sırasında öğrenmeyi güvenilir biçimde artırmanın mümkün olup olmadığını araştırıyor. Bu nedenle, yeni bir dil öğrenmek istiyorsanız, bunu hala eski moda şekilde yapmanız gerekmektedir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- New Study Says We Can Prime Our Brains to Learn While We Sleep. Yayınlanma tarihi: 1 Şubat 2019. Kaynak site: Discover MagazineBağlantı: New Study Says We Can Prime Our Brains to Learn While We Sleep./
- Eric H. Chudler, Lise A. Johnson; Quick Answers to Quirky Questions About the Brain; W. W. Norton & Company; 2017
- Logie, Robert & Maylor, Elizabeth & Sala, Sergio & Smith, Geoff. (2004). Working memory in event‐ and time‐based prospective memory tasks: Effects of secondary demand and age. European Journal of Cognitive Psychology – EUR J COGN PSYCHOL. 16. 441-456. 10.1080/09541440340000114.
- Druckman, D., & Bjork, R. A. (Eds.). (1994). Learning, remembering, believing: Enhancing human performance. National Academy Press.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
