Hayat, bazen küçük görünen bir kararın, beklenmedik şekilde büyük sonuçlar doğurmasıyla yön değiştirir. Bu yazıda anlatacağımız hikâye de tam olarak böyle bir örnek. Kahramanımız, 1885 doğumlu, zengin ve kültürlü bir genç: Harry Elkins Widener.
Harvard Üniversitesi mezunu olan Widener, daha yirmili yaşlarının sonunda 3.000’den fazla nadir eserden oluşan bir koleksiyona sahipti. 1912 yılında, oldukça ender bulunan bir kitabı almak için ailesiyle birlikte İngiltere’ye gitti. Kitabı edindikten sonra, dönüş yolculuğu için deniz yolunu tercih etti. Ne yazık ki seçtiği gemi, tarihin en trajik deniz kazalarından birine sahne olan RMS Titanik’ti.
Dünyanın gördüğü en süslü kitaplardan biri de o yolculuktaydı. Ömer Hayyam‘ın Rubailerin mücevherlerle bezeli özel baskısı, Nisan 1912’de Londra’dan New York’a gönderilmek üzere Titanik’e yüklenmişti. Bu olağanüstü eser, 40 x 35 cm boyutundaydı. Üzerinde 1.050 adet değerli taş (yakut, zümrüt ve topaz), yaklaşık 9 metrekare altın varak vardı.
Kitabın yapımı tam iki yıl sürmüştü. Edward dönemi İngilteresi’nin lüks anlayışını zirvede temsil eden bu kitap, cilt ustası Francis Sangorski tarafından yapılmıştı. Ancak kader, hem kitap hem de sahibine dönüş yolculuğunu çok gördü.
Kitabın Titanik’te İşi Neydi?
Titanik 10 Nisan’da Southampton’dan hareket etti. Dört gün sonra, 14 Nisan 1912 gecesi, Grönland’dan aylar önce kopmuş olan dev bir buzdağıyla çarpıştı. Yaklaşık üç saat içinde gemi battı. 1.500’den fazla insan hayatını kaybetti. Harry Elkins Widener da onlardan biriydi.
Olay anında ailesiyle birlikte bir filikaya alınmıştı. Ancak bu sırada koleksiyonuna yeni kattığı kitabını kamarasında unuttuğunu fark etti. Kitap, onun için yalnızca bir nesne değil, bir tutkunun parçasıydı. Filikadan indi ve kitabını almak için geri döndü. Döndüğünde ise filika çoktan suya indirilmişti. İçindekiler ona suya atlamasını söyledi, ama Harry yüzme bilmiyordu. Böylece hem kendisi hem de kitap okyanusun derinliklerine gömüldü.
Bu olay yalnızca bir kişisel trajedi değil, aynı zamanda kültürel bir kayıptı. Lübnan kökenli Fransız yazar Amin Maalouf, Semerkant romanında bu olayı şu sözlerle anlatır: “Titanik 14 Nisan 1912 gecesi Yeni Dünya’nın denizlerine gömüldüğünde, en seçkin kurbanı bir kitap olmuştu…” ” O kitap, 11. yüzyıl bilgesi Ömer Hayyam’ın rubaileriydi. Metnin farklı nüshaları olsa da bu baskı, yani Great Omar yani Büyük Ömer, eşi benzeri olmayan bir sanat eseriydi.
Ömer Hayyam’ın Kitabının Hikayesi Burada Bitmiyor
Ama trajedi bununla da bitmedi. Great Omar’ın yaratıcısı Francis Sangorski, ailesiyle tatile gittiği İngiltere sahilinde boğularak hayatını kaybetti. 1930’larda, Sangorski’nin çıraklarından Stanley Bray, orijinal çizimlere dayanarak kitabı yeniden üretmeye karar verdi. Yıllar süren emeğin sonunda ikinci Great Omar tamamlandı. Ancak bu baskı da 1940’ta Londra Blitz sırasında çıkan yangında yandı—kendi güvenliği için konulan kasada, sıcaktan eriyip kül oldu.
Yine de pes edilmedi. Savaşın bitmesiyle Bray, üçüncü bir Great Omar için kolları sıvadı. Bu son versiyonu tamamlaması 4.000 saatten fazla sürdü. Bray artık yaşlıydı ve bu çalışmayı yalnızca sanat adına sürdürüyor, bu kez kitabı “para için değil, anlam için” yapıyordu. 1980’lerde tamamlanan kitap, Britanya Kütüphanesi’ne bağışlandı ve hâlen orada korunuyor.
Francis Sangorski’nin bir zamanlar okyanusun dibine gömülen rüya projesi, zamanla ölüme, yıkıma ve azme dair çok daha büyük bir hikâyeye dönüştü. Tıpkı Ömer Hayyam’ın dizelerinde olduğu gibi: “Gitmeden önce tadını çıkar hayatın. Ama unutma: yanında hiçbir şey götüremezsin.”
Yaşanan bu büyük trajediden sonra, Harry Elkins Widener’ın annesi Eleanor Elkins Widener, oğlunun anısını yaşatmak için harekete geçti. Harvard Üniversitesi’ne yüklü bir bağış yaparak, oğlunun adını taşıyan bir kütüphane inşa ettirdi. Harry’nin nadir kitaplardan oluşan koleksiyonu da bu kütüphaneye bağışladı.
Sonuç olarak
1915 yılında kapılarını açan Harry Elkins Widener Memorial Library, bugün yaklaşık 15 milyon eseriyle dünyanın en büyük üniversite kütüphanesi konumunda. Oğlunun kitaplara olan tutkusu, hem fiziksel hem de simgesel olarak yaşamaya devam ediyor.
Widener, belki fiziksel olarak aramızda değil; ama adı, tutkusu ve geride bıraktığı iz, okyanusun dibinde değil—bilginin kalbinde yaşamaya devam ediyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Harry Elkins Widener; yayınlanma tarihi: Haziran 2019; Bağlantı: https://www.harvardmagazine.com/
- The book that sank on the Titanic and burned in the Blitz. Yayınlanma tarihi: 15 Nisan 2022; Kaynak site: BBC. Bağlantı: The book that sank on the Titanic and burned in the Blit
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
