Roma ateşi, Yunan ateşi, Rum ateşi, Bizans ateşi, Grejuva ateşi… Adına ne derseniz deyin, bu eşsiz silah, Bizans İmparatorluğu’nu yüzyıllar boyunca kuşatmalara karşı korudu. Günümüzün napalm bombalarını andıran bu süper güçlü silah, Bizanslılar için hayati bir önem taşıyordu.
Silahın stratejik değeri o kadar büyüktü ki, İmparator II. Romanos (MS 959-963 arasında hüküm sürdü), üç şeyin asla düşman eline geçmemesi gerektiğini ilan etmişti. Bunlar, Bizans’ın imparatorluk kıyafetleri, herhangi bir kraliyet prensesi ve Rum Ateşi idi.
Yunan ateşiyle ilgili sahip olduğumuz tüm bilgiler, Bizans askeri el kitaplarından, bazı ikincil tarih kaynaklarından ve dönemin çağdaş vakanüvislerinden (Osmanlı İmparatorluğu döneminde tarihi olayları kaydetmekle görevli kişiler) gelmektedir. Bu güçlü silahtan “deniz ateşi”, “Roma ateşi”, “sıvı ateş” ve “ıslak ateş” gibi isimlerle bahsedilmektedir.
Kaynaklar, bu ateşin suyla söndürülemediğini, aksine üzerine su döküldüğünde alevlerin daha da şiddetlendiğini belirtmektedir. Bu durum, Yunan ateşiyle ilgili pek çok soruyu da beraberinde getirmektedir. Ancak en temel soru, bu efsanevi ateşin gerçekten var olup olmadığıdır.
Yunan Ateşi Nedir?
Her şeyden önce, bir noktayı netleştirelim: Yunan ateşi gerçekti. Efsanevi ya da uydurma bir şey değildi. Bu ateşin var olduğuna dair, daha önce de bahsettiğimiz güvenilir tarihsel kayıtlar bulunmaktadır. Ateşin ilk olarak 7. yüzyılda deniz savaşlarında ortaya çıktığı düşünülmektedir.
O dönemde Konstantinopolis, yani bugünkü İstanbul, Bizans İmparatorluğu’nun başkentiydi. Ancak bu aynı zamanda Bizans İmparatorluğu’nun güç kaybetmeye başladığı bir dönemdi. Başkent, güçlü surlarla korunsa da, denizlerin güvenliği en az karadaki savunma kadar önemliydi.
Heliopolisli Kallinikos, 7. yüzyılda yaşamış bir Bizanslı kimyager ve mühendis olarak anılmaktadır. Tarihsel kayıtlara göre, Yunan ateşinin formülünü ilk geliştiren kişi oydu. Ateş, yüzyılın ortalarında Bizans ordusu tarafından benimsenmiş ve deniz savaşlarında etkin bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
Ne yazık ki Kallinikos’un yaşamı ve kişisel hikâyesi hakkında elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak tarihçiler, onun bu icadı 7. yüzyılda Bizans İmparatoru’na sunduğunu ve bu icadın hem siyasi hem de askeri amaçlarla yaygın bir şekilde kullanılmasına yol açtığını düşünmektedir.
Aslında benzer bir karışım, MÖ 1. yüzyılda Mithridatis Savaşları sırasında Pontus Krallığı tarafından Romalılara karşı kullanılmıştır. Kallinikos, bu erken formülasyonu temel almış olabilir, ancak onu daha güçlü, kullanımı daha pratik ve etkili bir hale getirdiği anlaşılmaktadır.
Rum Ateşi Hangi Bileşenlerden Oluşmaktaydı?
Rum Ateşi’nin tam tarifi kayıp olsa da, petrol, zift, kükürt, çam veya sedir reçinesi, kireç ve bitüm karışımından oluştuğu tahmin edilmektedir. Karışıma kükürt eklenmesi, tarihsel yazıtlarda bahsedilen patlama sesini açıklayabilir.
Bazı tarihçiler, Bizans İmparatorluğu’nun uzun süre ayakta kalmasının ana nedenlerinden birinin Yunan Ateşi olabileceğini belirtmektedir. Bu nedenle, bu ölümcül silah devlet sırrı olarak sıkı bir şekilde korunmuş ve günümüze kadar kesin bileşimi bilinmemiştir.
Zift ve nafta gibi petrol türevi maddelerle yangın çıkaran silahlar, o dönemde Arap cephaneliklerinde yaygın olarak kullanılıyordu. Romalılar ve Persler de benzer yöntemler kullanmıştı. Ancak Yunan Ateşi’ni benzersiz kılan, gelişmiş formülü ve en önemlisi, alev alabilen sıvıyı püskürtmeye yarayan sofistike bir mekanizmaya sahip olmasıydı. Bizanslılar, bu sıvıyı püskürtmek için basınçlı bir sifon geliştirmişlerdi.
Hazırlanan sıvıyı kazanda ısıttılar ve basıncı artırmak için özel borulardan geçirdiler. Bu işlem, sıvıyı daha tehlikeli hale getirdi ve sonunda tutuşturma lambasının bulunduğu bir başlıktan püskürttüler. Bu mekanizma, gemilerin hızla alev almasını sağladı. Ayrıca, sıvının sudan hafifliği, suyun ateşi söndürmek yerine alevleri daha da şiddetlendirmesine yol açtı.
Yunan Ateşi Bu Kadar Güçlü İse İnsanlar Neden Kullanmayı Bıraktı?
Beş yüzyıldan fazla bir süre boyunca, bu ateş silahı savaşlarda belirleyici bir rol oynadı. Tarihsel kayıtlar, Yunan Ateşi’nin savaş meydanlarında çıkardığı korkutucu kükreme sesinden ve yoğun dumanından bahseder. Ancak bir noktadan sonra, bu ölümcül silahla ilgili tüm referanslar ortadan kayboldu.
Yunan Ateşi’nin ne zaman ve nasıl kullanım dışı kaldığı tam olarak bilinmemektedir. Ancak formülünün ve sifonun teknik yapısının, Callinicus Ailesi tarafından sır olarak saklandığı düşünülmektedir. Bu bilginin, ailenin soyunun tükenmesiyle birlikte tamamen kaybolduğu tahmin edilmektedir.
Yüzyıllar boyunca birçok kişi, Yunan Ateşi’nin formülünü yeniden yaratmaya çalışmıştır. Ancak bu çabalar tam anlamıyla başarılı olamamıştır. Ateşin en son ne zaman kullanıldığına dair farklı bilgiler bulunmakla birlikte, tarihsel kayıtlar, 1204 yılından sonra izinin tamamen kaybolduğunu göstermektedir.
Bugün Yunan Ateşi’nin gizemi, tarihçileri ve bilim insanlarını büyülemeye devam etmektedir. Bu güçlü silahın içeriğini anlamak ve sırrını çözmek, modern araştırmaların ilgi odağı olmayı sürdürmektedir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Greek Fire Really Was; Yayınlanma tarihi: 17 mayıs 2022; Bağlantı: https://skeptoid.com/episodes/4832
- What Is Greek Fire? Discover The Secret Weapon Of The Byzantine Empire; Yayınlanma tarihi: 13 Ağustos 2021; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/greek-fire
- Haldon, J. & Byrne, M.. (1977). A possible solution to the problem of greek fire. Byzantinische Zeitschrift. 70. 10.1515/byzs.1977.70.1.91.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
