Ekonomik durgunluk mu insanların daha az para harcamalarına sebep olur, yoksa insanların daha az para harcamaları mı ekonomik durgunluğa neden olur? Aslında elbette bu gibi soruların kesin bir cevabı yoktur. Sonuçta hangisi önce ortaya çıktıysa öbürüne sebep olur, sonra da öbürü tekrar ona sebep olacaktır. Tabii bu sefer de hangisinin ilk olarak ortaya çıktığı sorulabilir. Ancak her durumda bu sorunun içinden çıkılması olası değildir.
Sebep-sonuç ilişkisi ile bağlı olan, hangisinin diğerini yarattığı veya diğerinin sonucu olduğuna kesin karar verilemeyen sorulardan birisi de bir çoğunuzun duyduğu “tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan” sorusudur. Önce yumurta mı vardı yoksa tavuk mu biçiminde de karşımıza çıkan bu soru sadece bizlerin değil uzun süredir felsefecilerin de cevaplamaya çalıştıkları sorulardan birisidir. Ancak soru kelimenin tam anlamıyla ele alındığında, evrimsel biyoloji açısından da harika bir sorudur.
“Tavuk mu Yumurtadan Çıkar Yumurta mı Tavuktan?” Sorusu Temelinde Bir Felsefe Sorusudur
Soru ile ilgili bilinen ilk kayıt Yunan filozofu Aristo’ya (MÖ 384-322) aittir. Bu bilmeceye tüm canlılar açısından yaklaşan Aristo’nun yanında Platon’un da (MÖ 427-347) konu ile ilgili çalışmaları olduğu bilinmektedir. Ancak konu hakkında ilk yazılı eseri bırakan kişi Plutarch’dır (MS 46-120).
Plutarch kendisine yöneltilen sorulara cevaplarını topladığı kitabında “hangisi daha önce geldi, tavuk mu, yumurta mı” başlığı altında “küçük bir problemin çok daha büyük bir soruya hatta dünyanın yaradılışının sorgulanmasına” yol açabileceğinden bahseder.
Sonuçta çok basit bir bilmeceymiş gibi görünen tavuk-yumurta ikilemi, tarih boyu hayatın nasıl başladığını veya Tanrı’nın varlığını sorgulayışın bir sorusu olarak ele alındı. Devamında da yaradılış inancı ile evrim teorisini karşı karşıya getirdi. Ancak dediğimiz gibi konuya biyoloji açısından bakarsak vermemiz gereken cevap muhtemel yumurta olacaktır.
Tavuk mu Yoksa Yumurta mı? Sorusunun Cevabı Biyolojiye Göre Bellidir
Yumurtalar, bu dünyada herhangi bir tavuk var olmadan çok önce, bir milyar yıldan fazla bir süredir doğada var olmuştur. Teknik olarak konuşursak, bir yumurta basitçe, bir embriyonun kendi başına hayatta kalabilene kadar içinde büyüyüp gelişebileceği zara bağlı bir kaptır.
Hayvanlar başlangıçta yumurtalarını kurumaması için göletlere ve diğer su kaynaklı ortamlara bıraktılar. Bir noktada amniyotik yumurtalar sahneye çıktı. Bunlar, içinde koryon, allantois ve amniyon adı verilen üç ekstra zar bulunan yumurtalardı. Bu zarlar, yaşam için gerekli olan her şeyi içeriyordu. Ayrıca amniyonda bulunan ekstra sıvılar ve sert dış kabuk da ekstra koruma sağladı.
Amniyotik yumurtalar çok önemliydi. Karada yumurtlama yerleri için yepyeni bir fırsatlar dünyasının kapılarını açtılar. Yani bu yumurtalar hayvanların karada üremesine izin verdi ve günümüzün memelileri, kuşları ve sürüngenlerinin yolunu açtılar. Elimizde yumurta zarına ait fosiller olmadığı için bunun tam olarak ne zaman gerçekleştiği konusunda emin değiliz. Ancak yine de bunun yaklaşık 370-340 milyon yıl önce gerçekleştiğini tahmin ediyoruz.
Doğada, canlılar DNA’larındaki değişikliklerle gelişirler. Tavuk gibi bir hayvanda, erkek sperm hücresinden ve dişi yumurtadan gelen DNA buluşur. Sonrasında yeni bir yavru tavuğun ilk hücresi olan zigotu oluşturmak için birleşir. Bu ilk hücre, tam bir hayvanın tüm hücrelerini oluşturmak için sayısız kez bölünür. Herhangi bir hayvanda, her hücre tamamen aynı DNA’yı içerir ve bu DNA zigottan gelir. Sonunda, bir tavuğun yumurtladığı yumurtalardan bir civciv çıkar ve süreç baştan başlar.
Bu Durumda Önce Tavuk mu Geldi?
Yumurtalar tavuklardan önce var olsa da sonucunda bunlar tavuk yumurtası değildi. Bu nedenle tavuk mu yumurtada yoksa yumurta mı tavuktan sorusunun tam cevabını vermiş sayılmayız. İlk tavuk, proto-tavuk diyebileceğimiz diğer iki kuştan faydalı bir genetik bir mutasyon sonucunda oluştu.
Bu, ilk tavuğun ilk hücresini oluşturmak için DNA’larını birleştiren iki proto-tavuğun çiftleşmesi anlamına gelir. Elbette bahsettiğimiz uzun bir evrimsel süreçtir. Bu sürecin bir noktasında bazı faydalı genetik mutasyonlar meydana geldi ve bu mutasyonlar, tavuk embriyosu büyüdükçe kendilerini diğer tüm vücut hücrelerine kopyaladı. Sonucunda ilk tavuk ortaya çıkacaktı.
Kırmızı orman tavuğu ( Gallus gallus ), Hindistan, güney Çin, Endonezya, Malezya, Singapur ve Endonezya dahil olmak üzere bir dizi güneydoğu Asya ülkesine özgüdür. Kırmızı orman tavuğunun Asya’daki insanlar tarafından evcilleştirildiği ve bugün bildiğimiz ve sevdiğimiz daha az agresif ve bolca yumurtlayan ( Gallus gallus domesticus ) halini alarak yaygınlaştığı düşünülmektedir. Detaylar için: 1950’lerden Bu Yana Tavukların Boyutu Neden Ve Nasıl Dört Katına Çıktı?
İlk Tavuk Yumurtası Sorumuzun Cevabını Verebilir
Arkeolojik kanıtlar, kırmızı orman kuşunun ilk olarak yaklaşık 10.000 yıl önce evcilleştirildiğini gösteriyor. Bu durumda önce tavuklar var olduğuna göre, tavuk yumurtadan önce gelmiş gibi gözüküyor. Bu iddia, tavuk yumurtası kabuklarının nasıl oluştuğunu inceleyen bazı araştırmacılardan da geldi.
Yumurta kabuğu çoğunlukla kalsiyum karbonattan (CaCO₃) oluşmaktadır. Tavuklar, yumurta kabuğu üretimi için gereken kalsiyumu tükettikleri besinlerden alırlar. Bir kabuk oluşturmak için kalsiyumun CaCO₃ kristalleri şeklinde biriktirilmesi gerekir. Tavuklar da bu işlemi mümkün kılan spesifik proteinlere güvenir.
Ovokleidin-17 (veya kısaca OC-17) adı verilen bu tür bir protein, yalnızca bir tavuğun yumurtalığında bulunur. Bu da, tavuğun tavuk yumurtasından önce gelmiş olması gerektiği fikrine yol açar. onucunda OC-17 olmadan tavuk yumurtası oluşumu olamaz.
Gördüğünüz gibi bilim insanları da aslında filozoflar gibi bu soru karşısında iki tarafa ayrılıyorlar. Ancak yine de günün sonunda, bu soru yanlış bir ikilemdir. Yumurtalar kesinlikle tavuklardan önce geldi, ama tavuk yumurtaları için bu durum geçerli değildi.
Sonucunda yine de, bir taraf seçmemiz gerekirse, evrimsel kanıtlara dayanarak yumurta demek zorundayız. Ayrıca göz atmak isterseniz: Yumurta Şeklinin Geometrisini En Sonunda Anlayabildik
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Came First, the Chicken or the Egg?. Yayınlanma tarihi: 15 Mayıs 2023; Bağlantı: https://science.howstuffworks.com
- Which came first: the chicken or the egg?Yayınlanma tarihi: 6 Şubat 2023; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Which came first: the chicken or the egg? Bağlantı: https://www.science.org.au/curious/earth-environment/which-came-first-chicken-or-egg
- Xiang H, Gao J, Yu B, Zhou H, Cai D. Zhang Y, Chen X, Wang X, Hofreiter M, Zhao X. Early Holocene chicken domestication in northern China. Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Dec 9;111(49):17564-9. doi: 10.1073/pnas.1411882111. Epub 2014 Nov 24. PMID: 25422439; PMCID: PMC4267363.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
