Tavuk mu yumurtadan çıkar yumurta mı tavuktan? sorusu ile karşılaşmış olmanız olasıdır. Aslında bakarsanız tavuk yumurta sorunsalı birçok insanın kafasını kaşımasına neden olan çok eski bir ikilemdir. Evrimsel açıdan bakıldığında her iki yanıtın da doğru olduğu düşünülebilir! Her şey soruyu nasıl yorumladığınıza bağlıdır.
Detaylara geçmeden önce bir soru soralım. Ekonomik durgunluk mu insanların daha az para harcamalarına sebep olur, yoksa insanların daha az para harcamaları mı ekonomik durgunluğa neden olur? Bu sorunun elbette kesin bir cevabı yoktur. Sonuçta hangisi önce ortaya çıktıysa öbürüne sebep olur, sonra da öbürü tekrar ona sebep olacaktır.
Sebep-sonuç ilişkisi ile bağlı olan, hangisinin diğerini yarattığı veya diğerinin sonucu olduğuna kesin karar verilemeyen sorulardan birisi de “tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan” sorusudur. Bu sorunun da mutlak bir cevabı yoktur. Pek çok ikilemde olduğu gibi, sorunun asıl amacı sizi düşündürmektir; mutlaka mükemmel cevabı bulmanızı sağlamak değildir. Ancak yine de evrimsel biyoloji açısından harika bir sorudur.
“Tavuk mu Yumurtadan Çıkar Yumurta mı Tavuktan?” Sorusu Temelinde Bir Felsefe Sorusudur
Önce yumurta mı vardı yoksa tavuk mu biçiminde de karşımıza çıkan bu soru ile ilgili bilinen ilk kayıt Yunan filozofu Aristo’ya (MÖ 384-322) aittir. Bu bilmeceye tüm canlılar açısından yaklaşan Aristo’nun yanında Platon’un da (MÖ 427-347) konu ile ilgili çalışmaları olduğu bilinmektedir. Ancak konu hakkında ilk yazılı eseri bırakan kişi Plutarch’dır (MS 46-120).
Plutarch kendisine yöneltilen sorulara cevaplarını topladığı kitabında “hangisi daha önce geldi, tavuk mu, yumurta mı” başlığı altında “küçük bir problemin çok daha büyük bir soruya hatta dünyanın yaradılışının sorgulanmasına” yol açabileceğinden bahseder.
Sonuçta çok basit bir bilmeceymiş gibi görünen tavuk-yumurta ikilemi, tarih boyu hayatın nasıl başladığını veya Tanrı’nın varlığını sorgulayışın bir sorusu olarak ele alındı. Devamında da yaradılış inancı ile evrim teorisini karşı karşıya getirdi.
Tavuk mu Yoksa Yumurta mı? Sorusunun Cevabı Biyolojiye Göre Bellidir
İlk omurgalılar, yani ilk omurgalı hayvanlar, karada yaşamak için denizden çıktığında bir zorlukla karşı karşıya kaldılar. Mevcut yumurtaları, balıklarınkine benzer şekilde, yalnızca ince bir tabakayla kaplıydı. Bu durum havaya maruz kalması sonucunda yumurtaların kuruması ve yavruların ölmesi anlamına geliyordu.
Buna bir çözüm olarak kimi hayvanlar yumurtalarını kurumaması için göletlere ve diğer su kaynaklı ortamlara bıraktılar. Bu soruna önemli bir çözüm geliştirenler ilk sürüngenlerdi. Bir noktada amniyotik yumurtalar sahneye çıktı. Bunlar, içinde koryon, allantois ve amniyon adı verilen üç ekstra zar bulunan yumurtalardı. Bu zarlar, yaşam için gerekli olan her şeyi içeriyordu. Ayrıca amniyonda bulunan ekstra sıvılar ve sert dış kabuk da ekstra koruma sağladı.
Bu yumurtalar hayvanların karada üremesine izin verdi ve günümüzün memelileri, kuşları ve sürüngenlerinin yolunu açtılar. Elimizde yumurta zarına ait fosiller olmadığı için bunun tam olarak ne zaman gerçekleştiği konusunda emin değiliz. Bilinen en eski sert kabuklu yumurtalardan bazıları, fosil kayıtlarında yaklaşık 195 milyon yıl önce, Erken Jura döneminde görülüyor.
Bu Durumda Önce Tavuk mu Geldi?
Bildiğimiz gibi, bugün gördüğümüz pek çok kuş türünün (tavuk da dahil) ortaya çıkmasını sağlayanlar bir dinozor soyuydu. İlk tavuk, proto-tavuk diyebileceğimiz diğer iki kuştan faydalı bir genetik bir mutasyon sonucunda oluştu.
Kırmızı orman tavuğu ( Gallus gallus ), Hindistan, güney Çin, Endonezya, Malezya, Singapur ve Endonezya dahil olmak üzere bir dizi güneydoğu Asya ülkesine özgüdür. Kırmızı orman tavuğunun Asya’daki insanlar tarafından evcilleştirildiği ve bugün bildiğimiz ve sevdiğimiz daha az agresif ve bolca yumurtlayan ( Gallus gallus domesticus ) halini alarak yaygınlaştığı düşünülmektedir.
Bu, tavukların yumurtladığı gibi sert kabuklu yumurtaların tavuklardan neredeyse 200 milyon yıl daha yaşlı olduğu anlamına geliyor. Yani sorun çözüldü değil mi? Aslında tam olarak değil.
İlk Tavuk Yumurtası Sorumuzun Cevabını Verebilir
Soruyu, tüm yumurtalara değil, özellikle tavuk yumurtasına atıfta bulunacak şekilde yorumlarsak, cevap çok farklıdır. Çoğu hayvan türünün aksine modern tavuk, evrim yoluyla doğal olarak evrimleşmedi. Daha ziyade insanların daha uysal ve daha arzu edilen özelliklere sahip tavuklar yaratma arzusu sonucunda bugünkü biçimini aldı. ( Detaylar için: 1950’lerden Bu Yana Tavukların Boyutu Neden Ve Nasıl Dört Katına Çıktı?)
Bu nedenle ilk tavuk, bir orman kuşunun yumurtasından çıkacaktı. Ancak bu tavuk olgunlaşıp üremeye başladığında ilk gerçek tavuk yumurtasını yumurtladı. Bu durumda da önce tavuk gelmiş gibi gözüküyor.
Gördüğünüz gibi bilim insanları da aslında filozoflar gibi bu soru karşısında iki tarafa ayrılıyorlar. Ancak yine de günün sonunda, bu soru yanlış bir ikilemdir. Sonucunda yine de, bir taraf seçmemiz gerekirse, evrimsel kanıtlara dayanarak yumurta demek zorundayız. Ayrıca göz atmak isterseniz: Yumurta Şeklinin Geometrisini En Sonunda Anlayabildik
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Came First, the Chicken or the Egg?. Yayınlanma tarihi: 15 Mayıs 2023; Bağlantı: https://science.howstuffworks.com
- Which came first: the chicken or the egg?Yayınlanma tarihi: 6 Şubat 2023; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Curious Kids: what came first, the chicken or the egg? Yayınlanma tarihi: 21 Eylül 2023. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Curious Kids: what came first, the chicken or the egg?
- Stein, K., Prondvai, E., Huang, T. et al. Structure and evolutionary implications of the earliest (Sinemurian, Early Jurassic) dinosaur eggs and eggshells. Sci Rep 9, 4424 (2019). https://doi.org/10.1038/s41598-019-40604-8
- Xiang H, Gao J, Yu B, Zhou H, Cai D. Zhang Y, Chen X, Wang X, Hofreiter M, Zhao X. Early Holocene chicken domestication in northern China. Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Dec 9;111(49):17564-9. doi: 10.1073/pnas.1411882111. Epub 2014 Nov 24. PMID: 25422439; PMCID: PMC4267363.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
