Ortaçağ filozofu Roger Bacon, yaşadığı dönemin çok ötesinde düşünen bir figürdü. Bazı kaynaklara göre, yüzlerce yıl sonra ortaya çıkacak pek çok icadı önceden öngördü. Bugün Roger Bacon hem bilimsel hem de felsefi çevrelerde ileri görüşlü bir deha olarak kabul edilir. Ancak 13. yüzyıl İngiltere’sinde çoğu insan onun bir büyücü olduğunu düşünüyordu.
Bacon, Avrupa’da barutun tarifini yazılı olarak belgeleyen ilk kişi olarak tanınır. Ancak onun katkıları bununla sınırlı değildir; aynı zamanda dönemin eğitim anlayışını sorgulayan ve reform çağrısı yapan bir filozoftur. Yaşadığı dönemde dikkat çeken bir diğer yönü ise, o zamanlar oldukça tartışmalı kabul edilen simya konusunu ayrıntılı biçimde ele almış olmasıdır.
Bacon, simyayı tüm bilimleri birleştiren temel alan olarak görüyordu. Ona göre, bu bilgi sayesinde insanlık en yüksek bilgelik seviyesine ulaşabilirdi. Aynı zamanda bir Katolik rahip olan Bacon, simyanın yalnızca entelektüel değil, aynı zamanda ruhsal kurtuluşun da anahtarı olduğuna inanıyordu. Oysa dönemin kilisesi, simyayı oldukça kuşkulu bir uğraş olarak değerlendiriyordu.
Bacon yaklaşık 1292 yılında hayatını kaybetti. Ömrü boyunca bilimi ve dini daha önce görülmemiş biçimlerde birleştirmeye çalıştı. Görüşleri zaman zaman sert eleştiriler aldı; hatta 1277 yılında bu yüzden hapsedildi. Yine de bugün, 13. yüzyılın en önemli düşünürlerinden biri ve hatta dünya tarihindeki ilk bilim insanı olarak hatırlanmaktadır.
Roger Bacon, Asi Bir Filozofun Hayatı
Bacon’un kesin doğum tarihi bilinmese de, 1214-1220 yılları arasında varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğduğu tahmin edilmektedir. Hayatının ilk dönemine ilişkin kesin kayıtlar bulunmamakla birlikte, Oxford’da yüksek lisans yaptığı ve çoğunlukla Aristoteles üzerine uzmanlaştığı bilinmektedir. Oxford’dan ayrıldıktan sonra Paris Üniversitesi’nde öğretmenlik yapmış, bu süreçte Latince dilbilgisi, aritmetik, geometri, astronomi ve müzik gibi çeşitli konularda dersler vermiştir.
1247 civarında Paris’ten ayrılan Roger Bacon’ın sonraki on yıl boyunca nerede yaşadığı kesin olarak bilinmemektedir. Tarihçiler, bu dönemde büyük olasılıkla Fransa’da ya da Oxford yakınlarında yaşadığını ve bağımsız bir araştırmacı olarak çalışmalarını sürdürdüğünü düşünmektedir.
Bu dönemde Bacon, Yunan ve Arap düşünürlerin optik üzerine yazdığı metinleri inceledi. Görme süreci, göz yapısı ve beyinle olan ilişkisi gibi konulara yoğunlaştı. Bu alandaki çalışmaları sayesinde optiğin, Ortaçağ üniversitelerinde ders olarak okutulmasını sağladı. Aynı zamanda, yaptığı deneylerle modern bilimsel yöntemin temellerini atmaya başladı.
Roger Bacon’un Modern Bilimsel Yönteme Etkisi Nedir?
Roger Bacon, Oxford’da öğrenim gördüğü sırada Aristoteles’in eserlerini incelemiş ve filozofa büyük hayranlık duymuştu. İlerleyen süreçte, Aristoteles’in yazılarına dayanarak kimya deneyleri yapmaya başladı. Ancak deney sonuçları beklentilerini karşılamadı. Zamanla, Bacon Aristoteles’in birçok konuda yanıldığını fark etti. Bu keşif, onun yıllarca süren çalışmalarını gözden geçirmesine ve bazılarını tamamen terk etmesine neden oldu.
Bu dönemde, yalnızca mantıksal bir akıl yürütmenin gerçeği kanıtlamak için yeterli olduğuna inanılıyordu. Aristoteles’in teorileri mantıksal olarak tutarlıydı. Bu yüzden insanlar onları sorgulamadan doğru kabul ediyordu. Ancak Bacon’ın yaptığı deneyler, bu varsayımı sarsacak sonuçlar ortaya koydu.
Bacon sonunda gerçeğe ulaşmanın önündeki dört temel engeli tanımladı. Hatalı otoritelere güvenmek, halkın yaygın görüşlerini doğru kabul etmek, kişisel önyargı ya da kibirle hareket etmek ve yalnızca akıl yürütmeye dayanmak..
Bacon, mutlak doğruluğu sağlamak için daha sağlam bir yol bulması gerektiğini biliyordu. Aynı deneylerin başkaları tarafından da, aynı şekilde tekrar edilmesi gerekiyordu. Bu, kendi kişisel önyargılarının etkisini ortadan kaldıracaktı.
Bir deney laboratuvarda tekrarlandığında aynı sonuçlar alınıyorsa, o bilgi güvenilir kabul edilebilirdi. Bu anlayış, bilimsel yöntemin doğuşunu simgeler. Her ne kadar bilimsel yöntemi resmen geliştiren kişi olarak anılmasa da, Bacon sürece tümevarımsal akıl yürütmeyi ekleyerek onun temelini atan öncülerden biri olarak kabul edilir.
Roger Bacon’ın Anlaşılması Zaman Alacaktı
Roger Bacon, çalışmaları sırasında simya ile doğa ve tıp arasındaki ilişkilere ilgi duymaya başladı. Bacon, geleneksel simyanın mistik ve gizli uygulamalarını reddetme eğilimindeydi ve deneysel olana odaklandı. Kimyasal deneylerde dikkatli ölçüm ve kayıt tutmanın önemini fark etti. Ayrıca maddelerin kullanımı ve test edilmesinde hassasiyet ihtiyacını vurguladı.
Ayrıca, Yahudi ve Hristiyan mistisizmini Antik Mısır inançlarıyla birleştiren felsefi bir düşünce sistemi olan Hermetizm’i inceledi. Bu öğreti, Bacon’ın yaşadığı dönemde hem Müslüman bilim insanları hem de Avrupalı entelektüeller arasında oldukça popülerdi.
1257 civarında, Bacon Katolik Fransisken Tarikatı’na katıldı. Bu kararı almasında, hayranlık duyduğu bazı akademisyenlerin de aynı tarikata üye olması etkiliydi. Fransiskenler, felsefi, teolojik ve bilimsel alanlarda daha derin bir öğrenimi teşvik ediyordu.
Ancak bu tarikata katılması, aynı zamanda rahiplerin üstlerinden izin almadan hiçbir metin yayımlayamaması anlamına geliyordu. Bu kural, Bacon’ın akademik çalışmalarına mecburi bir ara vermesine neden oldu.
Yine de 1260’ların ortasında Oxford’a dönmek istediğine karar verdi. Roger Bacon’ın amacı, üniversite düzeyindeki Hristiyan eğitimini köklü bir şekilde reforme etmekti. Bu amaçla, Katolik Kilisesi içindeki üst düzey isimlerle iletişime geçti ve sonunda Papa IV. Clement’in dikkatini çekti.
Bu düşüncelerini içeren yazılı başvurusuna Opus Majus adını verdi. Eser yedi bölümden oluşuyordu. Metnin yolda kaybolmasından endişelenen Bacon, bir özet daha yazdı ve ardından üçüncü bir yedek metin kaleme aldı. Bu üç eser toplamda yaklaşık bir milyon kelimeye ulaşıyor ve hepsi elle, parşömen üzerine yazılmıştı.
Bacon, bu metinleri 1267 civarında oldukça ilgili bir muhatap olan Papa IV. Clement’e gönderdi. Ne yazık ki Clement, bir yıl sonra 1268’de hayatını kaybetti. Dokuz yıl sonra, Paris Üniversitesi bazı felsefi öğretilerin yasaklandığını duyurdu. Kayıtlara göre Bacon bu yasağı ihlal ettiği gerekçesiyle ya hapsedildi ya da ev hapsine alındı. Ancak sonunda Oxford’a döndü ve yaşamının geri kalanını muhtemelen orada geçirdi. Ölüm tarihi yaklaşık 1292 olarak kabul edilir.
Sonuç Olarak
Roger Bacon’ın ölümünden sonra, onun fikirlerinden korkan bazı çevreler geride bıraktığı el yazmalarını hemen sakladı. Ölümünden birkaç yüzyıl sonra, halk arasında onun yasaklanmış bilgiye sahip olduğu ya da bir büyücü olduğu yönünde söylentiler dolaşmaya başladı. Ancak 16. yüzyıl filozofları, onu bilimsel düşüncenin öncüsü olarak görerek itibarını geri kazandırmaya çalıştı. Bugün Roger Bacon, evrensel gerçeklerin peşinde yorulmadan koşan bir düşünür olarak hatırlanır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Fascinating Life Of Roger Bacon. The 13th-Century ‘Wizard’ Who Helped Pioneer Modern Science. Yayınlanma tarihi: 9 Mart 2023. Kaynak site: All Thats Interesting. Bağlantı: The Fascinating Life Of Roger Bacon, The 13th-Century ‘Wizard’ Who Helped Pioneer Modern Science
- Sidebottom E. Roger Bacon and the beginnings of experimental science in Britain. J R Soc Med. 2013 Jun;106(6):243-5. doi: 10.1177/0141076813488482. PMID: 23761584; PMCID: PMC3705416.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
