Söz konusu olan şey siyaset olduğu zamanlarda insanlar kendini iki taraftan biri olmak durumunda bulur. Sağcılar ya da solcular. Milliyetçiler ve muhafazakarlar. Bu, hem Türkiye hem de dünya siyaseti için geçerlidir. Bu durum da kutuplaşma olarak isimlendirilmektedir.
Bir araştırmaya göre bu eğilim temelinde köklerimize işlemiştir. Aslında biraz da bunun sonucunda kutuplaşmayı bir matematiksel formülle bile göstermemiz mümkündür. ( Yazının akışını bozmamak için formüllere yazının içinde yer vermeyeceğiz. Ancak kaynaklar kısmında erişmeniz mümkündür.) Bu arada hatırlatalım. Bu yazıda aktardığımız çalışma ve ortaya çıkan sonuç aslında siyaset ile ilgili de değildir. Aslında sonuçları, toplumun birçok yönünü açıklamak için de kullanmak mümkündür.
Aktaracağımız araştırma, sosyal sınırların ortaya çıktığı yerleri anlamak için Santa Fe Enstitüsü’ndeki bir araştırma ekibi tarafından gerçekleştirildi. Bu çalışmaya matematikçi Vicky Chuqiao Yang, sosyolog Tamara van der Does ve bilişsel bilim ile ilgili çalışmalar yapan Henrik Olsson dahil oldu. Ekip insanların bir spektrum boyunca birbirlerini nasıl kategorize ettiğini matematiksel olarak modellediler. Çalışmalarının temel hipotezi bilişsel psikolojiden geliyordu.
Matematik Kutuplaşmanın Nasıl Gerçekleştiğini Bizlere Gösterebilir mi?
İnsanlar olumlu bir öz değerlendirme geliştirme ve benlik saygısını yüceltme ihtiyacı doğrultusunda bireysel çıkarları uğruna ‘gruplaşma’ ve ‘kendini bir gruba ait hissetme’ davranışları sergilemektedirler. Sosyal kimlik kuramına göre grup olgusunun oluşması için gerekli bilişsel eylem sosyal sınıflandırma ya da sosyal kategorizasyon eylemidir.
İnsanlar diğer insanları kendilerine benzer ya da farklı olarak gruplara ayırır. Aynı özelliği taşıyan diğer insanlarla birlikte iç grup oluşturur. Öte yandan, farklı özellik taşıyan insanların oluşturduğu grup dış grup olur. Farklı gruplara ayırma işlemi farklı özellikler üzerinden yapılmaktadır. Örneğin etnik köken, cinsiyet, yaş grubu ya da takım taraftarlığı, siyasi eğilim gibi farklı kıyaslama boyutlarında farklı sosyal sınıflandırmalar vardır.
İnsanların sosyal sınıflandırma neticesinde kendilerini ve diğer insanları çeşitli kategorilere yerleştirmeleri sosyal grupların oluşmasına neden olacaktır. Bunun diğer adı “bize” karşı “onlar” zihniyetinin oluşmasıdır. Sonucunda her birey kendisine dair olumlu bir benlik imajı oluşturmaya çalışmaktadır. Bunun bir yolu bireyin üyesi olduğu sosyal gruplardan kaynaklanan sosyal kimliğini değerli kılmaktır. “Biz”in “onlar”dan daha iyi olduğu inancı sağlanırsa, grup ve dolayısıyla grubun üyesi birey olumlu olarak değerlendirilmiş olacaktır.
Ancak öte taraftan “biz”e karşı “onlar” zihniyeti belirli grupların ekonomik ve sosyal kaynaklara erişimini etkileyerek sosyal çatışmaları körükleme eğilimindedir. Sosyal sınıflandırmanın diğer sonucu da bireyin grup için oluşturulan grup prototipine uygun davranışlar gerçekleştirmesine neden olmasıdır. ( Ek okumalar: Siyasi Görüşlerimiz Nasıl Oluşur? Sağ ve Sol Görüş Kavramları Hayatımıza Nasıl Girdi?)
Ya Kutuplaşmadan Arada Kalanlar Ne Olacak?
Grup 2 bu şekilde gösterilmemiştir.
Ancak bir de iki tarafa da yakın hissetmeyenler yani tam olarak tarafsız kalanlar, diğer bir deyişle iki tarafa da aynı mesafede duranlar vardır. Araştırmacılar da aslında tam da bu kişilerin üzerine çalışmalarını kurdular. Temel amaçları, yelpazenin uçlarında yer alan Demokratlar ve Cumhuriyetçilerin merkezdeki bağımsızları nasıl algıladıklarını anlamak idi.
Araştırmacılar, modellerini 1980’lerdeki ABD siyasi araştırmalarından elde edilen büyük bir veri kümesine uyguladılar. Aslında sonuçlar oldukça şaşırtıcıydı. Sonucunda her iki grubun da ortadakileri dışlama eğiliminde olduğu anlaşılacaktı. Bu kişiler her iki tarafa da karşı taraf kadar uzak görünmüşlerdi.
Araştırmacılar bu durumun kutuplaşmayı daha da keskin hale getirdiğini düşünüyorlar. Sonucunda ortada kalanlar her iki kesim tarafından da dışlanırsa zaman içinde bir tarafa daha yakın durmayı tercih edecektir. Zamanla hiç kimse ortada kalmayınca da iyice kutuplaşmış bir toplum ortaya çıkacaktır.
Sonuç olarak kutuplaşma kaçınılmaz gibi gözüküyor. Ancak tarafsız kalmayı tercih eden kişiler duruşlarını sağlam temellere oturturlarsa belki de matematiksel denklemleri yenmek ve başka bir dünya kurmak mümkün olur. Ne dersiniz?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Article Source: Falling through the cracks: Modeling the formation of social category boundaries
Yang VC, van der Does T, Olsson H (2021). Falling through the cracks: Modeling the formation of social category boundaries. PLOS ONE 16(3): e0247562. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0247562 - Why the middle is neglected in politics and other spectrums. Yayınlanma tarihi: 30 Mayıs 2021; Bağlantı: https://www.eurekalert.org/news-releases/666012
- Math explains polarization, and it’s not just about politics. Yayınlanma tarihi: 7 Nisan 2021; Bağlantı: https://bigthink.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
