İzlediğiniz filmlerin ve videoların etkisiyle başlıktaki sorumuzun cevabını evet olarak kabul etmiş olabilirsiniz. Bunun sonucunda da hayvanların depremleri hissedebildiğine dair bir kabulünüz olması olasıdır. Bu olasılığın gerçek olması ve evimizdeki veya çevremizdeki hayvan dostlarımızın bize depremi önceden haber vermesi gerçekten harika bir şey olurdu. Ancak ne yazık ki bu iddia bilimsel olarak detseklenmemektedir.
Bununla birlikte, hayvanların depremden önce olağandışı davranışlar sergiledikleri doğrudur. Bir depremden haftalar veya saniyeler önce herhangi bir yerde tuhaf davranışlar sergileyen hayvanlar, balıklar, kuşlar, sürüngenler ve böceklere dair çok sayıda anekdot niteliğinde kanıt vardır.
Bu arada depremi hissetmek ve haber vermek derken kast edilen şey depremden bir kaç saniye önce hayvanların huzursuz davranışları ya da çıkardıkları sesler değildir. Bir çok hayvan depremden sadece bir kaç saniye önce bunu hisseder. Bunda da fazla şaşıracak bir durum yoktur.
Sonuç olarak biz insanların hayatta kalma yeteneği duyularımızdan ziyade düşünme yeteneğimiz ile ilişkilidir. Öte yandan hayvanlar, avcılardan kaçınmak veya av bulmak gibi şeylerle uğraşmak zorundadır. Bu nedenle de duyuları bizlerden çok daha fazla gelişmiştir. Bunun sonucunda da çoğu hayvanın bizim fark edemediğimiz depremleri hissetmesi ve/veya değişen şeylerden kaynaklanan hafif sesleri duyması olasıdır. Üstelik hayvanlar yaklaşan depremin merkez üssüne ne kadar yakınsa, daha erken alışılmadık şekilde davranmaya başlayacaklardır.
Hayvanlar depremleri nasıl tahmin eder?
Yakın zamanda yapılan bir araştırmada da depremlerden önceki anormal hayvan davranışlarıyla ilgili 180 yayın incelendi. İnceleme kapsamın 160 deprem ve 700’den fazla rapor ele alındı. İddiaların büyük çoğunluğu, zayıf ve yetersiz gözlemlere dayanıyordu. Yani birçok insan hayvanları deprem olmadan önce, deprem esnasında ve depremden sonra doğru dürüst gözlemlememişti. Dolayısıyla bu bildirimler istatistiklere dayanan bilimsel bir kanıt olma özelliği taşımıyordu.
İnsanlar 20 hertz ile 20.000 kilohertz arasındaki sesleri duyar. Bu aralığın dışındaki herhangi bir ses bizim için esasen algılanamaz. Bununla birlikte, köpekler, filler, yarasalar ve geyikler gibi bazı hayvanlar, işitme söz konusu olduğunda bu aralığın sınırlarını aşar. Bu yüzden altıncı hisse sahip gibi görünürler.
Hayvanların altıncı hissi yok ama çok gelişmiş duyuları mevcut
Bir deprem yer yüzeyinin çok altında tektonik plakaların hareketiyle başlarlar. Deprem, insanlar tarafından algılanamayan, yer yüzeyinin altındaki sismik dalgaların hareketini içerir. İki temel sismik dalga türü vardır. Cisim dalgaları, kaynaktan bütün yönlere doğru yayılarak, yer içerisinde seyahat ederler. Yüzey dalgaları ise hemen hemen yer kürenin yüzeyine paralel bir şekilde yayılırlar.
Bize ulaşanlar ve hayvanların hissettiği cisim dalgalarıdır. İki temel cisim dalgası vardır. Yani deprem oluştuğu anda, yeryüzüne sırası ile iki çeşit hareket dalgası ulaşır. Bunlar; P-dalgası ve S-dalgasıdır. Çoğu durumda, P dalgaları S dalgalarından çok daha zayıftır. Bu nedenle, 2 km/sn daha erken varmalarına rağmen, insanların onları fark etme olasılığı hayvanlardan daha azdır. Ancak hayvanlar bu konuda daha avantajlıdır.
Bu konu bilimsel olarak doğrulanmış olsa da hayvanların depremleri önceden tahmin etmelerini sağlayan bazı ek duyuları olduğu konusundaki iddiaları destekleyecek bilimsel kanıt elimizde yoktur. Sonuç olarak evet hayvanlar depremi hisseder ancak bu ancak bir kaç saniye öncesinde gerçekleşir. Bunun nedeni de bir hayvanların mevcut duyularının bizlerden çok daha hassas olmasıdır.
Depremler korkutucu, hatta, ölümcül doğa olaylarıdır. Evcil dostlarımız bu olayları bize sadece 10 dakika öncesinden haber verebilseydi, bugün belki de bir çok kişi depremler nedeniyle yaşamını yitirmemiş olacaktı. Ancak ne yazık ki henüz ne biz insanların ne de hayvanların bir depremi kesin biçimde tahmin etmesi mümkün değildir. Yazının devamında deprem bilimi ile ilgili okumalara aşağıdaki kaynaklardan devam edebilirsiniz.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- The belief that animals can predict earthquakes has been around for centuries.; Bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
- Can Animals Predict Earthquakes?; yayınlanma tarihi: 30 Nisan 2018; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- An early warning system for earthquakes? Yayınlanma tarihi: 3 Temmuz 2020; bağlantı: https://www.mpg.de/
- Animal Earthquake Prediction. Yayınlanma tarihi: 23 Ekim 2018; Bağlantı: https://skeptoid.com/episodes/4646
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
