Günümüz haber döngüsü, çoğu zaman izleyicinin dikkatini daha uzun süre tutmak için duyguları ve aciliyet hissini artırmaya yönelik kurgulanır. Ancak bu strateji, bitmek bilmeyen içerik akışıyla birleştiğinde, haberleri takip etmeyi stresli ve duygusal olarak yorucu bir hale getirir. Bu durumla başa çıkmak için, stratejik düşünme devreye girmelidir.
Haberleri takip etmek çoğu zaman stresli, yorucu ve duygusal açıdan yıpratıcıdır. Bu nedenle bir çok kişi, akıl sağlığını korumak için, bu işten tamamen uzaklaşmanız gerektiğini hisseder. Ama bunu yapmamalısınız. Çünkü tüm eksiklerine rağmen, haberler gereklidir.
Dünyada neler olup bittiğini, liderlerin gücü nasıl kullandığını ve insanların mevcut düzeni değiştirmek için neler yaptığını öğrenmenin yolu budur. Peki bu gerekliliği akıl sağlığımızı yitirmeden yerine getirmek mümkün mü? Evet, mümkün. Ama artık haberlere pasif tüketiciler gibi yaklaşamayız. Bilinçli, seçici ve amaç odaklı bir şekilde takip etmeliyiz.
Stratejik Düşünme Nedir?
Siyaset analisti Ian Bremmer, stratejik düşünmeyi özünde bir “üst-düşünme” biçimi olarak tanımlar—yani düşünme üzerine düşünmek. Bu, kendi dünya görüşünden bir adım geri çekilip onu bilinçli olarak sorgulama sürecidir.
Bu yaklaşımda önce, dünya görüşünüzün nasıl oluştuğunu düşünürsünüz: yetişme tarzınız, eğitim geçmişiniz, içinde bulunduğunuz toplum ve yaşadığınız deneyimler sizi nasıl şekillendirdi? Ardından bir adım daha atmanız gerekir.
Hangi bilginin bu dünya görüşünü değiştirebileceğini sorgulamalı, bilgileri nasıl ve neden önceliklendirdiğinizi düşünmeli ve bu önceliklerin bugün hâlâ geçerli olup olmadığını dürüstçe değerlendirmelisiniz.
Bu tür stratejik düşünme açıklık ve merak gerektirir. Bu süreçte bazı konularda yanıldığınızı fark edebilirsiniz. Hayatın “kesin” sandığınız gerçeklerinden şüphe duyabilir ve sizi rahatsız eden bakış açılarını ciddiye almak zorunda kalabilirsiniz. Ama bu tamamen normaldir. Çünkü hakikati aramanın vazgeçilmez adımları bunlardır. Peki bunun haberlerle ne ilgisi var?
Haberlerin bu kadar duygusal açıdan yorucu olmasının temel nedenlerinden biri, onların sadece bilgi kaynağı olmamalarıdır. Medyada yer alan olayların duygusal içeriği, riskleri yanlış hesaplamamıza, gelecekten gereksiz yere korkmamıza ve stres seviyemizin artmasına neden olabilir.
Bu durum, beynimizin bazı içeriklere doğal tepkisinden kaynaklanır. Olumsuz olaylara daha fazla dikkat verir, onları zihnimizde orantısız şekilde büyütürüz. Haber medyası bu bilişsel eğilimin farkındadır ve bunu tıklanma ve reyting uğruna bilinçli olarak kullanır.
Nitekim bir araştırma, 2000 yılından bu yana olumsuz duygulara hitap eden haber başlıklarının %104 oranında arttığını göstermektedir. Bu da gösteriyor ki, sadece ne okuduğumuzu değil, nasıl ve neden okuduğumuzu da sorgulamak zorundayız.
Stratejik Düşünmeyi Hayatımıza Nasıl Dahil Edeceğiz?
Stratejik düşünme becerisini kullanmak, günlük bilgi bombardımanına kapılmak yerine hangi haberlere gerçekten ihtiyaç duyduğunuzu değerlendirmenizi sağlar. Aynı zamanda, size uygun haber miktarını belirlemenize yardımcı olur. Böylece gününüzü karamsar haberlerle doldurmak yerine bilinçli bir takip düzeyi oluşturabilirsiniz.
1- Stratejik sorular sorun
Haberleri daha bilinçli ve sağlıklı bir şekilde tüketmeye başlamak için, önce kendinize bazı stratejik sorular sormanız gerekir. Bu sorular, neye gerçekten ihtiyaç duyduğunuzu belirlemenize ve dikkatinizi o yönde odaklamanıza yardımcı olur:
- Haberlerden tam olarak hangi bilgileri edinmek istiyorum?
- Bu doğrultuda, hangi tür hikayelere öncelik vermeliyim ve neden?
- Bu bilgiyi edinmenin en uygun yolu nedir? (gazete, televizyon, sosyal medya vb.)
- Ne zaman ve ne kadar süreyle haberle ilgilenmek benim için en verimli olur?
- Bu önceliklere göre güncellemem ya da bırakmam gereken haber alışkanlıklarım var mı?
- Duygusal enerjimi en çok ne tüketiyor? Bu, haberin dünya görüşümü zorlamasından mı kaynaklanıyor, yoksa içerik tarafından manipüle mi ediliyorum?
Bu tür sorular, pasif tüketim alışkanlığından uzaklaşıp, daha dengeli ve kişisel ihtiyaçlara göre şekillenen bir haber takibi düzeni kurmanın ilk adımıdır.
2. Spor havasında sunulan haberlerden uzak durun
Haber kaynakları, izleyiciyi ekrana kilitlemek için siyaseti sıkça bir spor müsabakası gibi sunar: kim önde, kim geride, kim kazandı, kim kaybediyor? Seçim gecesi yayınları bunun en açık örneğidir—çünkü gerçekten bir skor tablosu vardır. Ancak bu yaklaşım neredeyse tüm siyasi haberlerde karşımıza çıkar.
Oysa siyaset bir oyun değildir. Gerçek insanların yaşamlarını etkileyen kararlar içerir. Ancak medya, bu etkileri abartarak izleyicide kaygı yaratmayı hedefler. Sonuçta, haberleri takip etmek tıpkı tuttuğunuz takımın sürekli kaybettiğini izlemek gibi sinir bozucu ve yıpratıcı hale gelir. Stratejik düşünen bir haber tüketicisi, bilgiyi dramatik rekabet yerine, içerik ve bağlam üzerinden değerlendirmeye çalışır.
3-Büyük resmi görmeye çalışın
Haberler çoğu zaman şaşırtıcı, ilginç ya da tehdit edici olaylara odaklanır. Çünkü tanıdık, sıradan olanlar haber niteliği taşımaz. Ancak beynimizin olumsuz bilgilere öncelik verme eğilimi nedeniyle, nadir olaylar üzerinden genelleme yaparsak gerçeklik algımız ciddi biçimde çarpıtır.
Örneğin uçak kazalarını düşünün. Birçok insan uçmaktan korkar çünkü bu tür kazalar haberlerde sıkça ve dramatik biçimde yer alır. Oysa gerçekte, ticari uçuşlar son derece güvenlidir. Günümüzde, dünya genelinde yılda yaklaşık her 7,9 milyon yolcuda yalnızca 1 ölüm gerçekleşiyor.
4. Sonuçlara değil, nedenlere odaklanın
Haberlerde çoğunlukla olayların görünen, yakın sonuçları öne çıkarılır. Ancak bu yaklaşım, bizi olayların temel nedenlerini gözden kaçırmaya iter. Stratejik düşünen bir haber takipçisi, yüzeyde görünenlere takılmadan derine inmeye çalışır. Olayların temel nedenlerini, yapısal dinamiklerini ve bağlamını sorgular.
Son Olarak
Kendinizi sadece sizin görüşünüzü onaylayan kaynaklara kapatmamalı, sizi rahatsız eden bakış açılarını da anlamaya çalışmalısınız. Bu, hem daha doğru bilgiye ulaşmanızı hem de zihinsel esnekliğinizi geliştirmenizi sağlar. Zamanla, haber kuruluşları toplumun yararını gözeterek daha sağlıklı bir etkileşimi öncelik haline getirebilir. Ancak şimdilik, daha iyi haber almanın tek yolu, daha bilinçli haber tüketicileri olmaktan ve stratejik düşünmekten geçiyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Hartmann K, Thomson EE, Zea I, Yun R, Mullen P. Canarick J, Huh A, Nicolelis MA. Embedding a Panoramic Representation of Infrared Light in the Adult Rat Somatosensory Cortex through a. Sensory Neuroprosthesis. J Neurosci. 2016 Feb 24;36(8):2406-24. doi: 10.1523/JNEUROSCI.3285-15.2016. PMID: 26911689; PMCID: PMC4764662.
- Baum J, Abdel Rahman R. Emotional news affects social judgments independent of perceived media credibility. Soc Cogn Affect Neurosci. 2021 Mar 5;16(3):280-291. doi: 10.1093/scan/nsaa164. PMID: 33274748; PMCID: PMC7943368.
- 5 rules for how to read the news — the Big Think way. Yayınlanma tarihi: 16 Ağustos 2023. Bağlantı: https://bigthink.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
